Den spieghel van Philagie

(1674)–Adriaen Poirters– rechtenstatus



[pagina 130]
De Siel wordt onder-wesen hoe dat-men sijn kruysken moet om-helsen ghelijck den H. Andreas, en dat-men te ver-gheefs zijn kruysken wil kleender of sachter maecken; en die een kruys meent te ont-loopen, die sal twee kruycen ont-moeten. MEn seght ghemeenlijck, o Philagie, het is goet van lijden en kruycen spreken, maer't is quaet in lijden en kruycen te steken. Dit is soo een spreeckwoort dat ter eerster opsicht schijnt ontfanckelijck en ganghbaer te wesen. Des niet tegenstaende soo soude ick gherne betoonen dat het goet is, niet alleen van kruycen te spreken, maer oock daer in te steken, en hier van sal ick mijn bewijs beginnen niet uyt die groote foliante-boecken, maer uyt een van vier kleene bladerkens, uyt het A.B.C. boexken. Wy sien dat de scholen op de dorpen gemeenlijck staen by het kerck-hof, en met reden, want daer en is nerghens meer te leeren als by de graeven der over-ledenen. Nu het eerste boexken dat-men daer leert, is het A. B. boexken, waer in eerst staen de letteren, en voor de letteren een kruysken, en dat noemtmen: Kruysken leert wel. Voor-waer het kruysken leert wel, want het leert dat niemandt en is sonder kruycen, het leert dat de kruycen van Godt worden toe-ghesonden, het leert dat de kruycen kostelijck zijn en van grooter weirden, ghelijck uyt het naer-volghende sal blijcken.
[pagina 131]
Om dit te be-wijsen soo stel ick voor uyt als eenen grondt-steen de woorden Christi: Ga naar voetnoot(a)Si quis vult venite post me, abneget semet ipsum, & tollat crucem suam & sequatur me. Ist dat ymandt tot my wil komen, dat hy sy selven ver-lochene, en neme sijn kruys op, en volghe my nae. Hoort hier op de breedere uyt-legginghe vanden H. Augustinus: Tollat crucem suam sive vir, sive mulier, sive is qui prae est, sive is qui alteri paret, & servari vult, hanc ingrediatur viam, non enim hanc admonitionem virgines audire debent, & maritatae non debent; & viduae, & nupta non debent, aut monachi debent, & conjugati non debent, aut clerici debent, & laici non debent. Sed universa Ecclesiae, universum corpus, universa membra per officia propria distinctae & distributa audire debent. Voor-waer woorden vol van gewicht en onder-wijsinghe! Dat een yghelijck sijn kruys draeghe 't sy man 't sy vrouwe, 't sy dat hy Oversten zy, of onder-saet sy, een yghelijck moet desen wegh in, wil hy saelich worden. Want dese ver-maeninghe en moeten niet de Maeghden hooren, en de ghetrouwde of weduwen en moeten die niet hooren, of naer dese woorden moeten de Monincken leven, en de ghehouwelijckste en moeten daer niet naer leven, of dat is voor de Clercken, en niet voor de Leecken. Maer de heele Kercke en Ver-gaederinghe, het gheheel Lichaem, allen de Leden door eyghene bedieninghen ver-scheyden, moeten dese lesse hooren, en naer-komen, en dies-volghens hunne kruycen draeghen. Dese leeringhe gaf Christus eerstmael aen sijn discipelen in het Landt-schap van Cesareen, en nader-handt aen den H. Bischop Porphyrius die de Heylighe plaetsen binnen en buyten Ierusalem
[pagina 132]
gonck besoecken. Desen H. Porphyrius kroop (want hy niet wel ter beenen en was) lanx den voet vanden Bergh van Calvarien, en hy siet, o wondere saecke! Christum aen sijn Kruys hanghen, en den goeden moordenaer neffens sijne sijde. Porphyrius spreckt Christum dan aen met die glory-baerighe woorden: Heer zijt mijnder ghedachtich als ghy in u Rijck zijt gekomen. Waer op Christus aen den goeden moordenaer gheboodt, dat hy hem boven soude brenghen, daer hem Christus om-helsende sey: Porphyri, volght my naer, en bemindt alle cruycen die u over-komen, want door de Cruys-straet alleen is de poorte des Hemels te vinden, ghelijck hyse heeft gevonden. Dit is dan mijn doel-wit in dese onder-wijsinge, o Philagie, dat ghy de cruycen, die u, lief, of leet, sullen over-komen, dat ghy die tot saelicheydt uwer sielen, en der eeuwigher glorie wilt kloeckmoedelijck, en blymoedelijck ontfanghen, en verdraeghen. Lief of leet, segh' ick, want tot lijden zijn wy gheboren, het is aerdigh dat sekeren Heer van de treffelijcke Orden der Canonicken Regulieren heeft uyt-ghevonden. Hy schilderde de doodt in d'een handt hebbende schip-seylen, in d'ander handt een deel bellekens, en stelde daer onder dese devise. Velis, nolis, moriendum est. De gheesticheydt van dese woorden bestaet alleen in de latijnse taele: Of ghy wilt of niet en wilt ghy moet sterven. Maer ick segghe: of ghy wilt of niet en wilt ghy moet u versterven. Ghy moet lijden, ghy moet u cruyskens draeghen, en soo doet de
[pagina 133]
Siel die ghy siet in het naer-volghende printje, die nemt haer cruys in haere ermen volghende het exempel vanden H. Andreas, niet der ghene die haer cruys wil af-saeghen, om dat het te groot is; of effen schaeven, om dat het te rouw is, wel wetende dat die een cruys ont-loopt, die salder twee ont-moeten, soo zijnder sommighe die hemel en aerde roeren om het cruys van aermoede te vluchten, en sy vinden het selfste cruys in de rijckdommen. Laet ons nu een weenich de Poesie hooren spelen op het naer-volghende printje. HIer sal ick, Philagie, een les aen ieder geven, Hoe dat hy met profijt moet met sijn kruyskens leven Want die on-willich lijdt, lijdt veel meer swaericheyt, Daer een die gherne lijdt, daer haelt sijn saelicheydt. Let dan op dese print met ooghen, en met sinnen, Door-knauwt al datter staet, daer steken kruymen binnen; En soo ghy wel door-grondt wat ellick al bediet, Ghy vint meer als ghy soeckt, ghy hebt meer als gy siet. Merckt hoe dees staende maeght het kruys haer over komen Heeft met een bly ghemoet in haeren erm genomen, En vlijtich en vol vreucht sal Iesum volgen naer, On-willich lijden maeckt altijdt het lijden swaer. Maer, o on-aerdich kindt, en bastaert van Godts Rijcken, Die't saelich Cruys soo soeckt met alle maght t'ontwijcken! En die't gaet saeghen af, al of het woegh als loot: En maekt u Cruys niet kleen, maer maekt u herte groot. En ghy wat schaeft ghy af sijn weeren en sijn knobb'len? Die't Cruys niet rouw en draeght, die gaet sijn Cruys verdobb'len: Ontfanght, en draeght het dan gelijckt den Hemel seynt, Ist bitter in't begin 't sal soeter zijn op't eyndt.
[pagina 134]
Wat vintmen hedens-daeghs al kreunsters en al klagers? Wat vindtmen hedens-daeghs al schaefsters, en al sagers? Doch dat hun dunckt groot quaet most zijn hun meeste goet, Soo lijdt den eenen schaey, daer d'ander winste doet, Siet oock den slechten Hals daer spoeden sijne schreden, Eer dat hem 't vluchtich Cruys valt seffens op de leden; 'T en baet niet goeden Bloet, al liept gy noch soo stijf, De Cruycen sitten ons wel dickwils in het lijf. Y! staeckt u rasse vlucht, en spaert u snelle voeten, Want die een Cruys ont-loopt, die salder twee ont-moeten,
[pagina 135]
Den schrick self is een Kruys, en soo ver-veirt te zijn Waerom ver-dobbelt ghy dat maer was enckel pijn? Siet wat Andreas doet, hoe spoedt hy sijne ganghen? Die't Kruys om-helsen gaet met vreugt en groot verlangen, En sprekt dit vrind'lijck woort: lief Kruys sijt willecom Mijn Siel sal zijn u Bruydt, en ghy den Bruydegom. Hoe gaet een Hemels licht dit selfste Kruys bestraelen? Om desen Campioen met glory af-te-haelen? De kroon groeyt op het Kruys, de blijschap op't getreur, Waer droefheyt is in huys daer staet vreugt voor de deur. O, kostelijcken schat voor die den prijs kan weten! Noyt Vorst en heefter oyt soo rijcken throon beseten; Iae die van Salomon van't alderfijnste gout, Voelt hoe dat sijnen glans by deses schijn ver-flouwt. Maer dit ver-borghen goet, dees on-bekende schatten, En kan geen weldrich hert, noch wulpse sinnen vatten, En dan, oock dat was licht, wort eenen swaeren last, En hoemen't meer schut-af, hoe dat het meer hout vast. Hoe wordt een Distelin met schrick niet in-ghenomen Als sy siet eenigh cruys toe haeren husye komen? Wort sy een weenigh sieck, sy kreunt, sy sucht, sy klaegt, 'Tschijnt dat sy heel Calvaer met duysent cruycen draegt: Sterft erghens een vrindinn', moet sy haer liefde derven, Ah! roept sy by het lijck haer doodt sal ick besterven! Verliest sy eenigh goet, sy wordt onstuymich quaet, Soo dat de schaede haer aen beurs en 'therte slaet. Maer lijdt sy in haer eer, dan is sy om te binden, Dan past sy noch op raedt, noch voor slagh van de vrinden. Dan is het eerst, en 't lest, ick sal, ick wil, ick moet, De aengheworpen klad uyt-wassen met het bloet. Niet soo o Distelin, maer wilt dees tochten vieren, En liever een ghebedt, als klaghten naer Godt stieren:
[pagina 136]
En roept dan om u kruys terstont niet moort en brandt, Al wat ghy lyden moet, komt van een vaders handt. Ver-koelt dan u ghemoet, en wilt het Cruys beminnen, Siet niet de buyten-schors, maer siet het pit van binnen. Wie soo het Cruys besiet, is noyt van't Cruys verveirt, Een blijschap die 't Kruys geeft is duysent traenen weirt. O Kruys, o saligh Kruys! den vloeck van al de Ioden, Als hun door haet, en nijdt, het bloet stont op-ghesoden, Wat schimp, en wat al spot hebt ghy niet onderstaen? Doen is de Son en 'tlicht uyt licht en Son ghegaen. O Cruys, o saligh Cruys! o triumphanten waeghen! Waer op die felle doodt, en duyvel zijn ver-slaeghen. O Kruys, o saligh Kruys! autaer van 'tdierbaer Bloet, Dat ons de hel sluyt-toe, den Hemel open doet. Ghy sult eens glory-rijck ten ionxsten dagh verschijnen, Dan sult ghy vaeghen af de traenen en de pijnen Van die u nu om-helst, gheluckigh is den gheest Die midden in de vrees, dan voor geen vrees en vreest! Ah waer sal ick dan staen! waer sal ick sondaer blijven! Hier dreyght het vlammich sweirt, daer troost den tack-olijve! Ramp-saelich die alsdan moet by de bocken staen, Want die sal 't blixems-vier, en helschen donder slaen. Als ghy, o heylich Kruys! sult door de wolcken daelen, Laet dan op mijn misdaet, u vol ghenaede straelen! Ah, dat het dierbaer Bloedt in diën strenghen dagh, Voor eeuwich een rantsoen mijn siel verstrecken magh! En ghy, o suyver Maeght! die vol van bitterheden, Een kruys hebt: by dit kruys in uwe siel gheleden, Als ghy stont op Calvaer! ick bid u door dees pijn, Wilt my in desen dagh een voor-spraeckerse zijn. Ghy hebt den moordenaer by uwen Soon ver-beden, En is noch dien dagh in't Paradijs ghetreden,
[pagina 137]
Doen was sijn pijn geen pijn, doen scheen het saligh licht Op den middaeghsen nacht voor eeuwich in't gesicht, Weet dat wy aen u sorgh', en aen u liefde hanghen, Die met Ioannes zijn te saemen oock ontfanghen. O Saelich-makers vondt! sijn soon-schap gonck hy af! Die ons sijns moeders hert, en vaders erve gaf! Y wilt maer eenen sucht voor my te vier-schaer senden! Godt sal door u genaey sijn gramschap van my wenden. Y bidt dat uwen Soon, als ick sal voor hem staen! Niet op mijn sonden sie, maer sie sijn Wonden aen! Op dat my dit gheluckt, wil ick de kruys-baen treden, En voeghen over al naer 't Kruys mijn swacke leden, En volghen Iesum naer; die hier met Iesus lijdt, 'Die sal daer boven oock met Iesus zijn verblijdt. Wel aen dan mijne siel, en wilt voortaen niet klaeghen! Hier moet men cruycen eerst, daer naer de croonen dragen: En soo u pijn, of smert, of droefheyt praemt te seer, Segt dan: waerom geklaegt? den Heer lee noch al meer. Dit behoorde onse taele te wesen o Philagie, soo moesten onse woorden klincken, die wy dan met kloecke uyt-ghevoerde wercken behoorden te vergulden, ghelijck die Seraphinse Moeder Theresia dede, met haeren: Aut pati, aut mori. Of lijden, of over-lijden, en als haer Godt met meenigh-vuldighen teghen-spoet besocht, en met veel lijdens beproefde: jae als het tot haerent swaricheyden haeghelde en cruycen sneeuwde, dan was het in haere siel als eenen liefelijcken mey-tijdt, om bloemen tot haere glory-kroon te plucken. Om dan van onse Kruycen te spreken, o Philagie soo leyde ick u voor het eerst wandelens-wijse
[pagina 138]
in de wildernisse by de kluys van eenen Eremijt, die in sijn celleken had op-ghehanghen verscheyde beelden, waer onder oock stonden geschreven verscheyde deughden, als zijn dese: Diepe Oitmoedicheyt, Brandende liefde, Vaste Hope, Onverwinnelijcke Gehoorsaemheydt. Eeuwighe Ghe-trouwigheyt, Onverwinnelijcke Verduldigheyt. Dit leste gheloof ick stont onder het beeldt vanden ghekruysten Iesus, om sy-selven ghelijck wy moeten doen, te verwecken, te ver-kloecken, te verstercken, om sonder kreunen of teghen-spertelinghe ons Kruysken oock te draeghen. Wy, segghe ick, om dat wy leven in een werelt die vol van kruycen is, en daer niet eenen mensch in en is, of hy en heeft hier in of daer in sijn lijden. En ghelijcker-wijs datter in Egypten ten tijden van Moyses niet een huys en was, iae tot des Coninckx palleys toe, of daer wierdt een lijck van eenen dooden bevonden, soo en isser oock niet eenen mensch in de werelt, die niet een kruysken, en heeft te draeghen. Ten waer misschien eenen ongheluckighen rijcken werm-gheseten pachter daer den H. Ambrosius uyt ver-stont, dat alles in sijn huys-ghesin naer wensch, en voor wint gonck, datmen daer van geen kruycen en wist te spreken. Waer op den H. Ambrosius sijn gheselschap waerschouwde op het spoedighste te vertrecken, datter een plaegh over dat huys honck, die haest soude uyt-bersten, ghelijck sy saeghen voor hun eyghen ooghen. Want de aerde scheurde-open, het huys stortede in met menschen en beesten, en zijn in [d]en af-gront versoncken. Het is al te waerachtigh:
[pagina 139]
Elck huysken, Heeft sijn kruysken: En isser Godts kruysken niet, Soo en isset Godts huysken niet. Gheen meerder ongheluck, o Philagie, als een ghedurich gheluck, en sonder eenigh lijden; want de menschen zijn ghelijck versch-gheslaeghen vleesch in de honds-dagen, sy moeten met kruys-sout ghewreeven worden, oft by ghebreck van dien krielense terstont van maeyen en wormen. Sonder verdriet. En deughen wy niet. Placht eene Godt-vruchtighe siel te segghen. en houdtse dan noyt voor gheluckigh, die de gheluckighe fortune altijdt lief heeft, en by manier van spreken in het wel-rieckende roosen-waeter, en in den silveren douw laet baeden. Doch die en zijnder niet te vinden, seker neen, een yghelijck heeft jet te lijden, een yghelijck heeft sijn kruysken te draeghen. Ghy siet daeghelijckx voor uwe ooghen, dat de wereldt bediet wordt en gheschildert als eenen ronden bol daer een kruysken boven staet. Dat kruysken beteeckent dat de Wereldt door het Kruys ver-lost is, en geeft met eenen te kennen dat al die binnen de Wereldt leven een kruysken moeten draeghen, niemandt uyt-ghenomen. En daerom worden de kinderkens in het Doopsel drymael ghesegent met teecken van het H. Cruys, om oock al te bedieden, datse in een wereldt ghekomen zijn om
[pagina 140]
kruysen te draeghen, sonder datter ymandt gratie of previlegie heeft van dien last niet onder-worpen te wesen. Soo lesen wy dat den Coninck Archesilaus in de vergaederinghe van allen sijn Onder-saeten met luyder stemmen heeft gheroepen: dat souden opstaen allen de timmerlieden, de timmerlieden zijn op-ghestaen, daer naer dat souden op-staen allen de metsers, de metsers zijn op-ghestaen, doen wederom, dat souden op-staen allen de schoen-maeckers, de schoen-maeckers zijn op-ghestaen, en soo vervolghens van allen ambachten, ten lesten soo riep hy: dat souden op-staen allen de gheluckighen, en die gheen Cruycen en hebben, doen blevense altemael sitten, niet eenen enckelen persoon en stont op, tot bevestinghe datter niemandt en is sonder lijden. Hoort hier op, o Philagie, de gulde woorden van Thomas a Kempis: Meent ghy alleen te ont-gaen, dat noyt mensch en heeft konnen ontgaen? wat Heylighen isser in de wereldt gheweest die gheen lijden, of gheen Cruys ghehadt en heeft? het Cruys is altijdt bereydt, en verwacht u op alle plaetsen, ghy kont het niet ont-gaen, waer dat ghy loopt: want waer dat ghy komt, ghy draeght u selven altijdt mede, ghy sult u selven over-al vinden. Keert u op-waerts, keert u neder waerts, keert u uyt-waerts, keert u binne-waerts, ghy sult altijdt, en alomme een Cruys vinden, en ghy moet over-al uwe verduldicheydt oeffenen. Siet ghy wel dat een yghelijck wat moet lijden? Men seght voor een spreek-woort o Philagie: men siet iemandts mantel wel, maer men siet sijnen boesem niet, die dickwils veel ver-schillen, soo schij-
[pagina 141]
nen oock sommighe van buyten bly, en gheluckich te wesen, maer het uyt-wendich belieght het in-wendich, want de swaericheden, en lijden hebbense van binnen, al schijnen sy noch soo gheluckich van buyten, sy zijn ghelijck aen die bloosende appeltjens die ymanden toe-lachen, en worden onder-tusschen door eenen worm af-gheknaeght van binnen. Dit selfste heeft ons eenen Rabbiner met eenen aerdighen greep en met verstandighen vont willen wys maecken. By desen is eene boven maeten bedroefde vrouwe ghekomen, hem biddende dat hy haer eenighen raedt soude gheven tot verlichtinghe en troost van haere droefheyt en swaricheden. Als hy met redenen haer niet en kost ver-lichten, soo seyde hy ten lesten dat hy noch een groote secrete wetenschap hadde verborgen, en soo sy die konde nae-komen, dat sy dan van al haer Cruycen, en swaericheden soude bevrijdt zijn, hy raede haer dan datse soo veel lijnwaet soude bedelen datmen daer een hemde af soude konnen maecken, dat was de eenighe plaester voor haer wonden, sy bedelt dan, en krijght van eene goede vriendinne om Godts-wil soo veel ghegheven stoffe, waer op sy weder-keert by den Philosoof, die haer voorder gheboodt datse dat nu oock ter eeren Godts most doen naeyen van ymandt die van haer voor gheluckich wierdt ghehouden, en datse dat gemaeckt zijnde dan soude aen-trecken, als scheut-vry tegen alle swaericheden, daerse dan seffens af soude verlost en voortaen bevrijdt blijven de vrouwe door desen raedt seer ver-blijdt zijnde, seyde datse eene
[pagina 142]
rijcke weduwe kende, die sonder swaericheydt en lijden was, die haer dit selve gerne soude te ghevalle doen, dies-volghens datse dan oock aen eene gheluckighe uyt-komste niet en twijfelde, want als sy dit hemde soude draeghen, dan soude het tot haerent altijdt by manier van spreken, mooy weer wesen, dan soude sy in eene gulde eeuwe leven, dan soude sy de fortuyn hebben voor moeder, en het gheluck voor suster, maer hoe is dese licht-gheloovende in haere ydele hope bedroghen! Want als sy by dese Weduwe quam, 't selfste aen haer ver-sochte, soo antwoorde sy: dat sy doolde, en in een verkeert huys was ghekomen, om dat sy selfs soo veel swaericheydt en hert-seer hadde, datse niet en gheloofde datter ymandt was die soo veel hadde te verdraeghen, dat sy, soo sulck een hemde waer te bekomen, de helft van haere middelen daer voor soude laeten springhen, want haeren Almenach stondt alle maenden oock al vol van Cruys-daeghen. Eyndelijck als dese Vrouwe lanck te vergeefs gheloopen, en ghesocht hadde, en over-al ghelijcke antwoorde kreegh, en bevondt dat, die sy voor de geluckichste achtede, haer voor de ongheluckichste verklaerde, is sy naer veel loopens adem-loos, en trooste-loos by den Philosoof ghekomen, en alles vertelt hebbende, nam den Rabbiner sijnen slagh waer, en toonde soo met sijn reden, als met haere ervaerentheydt, datter in de heel Wereldt niemandt en was, sonder lijden en sonder Cruycen. Hoort voorder, o Philagie. Wat is een Cruysken? een Cruysken is een recht
[pagina 143]
houtjen en een dweirs houtjen, die maecken een Cruysken te saemen. Ymandt is rijck, dat is een recht houtjen, maer hy en heeft niet een ure gesontheydt, dat is een dweirs houtjen, saemen een Cruysken. Ymandt is ghesondt als eenen visch, dat is een recht houtjen, maer hy en kan van het een broodt aen het ander niet gheraecken, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken. Ymandt is wel ghetrouwt, dat is een recht houtjen, maer en krijght gheen kinderen, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken. Ymant is begaeft van Godt met schoonheydt, dat is een recht houtjen, maer sy wordt gheschonden door de poxkens, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken. Ymandt sit in eene goede huys-houdinghe, den winckel vol neringhe, heeft eenen beleefden man, en soete kinderen, dat is een recht houtjen, den Vader komt onversiens te sterven, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken. Ymandt heeft Sonen van kloeck verstandt, ervaren in taelen, dat is een recht houtjen, maer sy loopen in't wilt, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken. Ymandt heeft een Vrouwe ghelijck eenen Enghel, dat is een recht houtjen, maer het is een kiecken-hooft, en een lanterne sonder licht, dat is een dweirs houtje, item een Cruysken. Aman is favorit en gunstelinck vanden Coninck, sit aen taefel neffens sijne Majesteyt, dat is een recht houtjen, maer Mardocheus en doet hem gheen eer-biedinghe noch reverency, dat is een dweirs houtjen, item een Cruysken, jae een Cruysken hoogh 75. voeten, daer hy aen is op-ghehanghen.
[pagina 144]
Inde wereldt o Philagie, en is: Gheen vreucht sonder droefheydt, Gheen vrede sonder twee-dracht, Gheen liefde sonder achter-dencken, Gheen rust sonder sorghe, Gheen over-vloedicheydt sonder ghebreck, Gheen eer sonder af-gunst, Gheenen staet sonder onrust, Gheen recht houtjen sonder dweirs houtjen. Dit altemael kan Melampus Coopman bevestighen met het ghene dat hem is over-comen. Desen heeft eens in sijn reysen ghevonden een costelijck Casteel gheleghen in eene soo playsante landouwe, Ga naar voetnoot(a) dat hy oordeelde dat een Paradijs niet schoonder, noch aen-ghenaemer en kost wesen. By gheval siet hy den Heer van het huys op de op-treckende brugghe staen, die hy naer eene beleefde en vriendelijcke groetenisse met dese woorden heeft aen-ghesproken: O ghy seer gheluck-saligen boven alle menschen! hoe gherust en hoe ghenochelijck leeft ghy in dese vermaeckelijcke plaetse? hoe vred-saemich kont ghy hier uwen Godt dienen, en hoe saelichlijck kont ghy hier u leven in stillicheydt eyndighen! Ten is niet al gout datter blinckt, o Philagie, ghelijck ons het naer-volghende sal leeren. Den Heer van het huys dit hoorende, heeft hem ghenoodt om dien dagh by hem te verblijven, ten eynde hy alle gheleghentheydt soo van hof als van huys binnen en buyten soude aen-schouwen, dat meer is, hy bidt hem dat hy hem de eere soude
[pagina 145]
doen van sijnen gast te wesen. Melampus eerst met eene vrindelijcke beleeftheydt sich excuseerende, liet hem ghesegghen. De taefel was kostelijck op-ghericht met uyt-ghelesen ghesoden, en ghebraeden. Maer den Coopman wierdt met schrick bevanghen, als hy sagh datter met het banquet-suycker oock een doodts-hooft op tafel ghestelt wierde. Hy vreesde of dit wel sijnen lesten dagh mochte wesen. Soo hebben sommighe ghesuyckerde tonghen somtijdts venijnighe herten. Naer't avondt-mael wiert hy gheleydt naer een kostelijck Salet, daer eene geborduerde ledecant stondt om daer sijn ruste dien nacht op te nemen. Maer als hy alles door-snuffelt, soo vindt hy achter de tapijten het ghebeente van twee doode lichaemen hanghen, hier door ver-dobbelde de vreese even-wel is hy daer naer op het ledikant ghegaen om te rusten, hy lach op eenen sachten swaen, om wel te slaepen, maer de vreese dede hem waecken, s'anderen-daeghs smorgens wierdt hy vanden Edelman ghegroet, en ver-staende dat het met sijn nacht-ruste maer sus en soo was af-gheloopen, soo be-sloot hy daer uyt, dat hy de doode lichaemen most ghevonden hebben. Hier op heeft hem den Heer van het Kasteel voordere openinghe ghedaen, en gheseydt: het doodts-hooft dat gisteren op taefel stondt, is het hooft van eenen, die met mijne vrouwe heeft ghesondicht, en de twee gebeenten zijn de lichaemen van mijn twee Sonen, die hun selven om de on-tuchticheydt van hunne Moeder om hals gebrocht hebben. Wat dunckt u nu? ben ick noch den
[pagina 146]
gheluckichste vande gantsche wereldt? zijn dat niet ghewisse Cruycen, en dweirs houten als balcken? doen ver-anderde Melampus van ghevoelen, en hem docht, dat die schoon palleysen zijn wel-ghetimmerde gevanckenissen, vervult met schrick, gheessels en pijn-bancken. Siet ghy wel o Philagie, dat een yghelijck een Cruys heeft te draeghen, doch waerom dit soo wijt-loopich met uytheymse gheschiedenissen bevestight? Heeft den Heere Iesus de onnooselheydt selver, sijn Cruys niet moeten draeghen? en is hy aen het schandich Cruys niet ghestorven? sal dan eenen discipel gheluckigher zijn als sijnen meester? of sal den knecht sonder lijden ten Hemel geraecken, daerder den Heer door Cruycen heeft moeten binnen komen? Absurdum est, segghen de Rechten, plus juris habere cui fundus legatus est, quam haeredem, aut ipsum testatorem. Het is on-gherijmt, en on-billich dat hy, aen wie de erve ghemaeckt is, meer previlegie sal hebben, als den eyghenaer hadde, of als den testateur, van wie hy het goede heeft ontfanghen. Daerom bemaent ons den H. Apostel met dese woorden: Christus heeft voor ons gheleden, laetende u lieden een exempel en voor-beeldt, op dat ghy soudt volghen sijn voet-stappen. Als in de Wandalische ver-volginghe de Martelaeren ter doodt gheleydt wierden, dan quamen de Christene Moeders en stelden de voetjens van haere kinderkens in de stappen van de Martelaeren, hun ver-kloeckende met dese woorden: Soo moet ghy oock, als ghy groot zijt, hun volghen, soo moet ghy lijden, soo moet ghy voor het gheloof de doodt sterven, en dat met u bloedt bevestighen.
[pagina 147]
Het is dan den ghekruysten Iesus, o Philagie, die ghy u moet voor ooghen stellen als een voorbeeldt, en eenen patroon om naer te wercken, ghy behoorde daghelijckx als eenen H. Franciscus (die de lick-teeckenen der H H. Wonden ontfanght) voor een Crucifix te knielen, te mediteeren, dan soudt ghy naer den ghekruysten meester eenen ghekruysten discipel worden, ghelijck wy vanden H. Abt Stephanus lesen. Soo seght oock den Propheet Isaias dat hy den Heer heeft ghesien ver-heven op sijnen throon dat is op sijn Cruys, en de Seraphinen die onder stonden reckten hunne vleughelen uyt en ver-anderden als in ghekruyste Enghelen, en Seraphinen. Sittende dan in uwe meditatie o Philagie, soo spreekt het Crucifix eens aen met dese wee-moedighe siel-suchten: O Iesu, hoe zijt ghy door-wondt! Hoe blaeuw, hoe pers is uwen mondt! V aensicht bleeck en leven-loos! Dat schoonder als den daegh-raet bloos. V hooft, klaer als den Sonne-glans, Door-boort den vreeden dooren-krans. V sijde vol van louwter min Daer steckt de ys're lancie in. V leden spier-wit over al Zijn root van bloet, en groen van gal! Ick bid u door u lijden groot, Leert my oock lijden tot de doodt: En dat de Cruycen die ick draegh, Dat ick die draegh, en niet en klaegh.
[pagina 148]
Want schoon die bitter zijn en swaer, Den loon ver-soetse allegaer. Den loon o Philagie, is on-grondeerlijck, de weirde on-eyndelijck, den prijs on-uyt-sprekelijck. Daerom wilde de H. Theresa weer ten Hemel uyt, om hier noch meer te komen lijden. Iae als Christus op sijn Hemelvaert sijnen glorieusen inganck soude vol-trecken, doen songhense van buyten: Doet open de poorten, ghy Princen, en den Coninck van glorie sal daer binnen komen. Men antwoorde: wie is diën Coninck van glorie? ofse wilde segghen; glorie en wordt hier niet gheacht, hier is over-vloedicheydt van eer en van glorie, die van buyten seyden wederom: Tis den Heer, sterck en machtigh, die veel heeft ghestreden, en veel heeft gheleden. Op dit woordt van lijden, zijn de poorten der Hemelen ont-sloten, en open-gespronghen, by ghelijckenisse gesproken. Als Indien eerst ontdeckt was, soo ismen derwaerts ghevaeren met poppen-goet, en alle snoestery, als zijn trommeltjens, fluytjens, meskens, scheirkens, spieghelkens, visch-haecxkens, spellen en naelden, om dit teghen gout, silver, perlen en ghesteenten te manghelen en te ruylen. Siet, o Philagie, al dat poppe-goet en kremery wierdt in Indien groot geacht, om dat het daer niet en was te vinden, en in teghen-deel is het gout en silver by ons soo in weirde, om dat wy die mijnen niet en hebben, maer poppe-goet en is by ons maer poppe-goet, dat met groote menighte in allen de kraemen en winckels wordt ghevonden. Van ghelijcken glorie, eer, blijschap en ghenuchten, die en worden in
[pagina 149]
den hemel niet hoogh gheweirdeert: want van die soorten is daer over-vloedicheydt te vinden, maer sweedt, aerbeydt, sieckten, lijden, kruycen, die worden inden hemel ten hooghsten ghewilt, en ten diersten betaelt, en daerom gonck den Hemel voor Christus, die ghekruyst was geweest, terstondt open. Dit verstont den H. Franciscus, van wie soo spots-wijse sijnen wereldtschen broeder vraeghden, hoe veel dat hy voor eenen druppel sweet wilde hebben? den H. Man antwoorde: mon frere mijnen sweet en is voor u niet te koop, en soo ick hem veyl hadde, ghy en soudt met al dat ghy ligghende en roerende hebt, de weirde niet konnen betaelen. Hoort hier op eens die trompette van Tharsis, den H. Apostel Paulus: Een ooghenblickich en een lichte tribulatie, sal in ons wercken het ghewicht van de eeuwighe glorie. En kreunt dan niet, o Philagie als u Godt een Cruysken, of lijden over-seyndt, maer peyst dat, dat is ghemeten, ghetelt en ghewoghen door sijne Goddelijcke voor-sichticheydt, en u toeghesonden van de H. Drijvuldigheydt tot u wel-vaeren, tot u meerdere glorie en saeligheydt. Seght dan: dese sieckte die my soo moeyelijck valt, dese koortse die niet af-en-gaet, dat flerecijn dat my sit in mijn ghevrichten, dit verlies van die penninghen, dit verleyden van mijn kalanten, dit lijck van die ick soo beminde, dese versmaedinghe van mijn vrinden. Desen achter-klap van mijn ghebueren, dese jalousie (dat bitter broxken, dat mijn eerbaer hert soo veel suchten kost, en
[pagina 150]
mijn suyver ooghen soo veel laeuwe traenen) dese Cruycen heeft Godt my toe-gheschickt, sijnen wil moet gheschieden, ick salse aen-veirden, en ick hope dat ickse sal draeghen: Tot Godts glorie, Tot blijschap der Enghelen, Tot stichtinghe van mijnen even naesten, Tot spijt vanden Duyvel, Tot ver-sekeringhe van mijn saligheydt, Tot vermeerderinghe van mijn glorie. Soo sprack oock de H. Bona, die den kancker had in haeren boesem, die van binnen vol sat van knaeghende wormen, en soo verre was het van daer dat sy (eene schoone jonghe Ioffrouwe zijnde) haer daer over oyt beklaeght soude hebben, dat in teghen-deel sy haer liet voor-staen, datter in de heele Stadt van Roomen gheen Mevrouwe en wierdt ghevonden die eenigh borst-of-hals-cieraet aen hadde, dat met het haere in weirdicheydt kost op-ghewoghen worden. En voor-waer, Philagie, in haere opinie en was sy niet bedroghen! want als den H. Dominicus, die haeren Bicht-vader was, op haer vrindelijck versocht van eenen van dese wormen te hebben in sijne handen, soo heeft sy haer uyt oitmoedicheyt heel weygherich en stijf-sinnigh ghehouden, doch door veel biddens over-wonnen, heeft de saelighe Bona eenen grooten worm met een swert hooft gheleyt in den H. Dominicus handen, die ter-stondt ver-andert is in een klaer blinckende, en kostelijck ghesteente, maer her-stelt in die door-ghe-
[pagina 151]
kanckerde borste, is wederom in eenen worm ver-andert. Dat waeren, o Philagie, de Iuweliers en de Goudt-smeden die de kroon vande salighe Bona maeckten, en ver-cierden. Och waeren wy in dit stuck siende ghelijck Nicostratus eenen lief-hebber van het pinceel, en de schilder-konst! desen bleef eens langhen tijdt ster-ooghen op een kostelijck stuck van eenen uyt-muntenden Meester, waer op soo ymandt van de vrienden hem af-vraeghde wat dat daer soo veel viel te gaepen, en te kijcken? hy gaf voor ant-woordt: Hoc non diceres, si meos oculos haberes. Hadt ghy mijn ooghen, ghy en soudt dat niet vraeghen. O Philagie hadden wy de ooghen vande Martelaeren ende Martelersen, daer sy hun lijden en Cruycen mede besien, en door-sien hebben, hadden wy, segh' ick, hunne ooghen, wy hadden hunne ermen om die te om-helsen, en van dit ghevoelen was den Eerw. P. Balthasar Alvares vande Societeyt Iesu, in sijnen tijdt Bicht-vader vande Seraphinsche Moeder Theresa, dat de menschen kenden, sey hy, de weirdicheydt, den prijs, en de toekomende glorie van de boomen vande Cruycen, sy en souden niet een blaeyken laeten gaen verloren, voorwaer woorden vol van waerheydt, en van weirdeeringe! Doch laet ons eens een weenich van de kloeck-moedicheydt van de Martelaers, en Martelersen tot ons ver-wecksel, en tot eenen spoor-slagh ten tapijte brenghen, wy sullen de sangh-goddinne dese rolle laeten spelen.
[pagina 152]
O Siel, die naer de kruys-wegh gaet, Daer't over-al vol lijden staet, Daer't rondsom vol van Cruycen groeyt, Met traenen, sweet, en bloedt besproeyt. Waer datmen kapt, en kerft, en vilt, Waer datmen peck, en solfer smilt, Daer beulen, en tyrannen zijn, Daer sterven is de minste pijn, Ick bid u, en ver-schrickt u niet Die vreetheydt boven vreetheyt siet, Godts gracy sterckt een swack ghemoet, Dat door verlies sijn winste doet, Dat honigh suyght uyt bitter gal, Dat hoogher klimt door sijnen val, Dat met heet bloet den brandt ver-koelt, En in de doot gheen doodt en voelt. Siet Stephanus van aensicht klaer, Of elcken steen een perle waer. Siet hoe Laurens de beulen hist Alst lichaem op den rooster kist! Siet hoe dat Berth'lomaeus staet En maeckt van 't Bloedt sijn root-scarlaet! Iae Catharina siet haer rat Of sy op een karosse sat, En 't sweirt dat Agnes snijdt de keel, Dat gheeft aen haer een hals-juweel, Schoon Agatha de nyp-tangh siet, Nochtans sy en verschrickt haer niet, En als sy wordt haer borsten quijt, Ist een mannin in haeren strijdt. Aen Fausta wordt 'thooft af-ghesaeght, Daer sy de glory-kroon op draeght,
[pagina 153]
En daer de snee is door-ghegaen, Daer hanght het perle-snoer nu aen. Siet wat dat Basiliscus lijdt Terwijl den snellen waeghen rijdt! Die hy moet volghen vol van pijn Met voeten die door-naghelt zijn. Wat dat de vreetheydt niet en doet, Die dorstich is naer 'smenschen bloedt! Christina looft en danckt den Heer. Al siedt den oliè noch soo seer, Den beul die stoockt den heelen dagh Den ketel wat hy stoocken magh.
[pagina 154]
En dat hy acht haer haer meeste pijn, Dunckt haer maer silv'ren douw te sijn. Aen Lisabeth ont-rooft men 't al, En haer Palleys wordt eenen stal, En of sy is heel arm van goet, Sy is en blijft heel rijck van moet. Ah met wat vreught heel daeghen lanck Is sy by siecken, etter, stanck! S'is bly by droeve diese dient, Daer sy in d'armoe schatten viendt, Die sy in meerder weirden houdt, Als al het mexicaense goudt, Haer dunckt, al rieckt het Gasthuys vies, Dat 't muscus is, en amber-gries, En het ghekerm, en het mis-baer Hoort sy al oft een orgel waer. Siet midden in die vuylicheyt, Wordt haer de schoonste kroon bereydt. Seght my eens o Philagie, eer de Sanck-goddinne voort-gaet, sou de H. Elisabetha sittende tuschen die suchtighe, claeghende ende weenende siecken, niet moghen met meerdere redenen segghen dat Caesar Augustus seyde sittende tuschen Virgilius, die van nature weghen sucht-achtich was, en tuschen Horatius die leepe ende loopende ooghen hadde, ghevraeght zijnde wat hy dede? gaf voor ant-woordt: Inter suspiria, & inter lacrymas sedeo, ut immortalis fiam. Ick sit tuschen de suchten en traenen, om on-sterfelijck te worden: Willende segghen, dat die twee Princen der Poëten met hunne dichten sijnen naem souden ver-eeuwigen en als
[pagina 155]
on-sterfelijck maecken. Elisabetha sal dat eerder ver-krijgen door die be-etterde doecken, als Augustus door die geletterde Boecken. Maer wiens haet, en straf ghebodt Brenght daer Stuarte op't scavot? Wordt door het bijl dat Kon'lijck hooft Van leven, en van kroon berooft! Tis goet, want desen helschen Raedt Maeckt dat ghy soo ten Hemel gaet, En boven in het Eng'len-landt Wordt u de kroon op't hooft gheplant. O goeden Godt! wat meenighte van Cruycen zijn dese door-luchtichste Koninghinne niet overkomen! voorwaer men moet niet peysen, dat haer leven was gheconfijt in suycker en honigh, maer wel meenigh-vuldighlijck over-goten met asijn en met pekel: sy heeft onder-staen het Cruys van de doodt van haeren eersten man, het Cruys van jalosie van haeren tweeden man, het Cruys van ver-volginghe, het Cruys van valsche beschuldinghe, het Cruys van ballinckschap, het Cruys van eene achtien-jaerighe ghevanghenisse, ten lesten het Cruys van eene schandighe en vreede ont-halsinge. Haer devise was: Conscius meus in excelsis, den Kender en Rechter mijnder onnooselheydt, woont in den alder-hoochsten, by wie datse nu is in die eeuwighe blyschap, draegende de kroon vande eeuwighe glorie. Onder-tuschen spieghelt u in haer, o Philagie, en siet eens met wat eene verduldicheydt, ghewillicheydt, over-leveringhe van eyghen wil dit Konincklijck hert die slaefse fortuyn met allen de
[pagina 156]
Cruycen heeft verdraeghen. Godt noch lovende in allen haer lijden. Dat heeft den Orientaelsen saffraen, dat hy noyt soeter en rieckt noch specery-achtigher en gheurt, als onder de haeghel-slaghen, doch laet ons de reste van de partije van de Sangh-goddinne hooren. Siet wat den Hemel niet en doet, Hoe't een teer mensch sterckt in't gemoet, En aen-lockt tot standt-vasticheyt Met die schoon kroon van saelicheydt! O kroon met perlen over-saeyt! O kroon uyt louter gout ghedraeyt! O kroon van diamanten rijck! O kroon die noyt had haers ghelijck! O kroon die soo van glory schijnt! Dat oock de Son voor haer ver-dwijnt! Maer, Siel, als ghy hun kroonen siet En vlieghen dan u wenschen niet? En voelde dan noch gheenen brandt Door desen wegh naer't vader-landt? O datter eens een soete vlam! Diep in u herte gheresen quam! Ghy wierdt al kloecker van ghemoet, Ghy waeghde licht een druppel bloet, Ten minsten sweet, of eenen traen, Ghy moet oock met een Cruysken gaen. Dus als ghy hunnen strijdt besiet, Vraeght vry: en waeren desen niet Van vleesch, en beenen als wy zijn? Of deed' het vier doen minder pijn? Of waeren Leeuwen doen heel tam? En Beiren een sacht-moedigh lam?
[pagina 157]
Of waeren Beulen doen niet vreet? Of was den solfer doen niet heet? Of waeren steenen doen niet hert? Of was het sieden minder smert? Of was de pijn-banck doen heel sacht? En al de Kerckers sonder nacht? Of waeren Maeghden doen niet teer? Of deed' het sterven doen niet seer? Och jae't soo't nu is, was het doen Maer hun ghemoet was vroom, en koen T'is wonder hoe een siel ver-kloeckt, Die Godt, en sijnen Hemel soeckt! En heeft aen Christo eedt ghedaen, Van met het Cruys hem naer te gaen. Doch soo ghy vreest soo herten stoot, En schroomt voor een soo vreede doodt, En soudt gaen vluchten uyt den brandt, Wordt Martelaers van langher handt, Sterft heden wat in spijs, en dranck, En morghen wat in uwen sanck, Sterft over-morghen in't ghesicht, Dan in u kleedt, vry wat te licht, En somtijdts wat in uwe spraeck, En somtijdts wat in u ver-maeck, By wijlen wat in slaep en rust, By wijlen wat in snoepens-lust, En hier wat uwe sin-lijckheydt, En daer wat u gheneghentheydt. ‘Die dickwils sterft eene kleyne dooodt, Die maeckt sijn doodt in't laeste groot.’ En weet dat soo ver-storven Maeght, Godt als een Martelers behaeght.
[pagina 158]
Een Martelerse sonder bloedt, Maer Martelerse van ghemoet, Soo wordt voor veel kleen stervens loon, Ghewonnen niet een kleene kroon. Wel aen dan, en ver-sterft u hier, Wint oock een taxken van Laurier, Wint in dit kort droef traenen-dal, Een kroon die eeuwigh blincken sal. O Godt jont my u dienaeres Dat ick magh leven naer dees les! En dat ick magh van nu voortaen, Ghewilligh met mijn Cruysken gaen, Maeckt dat ick u believen magh, Al sneeuwden't Cruycen dagh voor dagh: Ick weet wat ons wordt op-gheleydt, Dat komt van uw' Voor-sichticheydt, Dies wil ick Iesum volghen naer, En stronckel ick wat hier, of daer, Met vallen, en met op-te-staen Soo moetmen naer den Hemel gaen. En daer ver-wacht ons 't lijdens-loon, En dat is een ver-blijdens-kroon. Al het gheene dat hier tot noch toe de Sangh-goddinne gheseyt heeft met woorden, belieft u o Philagie, eens te sien bevesticht met wercken, en met eene groote verduldicheydt? de saelighe Finia gheboren in het Hertoghdom van Florencen, was een Maeghet boven maeten schoon, en Godt-vruchtich, sy en was nerghens als in de Kerck, en in haer Kluys te vinden, nimmermeer op de straet. En voor-waer Maeghden die veel
[pagina 159]
worden ghesien, en zijnder niet veel ghesien. Desen kostelijcken diamant was on-bekent ter tijdt toe dat Godt die met sieckten en ellenden heeft beghinnen te slijpen, en luyster te geven. Voor het eerst soo heeftse haere ghesondtheydt verloren, daer naer is sy van de schoonste de mis-maecktste gheworden, het goudt-geel hayr is haer uyt-ghevallen. Sy is over-goten gheweest met sweiren en met seeren, die van het ghewormte krielde. Haer sacht beddeken was een herde planck, en nochtans in allen dese ellenden, Cruycen, en miserien soo was sy blij-geestich. Dus ghestelt zijnde is aen haer den H. Gregorius verschenen, die haer verkloeckt heeft met dese woorden: Wel aen Finia, schept moet en maeckt couragie, maer acht daeghen lijdens en strijdens moet ghy noch uyt-staen, dan sal het eynde sijn van uwe ellende, en het beghinsel van uwen triomf, en victorie. Strijdt dan vroomelijck: Quia non sunt condignae Paßiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis. Want allen het lijden van dit leven is verre onder de toe-komende glorie, die in ons ver-openbaert sal worden. Naer't verloop van acht daeghen is die ver-duldighe Siele ghescheyden, het uyt-ghemerghelt lichaem was door den etter aen de planck ghebacken, daerse op hadde ghelegen. Maer siet! terstont is alles ver-andert: want den on-ver-draeghelijcken stanck, is verandert in soete reucken, het aensicht is klaer, en schoon geworden als eenen Engel, de klocken hebben van selfs beginnen te luyden, en als sy naer de begraeve-
[pagina 160]
nisse wierdt uyt-gedraegen, heeftse haer handt uyt-ghesteken (want sy worden in die landen sonder kisten begraeven) en haere Memme of Voesterse genesen van haere sieckte. Peyst eens wat sy al Cruycen in een Cruys van sulcke sieckte heeft gheleden, maer stelt daer dan eens beneffens, wat al glorie sy in een glorie heeft ontfangen? Siet ghy wel o Philagie dat lijdens-loon is lijdens-kroon? en daerom moet ghy met een blij ghemoet om-helsen allen de Cruycen die u Godt sal toe-seynden. En soo hebben ghedaen alle Godts liefste vrinden. Abraham in het op-offeren van sijnen Sone Isaac. Ioseph in de ver-volginge van sijne broeders. Moyses in de weder-spannicheydt van de Israeliten. Iob in het verlies van sijn goederen, ghesondtheydt en kinderen. Tobias in sijn blindtheydt. Susanna in haere valsche beschuldinge, en allen de Martelaeren en Martelersen in hunne tormenten. Seght dan altijdt met den Priester Heli als hy van Godt ghedreyght wierdt met swaere straffen: Dominus est, quod bonum est in oculis suis faciat. Het is den Heere, dat hy doe naer sijn wel-behaeghen. Alles waer gesalft, o Philagie, soo wy ons levendich kosten ver-beelden en in-drucken dat al de Cruycen komen van boven, soo wy ons dese op-merckinghe daegelijcks dieper en dieper in-scherpte, wy souden niet alleen met ver-duldicheydt, maer met goet-willicheydt, jae met blij-gheesticheydt lijden. By ghelijckenisse ghesproken, daer is een edel Ionckerken dat rijdt op een moedigh peirdt lanx de straeten, hy heeft de roode kappot
[pagina 161]
op de schouwderen, en plumagien op den hoedt, de versilverde spooren aen sijn voeten, hy piasseert met sijn peirdt op alle kanten, onder-tuschen krijght hy eenen sneeuw-bal of twee om sijn ooren, waer op hy seffens in gramschap komt uyt-te-bersten, terstondt soo wordter noch eenen op sijnen hoedt gheworpen, en soo komter den vierden, den vijfden aen-ghevloghen, hy vloeckt, hy sweirt, hy tiert, hy vraeght wie dien straet-scheynder is, die hem soo is affronteerende? en op-kijckende, siet hy sijn Matresse in de venster met een mandeken vol sneeuw-ballen ligghen, daer is terstondt al dat tempeest in kalmte verdwenen, en me Ioncker doet sijn hoeyken af, en al het vloecken is ver-andert in eenen beleefden Serviteur Madamoiselle. Buyten twijffel, o Philagie, heeft dese Ioffrouwe uyt goet-jonsticheydt dese sneeuw-ballen gheworpen; en van ghelijcken worden ons van boven oock uyt loutere liefde de Cruycen toe-gesonden, als wy dan lijden op de aerde, dan moeten wy onse ooghen, en het ver-standt hebben inden Hemel, om dat wy altijdt souden weten datse ons van onsen Vader tot onse saelicheydt worden af-ghesonden. Quam naer lijden, gheen ver-blijden, Soo waer lijden een groot ver-driet, Maer naer lijden, komt ver-blijden, Daerom en acht ick het lijden niet. Dit soo wesende o Philagie, soo laet ons ons voeghen en ver-noeghen met al wat ons van de
[pagina 162]
Goddelijcke voor-sichticheyt sal over-komen, op dat wy Christenen ten jonxsten daeghe geen verwijt en lijden selfs van eenen Heydenschen Epictetus, die dese naer-volghende woorden dickwils gebruyckte om sy selven den moet in sijnen moet, en het hert in sijn herte te bewaren. Constitui & confirmavi voluntatem meam divinae, vult me febricitates, & ego volo, aliquid aggredi? volo, potiri? volo, non potiri? nolo, mori? volo. Woorden voor-waer die eene slappe en laffe siel souden onder-steunen! Ick hebt voor my ghenomen, en mijnen wil ghevoeght naer den Goddelijcken wil, begheert hy dat ick de koortse hebbe? ick begheere het oock, wil hy dat ick iet ter handt neme? ick wil het oock, begheert hy dat ick het niet en verkrijghe? ick en wil het oock niet, belieft hem dat ick sterve? het sal my oock ghelieven. Om soo te spreken, en soo te doen, o Philagie, soo moetmen daeghelijckx in de ver-duldicheydt, by-manier van spreken door en door ghelardeert zijn, en door-reghen, want de Cruycen sullen somtijts met erm-vollen komen, en met handt-vollen maer scheyden. Seght dan altijdt met Iob: Hebben wy het goet van Godes handt ont-fanghen, waerom en sullen wy het quaedt van sijn handt komende, niet ghedulden? Soo sprack diën ver-duldighen Iob, als hy sat vol stanck, en vuylicheydt, vol etter, en sweiren, inder voeghen datmen ghetwijfelt soude hebben of den mest-hoop verandert was in iob, of dat Iob was ver-andert in den mest-hoop, wanneer sullen wy sulcken tael eens leeren spreken? Ah teere voghelkens hebben weecke bexkens! hadden wy oprech-
[pagina 163]
te Liefde wy hadden oprechte ver-duldicheydt. Want de Liefde bemint winter en somer; de Liefde bemint naer by, en van verre, de Liefde bemindt in voor-spoet, en in teghen-spoet. By ghelijckenisse ghesproken. Eenen Edelman heeft in de waeter-grachten rondsom sijn kasteel endekens, hy gaet die met kruymen van broodt naer taefel aesen, sy komen seffens aen-ghevloghen, hy smijdt daer naer een klippeltjen onder haer, terstondt is het heel ghesnor ver-dwenen. Hy heeft oock eenen waeter-hondt, hy gheeft die een stuck broodt, den hondt quispel-steirt, en bedanckt sijnen meester, hy neemt eenen stock, hy spout daer op, hy werpt die in den vyver, segghende: Apport. Hy terstondt ten hals toe in het waeter, vischt den stock, en brenght hem voor de voeten van sijnen Heere. Siet, o Philagie, wy moeten niet alleen op de kruymeltjens, en briseltjens, maer oock op de roeykens, en stoxkens, en kruyskens gheleert, en ghe-oeffent worden. Laet ons dan segghen met dien godtvruchtighen Thomas a Kempis: Si me vis esse in tenebris, sis benedictus; si me vis esse in luce, sis benedictus; si me vis laetari, sis benedictus; si me vis tristari, sis semper aequè benedictus. Wilt ghy dat ick ben in duysternisse, zijt ghebenedijdt; wilt ghy dat ick ben in het licht, zijt ghebenedijt; wilt ghy dat ick bly ben, zijt ghebenedijdt; wilt ghy dat ick droef ben, zijt altijdt even seer ghebenedijdt. Of ghy my streelt, of dat ghy my slaet; of ghy op my lacht, of dat ghy op my suer siet; of ghy my bemint als eenen bruydegom, of dat ghy my haer als eenen stief-vaeder, met u, en voor u wil ick lijden,
[pagina 164]
om my met u eens eeuwich te ver-blijden. Tot noch toe, o Philagie, hebben wy ghelaveert ontrent de haeve van de Cruyskens, van lijden en van strijden: maer nu gaen wy zeylen naer eene daeghelijckse sorgelijcke baeye, daer de Syreenen en Mereminnen woonen, daermen niet anders en hoort als vley-woorden, lock-sanghen en toover-stemmen, daermen oock op het vast landt kan schip-braeck lijden. Het is, om klaer te spreken, de conversatie met onghelijcke persoonen. Ist by aldien dat een eerbaer herte oyt een ooghe in het seyl moet hebben, dat soude hier moeten wesen. My dunckt dat ick hier op dit naer-volghende, of iet dierghelijckx by den H. Bernardus heb ghelesen. In mari Maßilia de quatuor navibus vix perit vna, in hoc mari de quatuor navibus vix evadit vna. In de zee van Marsellien gaeter van vier schepen quaelijck een ver-loren, in dese zee wordter van vier quaelijck een behouden. En niemandt en magh in dit stuck sorghe-loos wesen, steunende op sijn er-vaerentheydt, sterckheydt, ouderdom, religie, vol-maecktheydt en deughden. Salomon had op sijn twee groote gevel-kolommen vanden Tempel ghestelt lelien, t'is waer, sy stonden hoogh ver-heven, maer by die lelien wierden oock netten gevonden. Voor-waer my dunckt dat dit is te segghen: dat hoe groot, en hoe ver-heven van leven dat ymandt is, hoe godt-vruchtich, en hoe naer by den tempel, en Godts-dienst, nochtans soo hy niet ghewaepent en is met voor-sichticheydt, en de vreese des Heere, hy loopt ghevaer van in perijckelen en netten
[pagina 165]
ver-strickt te worden, soo ghy meent dat ick al te ver-metelijck spreke, soo hoort den H. Cyprianus: Quanti, & quales . . . . . . post magnalia, & signae mirabilia, post victoriarum certamina noscuntur cum omnibus his naufragasse, dum volunt in navi fragili navigare. Hy spreckt ghelijck den H. Bernardus, en sy komen daer in over-een, dat over sulcke stronckel-steenen oock de sterckste mannen konnen vallen. Den duyvel is loos en boos, den mensch is broos en voos, en de bedorven natuer is gheneghen tot den val datse gheenen derden van doen en heeft om om-verre ghestoten te worden. Siet hier op het volghende printje met sijne bediedenisse.	voetnoot(a) Matth. 16. voetnoot(a) Heerman.

Vorige Volgende

De Siel wordt onder-wesen hoe dat-men sijn kruysken moet om-helsen ghelijck den H. Andreas, en dat-men te ver-gheefs zijn kruysken wil kleender of sachter maecken; en die een kruys meent te ont-loopen, die sal twee kruycen ont-moeten.