Heyligh hof vanden keyser Theodosius

V. Capittel
Aerdigen vondt, ende verstandigen treck vande Keyserinne, waer door de twee voorgemelde Bischoppen tot een gewenscht eynde van hun versoeck gevoordert worden.

DE vernufste invloeyingen, O siel, ende spitsvinnige invallen, daer godtvruchtige vrouwen somtyts uyt den hemel mede begaeft worden, weten een saecke soo geluckelyck te beleyden, dat geen mannen, met alle hunne wysheyt en gefronselde voorhoofden, iet soo behendelyck souden konnen uytvoeren. Leest hier op dese naervolgende regelen, ende gy sult in Eudoxia een vol bewys van myn seggen konnen speuren.

Op dat dan het goet en heyligh voornemen vande

[p. 57]

Keyserinne niet vruchteloos en soude afloopen, heeft sy de heele saecke en haeren raedt tusschen vier oogen gehouden, soo datter niemant ter werelt af en wiste als sy, en haeren Camerlinck Amantius. Het secreet en het stilswygen is de siel van allen aenslagen. Hoe overaerdigh heeft dit ons sinnebeelt-wyse voor oogen gestelt syne Excellentie Saavedra? Hy schildert eenen valck, die het belleken van synen poot is afpickende, met dit onderschrift, ofte devise:

Fama nocet.
'T gerucht
Maeckt vlucht.

Want aengesien den valck tot syn jacht van doen heeft snelligheyt, en stilligheyt, op dat de vogels, die niet gewaerschout en syn, te lichter mochten geklaeuwt worden; die andersints door't geklanck vande bellekens aengewackert, ergens een ancker-gat of eenen dichten doorn-bosch winnen: soo gaet Eudoxia te werck; en, sonder veel ramoer te maecken, beleght sy alle dingen soo voorsichtelyck ende heymelyck, dat syse hier in sprekens hebben, onversients sal vangen eer syt sullen weten.

Naer dat dese Keyserinne geluckelyck van eenen jongen Prins verlost was, wetende dat de vrucht, die sy gebaert hadde, aen haer oock eene nieuwe verbintenisse voortsgebrocht hadde; heeft sy den achtsten dagh van haer kinderbedde, de twee weerdige, Bisschoppen ontboden; de welcke sy ontfonck aen de deure van haere saele. Ende nemende op haere ermen den kleenen Theodosius, gedeckt met een purperen kleedt, sey

[p. 58]

sy: Siet daer, heylige Vaders, dat is de vrucht van uwe gebeden; wilt de moeder en haer lief kint segenen: ende buygende haer hooft met een nederich gemoet, heeft met alle eerbiedinge den segen met het kleyn Prinsken ontfangen. Hier naer dede sy haer stoelen dienen, om te sitten en raedt te slaen, hoe en op wat manier de saecke alderbest beleydt, ende uytgevoert soude konnen worden, tot verminderinge van haere verbintenisse, ende tot vermeerderinge van Godts glorie.

Hier nam Porphyrius het woordt op, ende begost aen Eudoxia synen droom van den voorgaende nacht te beschryven. My docht, sey hy, dat ick was binnen Gaza inde kercke vanden afgodt Marna, ende dat uwe, doorluchticheyt my eenen boeck van het H. Euangelium gaf in handen, met versoeck dat ick den selven soude ontvouwen, ende lesen de plaetse daer myn oogen eerst souden op komen te vallen. Waer over ick den boeck heb genomen, ende dien openslaende vond' ick dese woorden; by den H. Euangelist Mattheus. Gy syt Petrus, ende op dien steen sal ick myn Kerck bouwen, en de poorten der hellen en sullen daer tegen niet vermogen. Waer op haer Majesteyt datelyck voeghde: Couragie, schept goeden moet, wy en hebben aen een goede uytkomste niet te twyfelen; want ick bemercke, dat uwen droom, ende myn voornemen op het selfste uytvallen. Binnen korte daegen, verhope ick dat de vrucht die my Godt verleent heeft, ten heyligen doop sal gedraegen worden, ende met dese gelegentheyt moeten wy den slagh geven. Gaet dan ende stelt op het papier een soodaenich en wytloopich Request, als gy sult oordee-

[p. 59]

len dienstig te wesen tot uytvoeringe van uwe begeerten. Dit selfste sult gy-lieden opdraegen aen den jongen Prins, alsmen hem uyt de Kercke wederom naer huys sal brengen. De rest neme ick tot mynen laste: want den Edelman die hem draegen sal, sal ick met behendigheyt soo onderrichten, en een heyligh bedrogh soo inscherpen; dat ick my vastelyck inbeelde, door de genaede ende medewerckinge Godts, dat wy ons doelwit sullen treffen. Hier op nemen hun af-scheydt de twee HH. Bisschoppen, ende vervatten in hun Request niet alleen de uytroyinge der afgoderye, en het afbreken des tempels, maer laeden en voederen het selfste met veel andere privilegien en vrydommen voor hunne Kercken.

Den gestelden dagh vanden H.Doop is ten langenlesten verschenen. De heele stadt wort behangen en verciert met tapyten, inder voegen dat Constantinopelen maer een hemels Jerusalem schynt te wesen. De son selfs, met alle die flickerende lichten, overdeckten de stadt met soeter en met blyder straelen. Het kint wort naer den H. Doop gedraegen met eenen weergaerloosen sleyp, vol luyster en grootdaedigheyt. Den dienst ende ceremonien worden volbrocht door den H. Joannes Chrysostomus, ende inden doop is hy Theodosius genoemt, naer synen grootvader.

Dit altemael volbrocht synde syn sy altemael in eene goede en staetelycke orden te kercken uytgekomen. Den Prince, en de groote Heeren van het hof bloncken in hunne goude-lakene kleederen als ginsterende sterren. Alle die vande lyfwachte waeren toegerust op

[p. 60]

het ryckste. Die de witte flambouwen droegen, gongen oock in witte kleederen verdoovende schier de son door de ontelbaerheyt hunder lichten. Maer boven al soo verscheen daer den Keyser Arcadius in eene glorierycke ende doorluchtige gedaente, aensienlyck door eene uytmuntende Majesteyt, als eenen die aen het Ryck en aen heel den Oosten eenen nieuwen Keyser hadde gewonnen. De Weerdige Bischoppen Porphyrius ende Joannes besaegen dit altemael met niet mindere verwonderinge als herten vreught, ende merckende dat den Edelman met den jongen Prins de kercke quam uytgetreden, soo hebben sy met eene diepe ootmoedigheyt hun Request geleet op het borstjen vanden jongen Theodosius, afwachtende met verlangen wat de vernuftheyt vande Keyserinne hier voorder op hadde gevonden. Ende siet, den Edelman nam op staende voet het boexken inde handt, geveynsende al of hy't aen den jongen Prins voorhiel om te lesen: waer over soo den Keyser met allen de hovelingen omsach en stilstont, wist den gauwen Edelman behendelyck en gestelooswyse, met syn handt onder het hooft van den iongen Prins Theodosius, een dauken te geven, dat het kindeken scheen te knicken en toe te stemmen het versoeck vande HH. Bischoppen. Waer op den wel geslepen Edelman dese woorden noch uytboesemde: Sacra Majestas fieri imperavit, quae hoc libello sunt petita. ‘Syne doorluchtige Majesteyt gebiedt, dat den inhoudt van dit Request sal volbracht worden.’ Daer over vloogh door de locht een blyden galm, ende een vrolyck geschal van hertelycke geluckwenschinge aenden, Keyser

[p. 61]

Arcadius, als die het geluck hadde, dat hy van nu af sagh synen soon den jongen Prins saecken van staet bedienen, ende de Keyserlycke weerdicheyt met eenen fiat alreets bekleeden.

Soo ras als de Keyserinne (door wiens rypsinnicheyt den heelen aenslagh wiert gedreven) dit toegeval ende dese vremde geschiedenisse verstaen hadde, soo dedese de selve haer anderwerf uyt nieusgiericheyt seggen en herseggen, en scheen met groote verwonderinge ingenomen over sulcke merckelycke en onverwachte verhaelinge.

Sy omhelsde, sy kustede, sy soende menichwerf haer jonck Prinsken, en sprack hem aen met dese gesuyckerde woorden:

Myn herteken, myn honigh soet,
Wat ick van u al hooren moet:
Myn Engeltien myn Prinsken lief,
Wat stonter al in dien brief:
Segh' wat versoeck is u gedaen,
Wat hebt gy daer op toegestaen.
U tonghsken is vast aenden bandt,
En gy spreeckt klaer met u verstandt:
Schoon dat gy swyght en niet en kickt
Gy doet een uytspraeck alsge knickt.

Wat naem sal ick u geven dan?

Het schynt gy syt alreets een man
G' en syt u luytertiens niet quyt,
En 't schynt dat gy al Keyser syt.
Dogh watge hebt als Prins gedaen,
Daer moet geluck en heyl toeslaen.

[p. 62]

Soo dan om het yser verder te smeden, gelyckmen seght, terwyle het heet is; soo versoeckt sy datmen doch eens soude lesen den inhoudt van het gene haeren lieven Babbaert toegestemt hadde. Het Request vande HH. Bischoppen wiert gelesen, en onder andere saecken quam daer te bert d'afworpinge des tempels van Marna, beneffens eenige aensienlycke vrydommen, ende vast-stellinge voor de waerachige Religie. Den Keyser Arcadius, die weynich daegen van te vooren dit vondt afgeslaegen hadde, stondt hier over niet weynich beducht en als op eenen kruyswegh; maer de Keyserinne Eudoxia, die het wilt rondtsom soo sterck beset hadde, praemden het jaewoordt van Arcadius; want dat by gebreck en weygeringe van dien, het voorwaer een quaet voorteeken soude wesen vande toekomende regeringe des jongen Prins, soo syn eerste vonnis en genaede vruchteloos bleve. Voorder dat het meer als reden was, datmen soo een onverwacht gebodt, dat op soo blyden dagh gegeven was, syn volle kracht soude geven. Arcadius neemt de penne inde handt, en oft hem lief of leet is, onderteeckent alle 't gene de HH. Bischoppen versocht hadden, sonder het minste daer in te verkorten of te besnyden; dat meer is, stelde op den selven tyt commisarissen met scherp bevel, datse niet alleen den tempel van Marna ten gronde toe souden afwerpen, maer datse in tegendeel op de selfste plaetse (want hy socht syne hertsbeminde Eudoxia te believen) een kercke soude doen opbouwen, daermen de grootdadicheyt vanden Keyser, ende de godtvruchticheyt vande Keyserinne soude konnen aen afmeten. Soo syn dese

[p. 63]

HH. Bischoppen, met volle blyschap ende vernoeginge, uyt Constantinopelen afgevaeren.

Wie sal ons hier eens konnen verhaelen, met wat beleeftheyt ende danckbaerheyt de gemelde Bischoppen hun af-scheyt vande Keyserinne hebben genomen? Ick beelde my in, dat sy onder andere gebruyckt hebben de woorden, tot de beleefde ende liefgetal Abigail gesproken: Benedicta tu & benedictum eloquium tuum,^* ‘Gebenedyt syt gy, gebenedyt is uwe welsprekentheyt.’

Sy mochtender dese of diergelycke noch by voegen:

Doorluchtige Princers, Godt wil u duysent werven
Den loon van uwen dienst en bystandt laten erven;

Godt wil den jongen Prins, die sit op uwen schoot,

Hier van vergeldingh' doen; want uwe jonst is groot.

Gy hebt het schip gestiert, gy hebt de haef gevonden,
Wanneer ons storm en wint weer in de zee versonden;

Gy wont met s' Keysers herte stemmen vanden raedt:

En dat eerst scheen soo rouw, liep af als syden draet.

Wat eer sal onse stadt? Wat lof het landtschap geven,
Dat uyt syn dootkist ryst, en door u weer gaet leven?

Een ieder schenckt syn goet, syn hert een ieder een;

Hoe danckbaer dat wy syn, ons danckbaerheyt is kleen;

En soo een ieders hert u open wiert gegeven,
Gy vondt daer uwen naem Eudoxia geschreven,

Pronckt in u pavilioen, soo perl'ryck, en soo schoon,

'T hert van de Borgery is verr' den rycksten throon.

En dit ist minste noch; maer Godt sal segen vlieten,
En allen vruchtbaerheyt op uwe steden schieten;

En met den lieven peys vergelden uwe daet,

* 1. Reg:25.

[p. 64]

 

Die eeuwigh in Godts boeck met gulde lettren staet.

 

Hier mêe, ô Keyserin, gaen wy ons afscheyt vraegen;

 

Doch waer dat ons den wint, hoe veer de seylen draegen,

 

Op wat gewest dat ons vervoert den snellen vloet;

 

Wy sullen oock soo veer' u sien met ons gemoet

Hier mede syn sy uyt het hof en uyt Constantinopelen vertrocken.