Den spieghel van Philagie
(1674)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijDe Siel beweent datse den kostelijcken tijdt soo vruchteloos in ydelheyt ver-spilt heeft dies wilse haer beneffens Philagie gaen begeven tot het profijtisch en saelich hantwerck treedende in de voet-stappen van de H. Libaria, en andere neerstighe Maeghden.O Valsche wereldt snoode Vrouw,
Ghy vleyt met vreucht, en scheyt met rouw,
Hoe hebt ghy my soo lanck ver-blindt,
My, die was een on-noosel kindt?
Ghy trockt my met het poppe-goedt,
Het lock-aes van een jonck ghemoet:
En nu mijn ooghen open gaen,
Sie ick eerst wat ick heb ghedaen.
Laet my dan los, wat houdt ghy my,
't Best van mijn leven is voor-by:
Dies segh ick door mijn schaey gheleert:
Hy doolt maer half, die t'halven keert
| |
[pagina 84]
| |
Ah dat ick noyt en heb bevroedt,
Dat soo mijn leven henen spoedt!
O Godt hoe vlucht den snellen tijdt,
Die door de locht op vleughels rijdt!
Den Sonne-schijn en held'ren Dagh
Die loopt oock wat hy loopen magh!
Den bruynen Nacht vol sterren-licht
Is, eer ick 't weet, uyt mijn ghesicht!
En qualijck is den dagh begost,
Of d'uren loopen als de post,
Mijn Siel, en zijt ghy niet beschroomt,
Den Tijdt die gaet, de Doodt die komt?
| |
[pagina 85]
| |
Misschien is dit het laeste jaer,
Dat uyt sal draeghen mijne baer:
Het laeste jaer, jae laesten dagh,
De doodt en kent gheen Almanach:
Want groen en rijp, en jonck, en oudt,
'T wort al van haer te graef ghestouwt.
Noch hier en vint men Assentist
Die ons versekert van de kist.
Gheluckigh die den snellen Tijdt
In wel doen en in wercken slijt.
Mijn Siel ist nu niet wel ghemalt,
Nu heel het jaer door is gheralt?
Want wat was doch mijn heel beslagh!
Ick sliep een gat diep inden dagh,
En had ick dan iet vuyls ghedroomt,
Waer voor een suyver herte schroomt,
Dat bleef my spelen in den sin,
En nam daer quaey ghenuchten in.
Dan gonck voor't eerst t'palleren aen,
En staedigh voor den spieghel staen,
Dan aen't rosetten dat ick bloos,
Dan't hooft besaeyt met poeder-doos,
Dan met friseer-priem 't haeyr ghekrolt,
En op het voor-hooft in-gherolt,
Dan't perle-snoer, al was het vals,
Ghedaen aen al de blooten hals,
Dat duerden heel den morghen lanck;
Dan over-daet in spijs, en dranck,
En danckte noyt Godt inden gheest,
Maer viel daer aen ghelijck een beest,
Ghelijck de swijnen aen den back,
Soo dat ick noyt ghebedt en sprack;
| |
[pagina 86]
| |
En quam daer eenen bed'laer veur,
Die sondtmen met Godt-help u deur.
Naer-middagh aen het tick-tack-bert,
Daer menigh ur' ver-sleten wert,
Dan met de koets eens weer ghetoert,
O Godt wat wordt daer al gheloert!
En als dan rees die bleecke maen,
Dan quaemen d'Assem-bleen aen,
Vol jock, en mal, en dertel-spel,
O moeders staet dan op sentinel,
T'is hier het mereminnen strandt,
Men lijdt hier schip-braeck oock te land!
En d'eenicheydt, en duysterheydt
Leght listen aen de eerbaerheydt.
Siet eens mijn Siel, heel jaeren lanck,
Hebt ghy ghegaen soo slimmen ganck;
Ghy die most knielen in de kerck,
Ghy die most sitten aen u werck,
En smorghens vroegh, en naer den noen,
Dat d'edelste Princessen doen.
Dus past wat meer op u ghewin,
Dat brenght profijt, en blijschap in,
En boven al gherusticheydt,
Wanneermen uyt dit leven scheydt.
Ah, als de doodt die niet ver-lenght!
Den wissel-brief van sterven brenght,
Als ghy, o Siel, sult uyt-ghestreckt
Daer ligghen op het strooy ghereckt!
Wat sullen dan u wenschen zijn,
Door vreese vande helsche pijn?
Staet op mijn Siel 't is tijdt voorwaer!
Vernieuwt u met het Nieuwe-jaer:
| |
[pagina 87]
| |
Beweent al wat ghy hebt mis-daen,
En laet een beeck van traenen gaen:
Slaet op u borst en sucht, en kermt,
Op dat Godt uwer soo ontfermt,
En seght: o Heer ick weet het wel,
Ick heb verdient een straffe hel:
Maer soo ghy acht mijn droef ghemoet,
En met mijn traenen menght u Bloedt
Dat ghy vandaegh hebt uyt-ghestort,
Waer door een vuyl hert, suyver wort,
Dan hop' ick heden noch ghenaey,
Boet-veerdicheydt quam noyt te spaey:
Maer die Tijdt heeft, en Tijdt verbeyt,
Den Tijdt komt dat hy Tijdt beschreyt!
Siet dan, mijn Siel, dat ghy ont-waeckt,
Eer dat u dit beschreyen naeckt!
Stiert u ghebedt eerst tot den Heer,
Op dat het dael met seghen neer,
Nemt dan u kussen by der handt,
Of wel borduert met kloeck verstandt,
Of naeyt iet voor het huysghesin,
Of stelt u aen het fijn ghespin,
Of breyt, of stickt iet naer den tijdt,
Maer maeckt dat gh' altijdt vlijtich zijt.
De eene wercken in het Spaens,
De and're in 't Italiaens,
Maer die wel werckt, en die wel doet,
Die maeckt het schoonste Hemels-goet.
In de voorgaende tijden, o Philagie, als de ghedierten spraecken, is de Spin den Sy-worm komen besoecken, maer boort toe vol klachten, en op | |
[pagina 88]
| |
ghekropt van melankolie, om datse, of dickwils in haer eyghene netten wordt ghevanghen, en verplettert; of soose dat perijckel ont-gaet, en gherust op haeren vanck magh fitten, alst al uyt komt soo sijn haer beste prooyen, kael vlieghen, en maegher mugghen. Den Sy-worm in teghendeel die roemde dapper op sijn werck, en dat het van alle de Wereldt wierdt ghetrocken, dat het was het grootste cieraet en den meesten luyster van Kercken, en Autaeren; en dat hy met sijn sijde gaeren Coninghen, en Coninghinnen (die het droeghen) wist te vanghen, en te ver-stricken. Nu bevroedt dese Siel, daer wy af hebben ghesproken, dat haeren aerbeydt diese voor de werelt ghedaen heeft, teenemael vruchte-loos is, en datse beneffens de spinne niet dan mugghen en heeft in haere netten ghekreghen, ghy o Philagie, sult in tijts sien uyt uwe ooghen, en u daeghelijckx handtwerck met vlyticheydt beherten, want daer steckt daegelijckx gewin, en daer steckt salicheydt in. Ghy sult wel gehoort hebben, dat Iob, naer dat Godt die proef-roede had in het vier ghesmeten, dat dy hem wederom ver-leent heeft dry de alderschoonste dochteren, de eerste was ghenoemt Ioffrouwe Dies, dat is, Ioffrouwe den Dach, en beteeckende sijne eerste gheseghende fortuyn, de tweede hiet Ioffrouwe Caßia, dat is een specerije, die geurich is alse in den vijsel wordt ghepulveriseert, soo was Iob Godt lovende, als hy sat midden in sijn ellende, de derde was genoemt Ioffrouw Cornuspibij, dat is Cornicopie of fruythoren, en betekende den seghen en overvloedigheydt sijnder herstelde gheluckighe fortune. | |
[pagina 89]
| |
Desen fruythoren begrijpt bloemen en vruchten, den horen betekent den aerbeydt, de vruchten den tijdelijcken loon, de bloemen de eeuwighe kroon. Daerom wordter gheseydt aen die kloecke vrouwe. Date ei de fructu manuum suarum, & laudent eam in portis opera ejus, dat is: geeft haer de vruchten van haere handen, en haeren aer-beydt, en dat haer haere wercken in het sterven en uyt-ganck des levens loonen en kroonen, daerom is het ver-nuftelijck gheseydt.
Hy besteedt hier wel sijnen arrebeydt
Die sijnen kost wint ter saelicheydt.
Een spits-vinnigh verstandt seght dat het woordt Æstas, dat is Somer, komt van Aes-tas, dat men inden somer sijn aes moet winnen en tassen in de schueren, en dat Winter is te segghen: Winteer datmen inden winter teert en leeft op 't ghene darmen inden somer soude vergaedert en ghetast hebben. En daerom worden wy ghesonden vanden Wijsen-man om te scholen te gaen by het neerstich Mierken om daer den vlytighen en profijtigen aerbeydt te leeren: Ga naar voetnoot(a) Vade ad formicam, o piger, & disce sapientiam, quae parat in aestate cibum suum, & congregat in messe quod comedat. Gaet tot het Mierken, o Luyaert, en leert daer van voorsichticheydt, dat inden somer ver-gaedert sijnen kost, en inden ooghst hem voorsiet om inden winter by te leven. Hier op eene versieringhe om by ons Mierken te blijven. Met Mierken was op eenen winterschen dagh besich in den sonne-schijn om eenighe vochtighe | |
[pagina 90]
| |
graentjens op-te-drooghen, dit wierdt ghesien van het Hey-krekeltjen haere ghebuerinne, die het Mierken (want haer schappraeyken heel ermkens ver-sien was) vrindelijck heeft ver-socht om deel-achtich te moghen worden van haeren voor-raedt, en provisie. Maer het Mierken en viel oock niet slinxs, want het Krekeltjen onder-vraeght hebbende wat het ten tijden vanden vrucht-barighen somer, en ten tijden vanden ooghst al uyt-gherecht hadde, en verstaende dat het allen sijnen schoonen tijdt in luyicheydt, en met singhen quistelijck over-ghebrocht hadde, soo heeft het Mierken gheantwoordt: Hebt ghy inden somer ghesonghen, soo meught ghy inden winter wel dansen. Magh ick hier niet op-segghen:
Een nerstighe handt,
Een spaerenden tandt,
Die nooden gasten.
Als luyaerts vasten.
Soo het u ghelieft, o Philagie, doeter dit noch by om u den daeghelijckschen aer-beydt aen-te-preken.
Sticken, naeyen, breyen, spinnen,
'Doen al meenich penninck winnen,
En de kanten net, en fraey,
Die stoffeeren het schappraey.
Ick kome noch voorder ende ick segghe, o Philagie dat den aerbeydt en ons handt-werck is niet alleen profijtich, maer oock saelich. Bonorum laborum gloriosus est fructus. Seght den Wijseman: De | |
[pagina 91]
| |
vruchten vanden aerbeydt zijn profijtich en glorieus. Weet ghy wel, o Philagie, waerom datmen somtijdts vindt een uyt-hanck-berdt: Inden ghekroonden haemer. Hy voert de kroon om datter gheen instrument en is dat ghebruyckt wordt in soo veel ver-scheyden ambachten, en handt-wercken, dat is het ghemeen ghevoelen, maer ick voegh daer dit mijn oordeel oock by, te weten, dat hy is ghekroont om datmen ter eeren Godts werckende, en sijnen kost kan winnen, en de kroon vande hemelsche glorie kan verdienen. Houdt u dan altijdt besich, o Philagie, met u daeghelijckx handt-werck, want de ledicheydt is de stief-moeder van de deucht, en van goede seden, het welck ons den H. Antonius Arts-Bisschop van Florencien sal bevestighen. Desen gaende door een blindt sy-straetjen, siet op het dack van een strooyen huysken de Enghelen sitten. Hy peysden terstont by sy selven, daer sulcke treffelijcke wacht is van buyten, daer mocht de Princesse de deucht wesen van binnen, Ga naar voetnoot(a) noch hy en is in sijn opinie niet bedroghen: want hy vondt daer binnen een weduwe moeder met haere dry nerstighe, eerbaere Godt-vruchtighe dochters, waer in den H. man sulck een behaeghen nam, dat hyse een borse vol gout ver-eert heeft, en is soo ver-trocken. Maer eylaes krancke beentjens en konnen oock gheen weeldekens verdraeghen, soo ras als dese dochters saeghen die groote somme gelts, terstondt het werck-kussen achter de kist, en met een vlyticheydt naer de winckels van A la Mode. Sy veranderen haer seebaere dracht en stil habijt in den nieu- | |
[pagina 92]
| |
wen snuf, gaen ghegomt, ghekromt, ghefriseert, gepalleert, ghestrickt, ghelint, gheblint, doch Godt sach dit aen met mis-noeghen, dat hy oock aen den H. Arts-bisschop door een teeken gaf te kennen: want soo hy op eenen anderen tijdt het selfste straetje door-wandelde, sagh hy in de plaets van schoon Enghelen af-grijselijcke duyvelen sitten, hy sach terstont watter was gheslaeghen, en binnen tredede bevondt hy datse de goede manieren met de quaede kleederen hadden uyt-gheschoten; en in plaetse van nerstich en Godt-vruchtich te zijn, zijnse luy, trots en hoveirdich gheworden, met een woort de Rooselinen sijn verandert in Distelinen, en soo krijghen de motten vleughelen om eens in de kerse te vlieghen. Den goeden H. Arts-bisschop en ghevoelden soo seer niet het misbruyck van sijn penninghen, als het ver-treck vande Enghelen, die te vooren door hunne tegenwoordicheydt te kennen gaeven datter loon en kroon met het handt-werck wordt ghewonnen. Laet ons hier beter voor-beelden nemen, wat soudt ghy segghen o Philagie, dat ick u eenen Religieus vande Societeyt Iesu noemde, die aen hem op sijn doot-bedde en in sijn uyterste dede brenghen eene naelde, daer hy mede ter eeren Godts ghewerckt hadde? en met wat eene kostelijcke en goude spaede heeftmen den Godtvruchtighen Gervasius hovenier van de seer eerweerdighe Paters Capucinen ten hemel sien vaeren? hy hadde sijnen aer-beydt al beter besteedt, dan of hy daer mede in de mijnen van Peru, of Mexico hadde ghegraeven, en ghy Libaria, ghy heyligh Herderin- | |
[pagina 93]
| |
neken, hoe wiste ghy aen den hey-kant te spinnen, als de blommekens, schoonder als die van de Goddinne Flora, daer op groeyden, om u te kroonen, laet ons o Philagie de sanck Goddinne hooren.  O Siel, wilt met verstandt, en rijpe sinnen mercken,
Hoe hoogh dat rijsen kan den prijs van uwe wercken,
Den arbeydt, en het sweet die zijn een edel saet,
En haeren loon die blijft, als haeren last ver-gaet.
K'en hoeve niet te gaen in kluysen en speloncken,
Daer verr' te werelt uyt de Eremyten bloncken,
Men vinter in het Hof, by ploegh, en vuylen stal,
Hoe slecht het werck moght zijn, de deucht verguldet al.
| |
[pagina 94]
| |
Princes Elizabeth, sie ick fijn gaeren spinnen,
En noch met fijnder werck zijn besich haere sinnen,
Als haer bobijntjen rolt, terwijl sy draeyt haer wiel,
Ach wat een soet ghepeys speelt haer dan inde siel!
Op haeren spinne-brief had dees Princes gheschreven:
Wilt sacht sijn van gemoet, en wilt oit-moedich leven,
En dese gulde spreuck wast dat sy dickwils las,
En daerom als sy spon, trock sy wat meer als vlas.
Maer wie ist die daer gaet de ploegh, en ossen mennen?
Hoe gerne soud' ick u, o goeden Lands-man, kennen?
Ghy doet meer als ghy doet, ghy sweet op't acker-werck
En't schijnt al of ghy waert, te midden in de kerck.
O wat een vreemde saeck! ghy gaet u knien vouwen,
En d'Engels in u u plaets sie ick den ploegh-steirt houwen!
O wat vruchtbaeren ooghst sal groeyen op dit landt,
Een bidders doet veel meer als wel een ploegers handt.
Wel aen, o Isidoor, ghy ackert weenich velden,
Wat seghtje datmen u Patroon van Spaenje stelde?
Y wilt beschermer zijn van 't Huys van Osten-rijck,
Hoe verr' de Son oyt liep noyt Son vondt zijns gelijck!
Dan sal Artophilax sijn ploegh-ster laeten blijven
Om met u aerts-ghespan den hemel om te drijven:
En dan sal't met laurier van Ceres zijn ghekroont,
Soo wordt tot ieders troost ghebedt en sweet gheloont.
Als Athanasia is besigh met te weven,
Dan komt een hemels licht haer op het hert gedreven,
Waer door sy s'werelts lust, en ydelheydt ver-laet,
Seght eens, en is dat niet, o Maeght, den rechten draet?
Siet Maura met haer raem, met flos-sy, en met naelde
Wie ist die soeter fruyt of schoonder bloemen maelde!
Eer sy bordueren gaet, valt sy aen Godt te voet,
Die't minste op sich steunt, die heeft de meesten spoet.
| |
[pagina 95]
| |
Ick wil Libaria oock uwen lof hier schrijven,
Die gaet te hey-waerts in met uwe schaepjens drijven,
Die het on-noosel vee stouwt in on-nooselheydt,
En groender zijt van deucht, als't klaever daer gy weyt.
Al gaet ghy slecht ghekleedt, en in erm lijne laecken,
Godts gracy die ghy hebt, weet u wel schoon te maecken,
Het alder-best cieraet is sijde, noch sattijn,
Maer dat is eerbaerheyt, en fraey van deuchden sijn.
Hoe lieft den hemel u? hoe moet hy u beminnen?
Dat sie ick voor ghewis als ghy begint te spinnen,
Ghy set u op de hey aen eenen drooghen kandt,
En vat terstont het vlas, en spin-rock by der handt.
En siet! o wonder saeck! wanneer ghy uwe spillen
(Die vol ghesponnen sijn, soo datse seffens swillen)
Wanneer ghy neffens u die in de aerde boort
Soo brenght stracx ider een, een tuyltjen bloemen voort.
Voorwaer den hemel wil hier-mede gaen betoonen,
Dat hy u spinnen wel, maer meer u hooft wil kroonen.
Wel aen deuchtrijcke Maeght, t'schijnt slecht al wat gy spint,
Maer het en is niet slecht dat ghy met spinnen wint.
Wilt dan o Siel voortaen sijn vlijtich op u wercken,
De hop' van loon en kroon sal u ghemoet verstercken;
En laet noyt als ghy werckt Godt uyt uw' oogen gaen,
't Wordt hemels al dat raeckt, den hemel erghens aen.
Neemt nu noch een oogh-merck, o Philagie, en siet hoe den Enghel aen-wijst het nerstich handt-werck van die wijse maeghden en leert hier dat wy met Godt moeten wercken, want sonder sijnen seghen sullen wy met Petrus visschen, en met Petrus oock niet vangen. Een vlaegh, en soeten mey- | |
[pagina 96]
| |
reghen sal het kruyt inden hof meer doen groeyen, als hondert eemers van dat kout put-waeter. En soo het gaet met dien reghen soo gaet het met Godts seghen. Tot besluyt segge ick: dat wy het bieken moeten naer-volghen eer wy ons handt-werck beginnen, soo dan GAet tot de Bie, o kloecke Siel,
En hoort wat my daer laest beviel,
Op dat het selfste dagh voor dagh
V tot een lesse dienen magh.
Want smorgens als s'haer pootjens kuyst,
Dan sietmen dats' haer pootjens kruyst,
En seghent sich ghelijck het blijckt,
Eer't velt-waerts naer den bloem-ooghst wijckt:
Al is het beestje wonder vlugh,
Al heeft het vleughels op den rugh,
Het wenscht, op dat sijn winst gedy,
Dat 't oock van Godt gheseghent zy,
Dus keert het sich als tot den Heer
En daelt dan op de bloemen neer.
En ghy, o schepsel van ver-standt,
Aen-bidt alleen u eyghen handt!
Daer alle winst, profijt en baet
Moet groeyen van dat hemels saet,
Moet vloeyen uyt Godts milden schoot,
Oock tot het minste stuxken broot.
Valt dan den Heer al vroegh te voet,
En bidt hem uyt een diep ghemoet,
Op dat u werck den heelen dagh
Vol winst, en voor-spoet wesen magh:
Godts hulp met onsen sweet ver-menght,
Dat ist dat spoedt en voor-deel brenght;
| |
[pagina 97]
| |
Loert dit dan van de kleene Bie
Ghy die oock zijt de grootste lie,
Wie by Godts seghen vaeght sijn vlijt,
Die wint oock veel op korten tijdt.
En op dese maniere begost en vol-brocht sijn wercken den Godt-vruchtighen Ioannes van Kessel. Desen uyt den coop-handel ghetrocken door het sticht-baer leven van Magister Florentius, begaf sich teenemael tot een gheestelijck leven, waer in hy sy selven oock soo verre in de wetenschap volmaeckte, dat hy weirdich is gheweest om Priester te worden, Ga naar voetnoot(a) dies niet teghen-staende aen-veirde hy oock den last vande keucken, in welcke oidt-moedighe diensten hy met sulcken uyt-muntende liefde en vlyticheydt sich be-kommerde datmen mocht twijfelen of hy vierigheren Priester of nerstigheren Cock wierdt bevonden. Op het eynde van sijn leven was dit sijnen eenighen wensch, datmen hem soude naeyen in eenen grooten be-smeurden voor-schoot (daer hy daeghelijcks mede om-gordt was) in de plaetse van in een wit slaepe-laecken begraeven te worden. Hy liet hem voor-staen, en in sijn opinie en was hy niet be-droghen, dat beter is een doodt-kleedt dat naer den sweet rieckt, als naer den muscus; en dat meer vanden roock heeft als vande parfumen. En op desen sin sprack den H. Hieronymus vanden H. Paulus eersten Eremyt. Multò magis eligerem tunicam Pauli cum meritis suis, quam Regum purpuram cum regnis suis. Ick soude liever kiesen den rock van Paulus met sijn ver-diensten, als het purperen | |
[pagina 98]
| |
kleedt vande Coninghen met hunne Rijcken. Hier siet ghy dan o Philagie, hoe dat ghy u handt-werck moet beginnen, en daer in volheirden om loon by de menschen in dit leven, en om een kroon by Godt in het eeuwich leven te verwerven, soo dan:
Terwijl ghy meenigh draeyken draeyt,
Terwijl ghy meenigh naeyken naeyt,
Terwijl ghy meenigh boutjen slaet,
En spel voor spel verspeten gaet,
En draeyt u wieltjen met den voet,
Soo wint wat meer als d'aertsche goet,
En maeckt, o Siel, voor u bereedt
Dat schoon dat Hemels bruyloft-kleedt.
Ghy meught daer o Philagie soo het u belieft noch by-voeghen:
Ick heb, Godt lof tot mijn ver-maeck,
En tot profijt volbrocht mijn taeck,
Nu wil ick nemen weenich rust,
Dat baert tot wercken nieuwen lust.
Hebt ghy dat wel ghevat o Philagie van dien weirdighen Heer Ioannes van Kessel? hoe en met wat eenen yver hy die ver-worpen huys-diensten om-helsden? doet oock soo somtijdts o Philagie, en dat ter liefde van uwen bloedigen Bruydegom, en als ghy daer wat besmeurt, en besmockelt uyt sult sien, seght dan met de Bruydt uyt de Lof-sanghen: Nolite me considerare quod fusca sim, quiae decoloravit me Sol. Ga naar voetnoot(a) En wilt my niet beschouwen om dat ick bruyn ben, want de Sonne heeft my be-rooft van | |
[pagina 99]
| |
mijn coleuren. Dat is, de Sonne van Recht-veerdicheydt heeft my bewogen, en om de liefde vanden Beminden heb ick mijn leden besteedt tot de slechste diensten van Martha, en weet dat die uwe besmeurde handen schoonder sullen ver-rijsen, als de handen van die Hertoghinne van Venetien, die maer met roose-waeter en silveren douw wierden ghewassen. Ga naar voetnoot(a) Och sy waeren in dit leven ver-rot eer den tijdt quam datse mosten ver-rotten. De Historie daer van is eene van de droefste die onder de droeve historien zijn te vinden. Dit altemael tot noch toe, o Philagie, is by-ghebrocht om u tot de nersticheyt in u handt-werck aen-te-wackeren. zijt in-dachtich het woordeken: Dimidium facti, qui bene caepit, habet. Wel begonnen is half ghewonnen.
De naeld', en den draet
Zijn den halven naet.
Soo ghy nu o Philagie, door u handt-werck vermoeyt, belust sijt u wat in uwen hof te vermeyen, soo weet van te vooren, dat men eertijdts by de Romeynen, die voor eene lof-weirdighe Ioffrouwe hiel, die in haeren hof had: Aliquid quod nutriret, aliquid quod sanaret, aliquid quod recrearet. Sy most wat hebben dat kost spijsen, dat kost ghenesen, dat kost verheughen. Ick weet dat ick dit oock altemael in u hofken sal vinden, jae dat meer is, dat ghy daer in uwe recreatie somtijdts oeffent oock uwe mortificatie, ghelijck dede de Saelighe Maria Brilliond die netelen pluckte, en stackse hoogh in haere mouwen. De doorluchtighe Coninghinne van Sicilien Philippotte van Gelder-landt had op verschey- | |
[pagina 100]
| |
de beddekens doen uyt-drucken de instrumenten van de Paßie. Ghy moet soo sijn in uwen hof o Philagie, en onder alle uwe bloemen, ghelijckmen seght van de H. Cecilia: Caecilia apis argumentosa. Caecilia was een vlijtich en ver-standich bieken, soo sult ghy oock, o Philagie, hoonich, en soeticheydt, en leeringhe uyt de bloemen lesen. Het welck op dat het naer wensch en met profijt mach uyt-vallen, soo peyst dat den Beminden u aen-spreeckt met de woorden, daer hy de Bruydt mede noode: LIeve Bruydt, de winter-daeghen,
Met den sneeuw en haeghel-vlaeghen,
Met de stormen zijn al voort,
Diep, en achter in het Noort.
In de plaetse van de buyen,
Koelt het windtjen uyt den suyen,
Soo dat ick noch gist'ren las,
Wat oyt schoons by Flora was.
Komt dan plucken uyt mijn bloemen
Een soet kransken om te roemen,
Want sy hebben by't coleur,
Soeten aesem noch van geur.
Ghy sult vinden purp're roosen,
Die daer op de haeghen bloosen,
En die leeren u, o Maeght,
Datje my u liefde draeght.
Pluckt de Leli-bloem der Maeghden,
Waer was bloem die soo behaeghden?
Maer ghelijck sy is vol eer,
Is sy boven maeten teer.
| |
[pagina 101]
| |
De genoffels staen daer neven
Die soo soeten muscus gheven,
Maeckt dat ghy oock altijdt spreydt,
Soeten geur van stichtbaerheydt.
Pluckt wat gloeyende granaetjens
Pluckt wat patienti-blaetjens,
Want oock dierghelijcke groen
Moet ghy by u bloemen doen.
Siet dees uyt-ghelesen saecken,
Sullen hier u kransken maecken,
Tot dat ick tot uwen loon
Stel op't hooft een glori-kroon.
Weder-keerende uyt den hof, o Philagie, daer ghy alles jeudich en bloemich siet groeyen, en sult ghy uwe nersticheydt niet laeten ver-slensen, maer die in fleur houden, want ick houde het voor gewis, al is het kort en be-knoopt ghesproken:
Is mijn werck niet wel gheluckt
Dat is dat my s'avonts druckt:
Is mijn werck naer wensch voor-by
O! dan ben ick s'avondts bly.
Hier was ick van sin, o Philagie, de penne uyt de handt te legghen, maer om dat ick in u merck noch een lust-en-lesens-vlaeghje, soo schenck ick u noch dit dichtjen om u daer mede te ver-noegen, en om al wat in dit Capittel gheseydt is, noch met een Parnassi-bloemken te ver-cieren. VErgheeft my dan de vryicheydt
Dat dit eens plat wort uyt-gheleydt.
De nersticheydt stoffeert by-naer
Het huys en taefel heel het jaer
| |
[pagina 102]
| |
De nersticheydt, soo ghyt versint,
Die ist die ons den broodt-kant wint,
De nersticheyt heeft pap en bry,
En daer noch een kassaert by,
De nersticheydt, dat is ghewis,
Die brenght de boter by den visch,
De nersticheydt, verstaetje dit,
Die steckt een schouwder aen de spit,
Die leet een vercken in het sout,
De nersticheydt koopt torf en hout,
De nersticheydt is wijs en vroet
Die haeren voor-raet tijdich doet,
De nersticheydt die maeckt het mouwt
Waer uyt men goede bieren brouwt,
Kort om, en met een woordt gheseydt,
Sy ist die kost en kleedt bereydt.
Maer Luyardye lijt hongers noot,
En eet sy, t'is verschimmelt broot,
Haer hutspot is kraeywey die stinckt,
En't bier is suer wanneer sijt drinckt;
Want sy en haelt maer slechten kuyt,
En koopt een kanne voor een duyt;
Is desen dranck niet goeden koop?
Maer t'is een bierken sonder knoop;
Noyt had vol-op haer ydel maegh,
Den Luyaerdt is sijn eyghen plaegh.
O Siel dat ghy dan allen tijdt
Heel vlytich en heel nerstich sijt,
Want aerbeydt baert aen't vlugh gemoet
Ghesonde leên, en tijd'lijck goet:
Al heeft het werck wat smert en pijn,
De winsten sullen soeter sijn;
| |
[pagina 103]
| |
Het sweet is een vrucht-baerich saet;
Want al wat op de taefel staet,
Is van twee handen op-gheleydt,
Godts seghen en den arrebeydt.
O Godt, die ons seyndt tot de mier,
En leert door een soo wacker dier!
Weirt verr' van my een traegh ghemoet
Dat noyt sijn Meester deucht en doet,
Maeckt dat ick proef dat sweet en pijn,
En nersticheydt profijtich sijn,
En hoe de soetste vrucht van al
Den sueren aerbeydt plucken sal.
Hebt ghy, o Siel, my wel verstaen?
Soo meughje vry ter taefel gaen,
Maer handen saemen, hoeyken af,
En danckt Godts handen die't al gaf,
Men werckt beneden watmen magh,
Van boven komt den Heyl'ghen-dagh.
Van boven, seggh' ick, ghelijck wy by den H. Iacobum lesen: Allen de beste gifte, en alle vol-maeckte gaeve komen van boven van den Vader des lichts af-daelende. Op dat dit de moeder van Ioannes Gerson haer kleen Soontje soude in-drucken, en van jonx af in-scherpen, soo hadde sy in den solder een gaetje ghemaeckt waer door datse nu en dan naer gheleghentheydt der tijden liet af-vallen kriecken, appelen, pruymen, noten, vijgen, rosijnen, schoentjens, kouskens, en soo voort, hem ver-maenende dat hy nerstich en vlijtich most bidden om al veel vanden hemel te ontfanghen, min of meer gelijck het gaet met onse onnooseltjens, als sy wat van S. Nicolaes in hunne schoentjens hebben gekreghen. | |
[pagina 104]
| |
En dat was dien Gerson, o Philagie, dien grooten Cancelier van Vranckrijck, het cieraet van het Parlament, de glorie vande gheleerde, den spieghel vande rechtveirdighe, den Vader van de weduwen, den leeraer vande kleene kinderen, want zijnde soo hoogh in ampt en weirdicheydt op-ghesteken, soo en kende hy sich niet te goet de kinderkens in de kercke te onder-wijsen in den Catechismus of Christene leeringhe. En als desen weirdighen Cancelier nu lagh op sijn doodt-bedde, heeft hy door den Coster de selfste kinderkens in de kerck doen ver-gaederen, en leeren bidden dese woorden: O bermhertighen Godt, wilt mijn Heer den Cancelier onsen goeden meester doch genaedich wesen! daer sullender meer zijn die dit sullen prijsen, als die dit sullen naer-volghen, even-wel het zijn treffelijcke voet-stappen die hy ons heeft achter-ghelaeten dit ten propoosten dat wy hier voor aenraeckte, te weten, dat Godts milde handt onse ghebeden, en onsen aerbeydt moet voorderen, en seghenen, onsen aerbeydt, segghe ick, want die moet daer oock by komen, of andersints:
Rusten ons handen
Soo rusten ons tanden.
Daerom sietmen in den A. B. de letter L. staen voor de M. Qui non laborat, non manducet. Die niet en werckt, dat hy oock niet en ete.
Ist dat my ymandt vraegt hoe veel dat hy magh eten,
Men soude hem dan kost naer d'ellen moeten meten.
|
|