Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[fol. *1r]

AD DEI MAIOREM GLORIAM

AF-BEELDINGHE VAN D'EERSTE EEVWE DER SOCIETEYT IESV VOOR OOGHEN GHESTELT DOOR DE DVYTS-NEDERLANTSCHE PROVINCIE DER SELVER SOCIETEYT.
T'ANTWERPEN, INDE PLANTIINSCHE DRVCKERIIE M. DC. XL.

[fol. *2r]

Den Vader vande toekomende eevwe, Iesv Christo, voor wiens Godtheydt swichten alle eevwen, aen wiens menscheydt dienen alle tiiden, onder wiens eevwigheyt loopen alle iaeren, hem Godt allen, tot wiens eere streckt ons ivbilee, dert haer op de verdiensten van. Siinen H. Naem vertoonen de minste societeyt Iesv, en met haerder kinderen iiver ende liefde sweet ende bloedt leven ende doodt in alle oodtmoedigheydt dese eerste eevwe van haere instellinghe opdraeghen.

[fol. *2v]

Aen den Leser.

DEN loop van 'smenschen leuen, die in vorighe tijden met langhe eeuwen, maer heden-sdaeghs, by de ghehenghenisse Godts, met korte iaeren besneden wordt, schijnt van een ieder te vereyschen, dat hy immers den weynighen tijdt, die hem de natuere beschreuen heeft, met sijne vrome en lofweerdige daeden teghen d'onbekensaeme verghetelijckheyt der naekomelinghen bevrijde. VVat baet het doch aende kinders, dat hunne ouders gheleeft hebben, indiense bouen 'tellendigh leuen, noch goedt, noch eere, noch deughdt, noch onderwijs, oft iet desghelijcks aen hen achter en laten; waer mede sy niet alleen en moghen eene danckbaere gheheughenisse tot de selue verwecken, maer oock de spore houden, langhs de welcke sy tot den deughdelijcken en verdienstelijcken handel der blijder onsterffelijckheyt voorghegaen zijn? Alle dinghen vechten teghen haer verderf, en daer en is niet een soo kleynen mierken, of het set onder tusschen sijne galle by, om syseluen voor den ondergangh te verhoeden. VVat wonder is't dan, dat de redelijcke menschen (welcker siele onverganghelijck is) verder al hun leuen pooghen, om den stillen vijandt vanden al-verteerenden tijdt, met aenmerkelijcke en vertelbaere feyten t'ontgaen? De glorie is t'alle tijden een besonder verwecksel vande deught gheweest; de welcke waer't datse t'samen met den asem onser lichaemen van dese wereldt verscheydde, wie soude voor een arm iaer oft twee, iae oock min leuens (wantter niet een' ure oft ooghen-blick seker en is) den dieren prijs van soo grooten arbeyt en moeyte, waer mede sy ghekocht wordt, willen betaelen? Nu immers al steru'et al datter in ons sterffelijck is, so blijft euen-wel den naem leuen die wy verdient hebben, en staet ten toone voor alle moedighe herten, om den seluen in volghende tijden door allerleye bequaeme en betaemelijcke middelen nae te iaeghen. 't VVelck als nu gheschiedt, niet uyt een ijdele beroeminghe, oft verwaende eer-sucht, maer uyt rechtsinnighe meyninghe van Godts glorie (die het eenigh wit is, dat wy in alle dinghen moeten betreffen) soo en sie

[fol. *3r]

ick voorwaer niet, watter berispelijck kan vallen, oft op d'ouders, die soo leuen datse trachten aen hunne kinders een goedt exempel nae te laten, oft op de kinders, is't datse 'tselue en met loflijcke ghedenckenisse soecken te ververschen, en met volkomenlijcke naevolghinghe altoos pooghen te beleven. En beveelt d'eeuwighe VVijsheyt Godts (die het eyghen recht-snoer van alle volmaecktheyt is) niet aen alle menschen: Laet v licht alsoo voor de menschen schijnen, datse⁺ uwe goede wercken moghen sien, en glorificeren uwen Vader die in de hemelen is? Daer Godts eere voorgaet, daer en is gheen verbodt, of der menschen lof en magh volghen: te meer als d'eene door den anderen dies te wijder verspreydt wordt, hoe de schijnbaere exempelen vande loflijcke wercken door de heele wereldt helder blincken. De sonne en gaet niet op, om de schoonheyt der aerde met duysternisse te bekleeden, maer om de selue met haere straelen voor alle leuende ooghen te stellen. Maghmen de deught niet sien oft prijsen, waer toe heeftse dan haere cierlijckheyt? oft wordt het voor eenen verwaentheyt aenghenomen, dat de kinders eerlijck voor hunne ouders spreken; waerom worden die dan tot deser exempel, als tot eenen spiegel van allen lof, ende eenen prickel van alle deughdelijckheyt, ghesonden? VVaerom worden aen hen, alsse onaerdigh vallen, deser heerlijcke feyten verwijtelijck voorgheschoten? waerom wordense vanden H. Gheest met bescheedelijcke woorden tot soodanighe lof-reden verweckt? Laet ons de doorluchtighe mannen louen, en onse⁺ ouders in hunne geslachten. Presen sy het eyghen selue die de boecken schrijuen, dan moghtmen vermoeden datter eenen lust onder schuylde van sijn eyghen kraem op te proncken: maer wie nam het oyt quaelijck van een Catholijck mensch, dat hy wel sprack van sijne Religie, ende de leuens van haere Heylighen, tot verwonderinghe t'samen ende naevolghinghe, afdruckte? VVat Spaignaert, Italiaen, Duyts oft Francois wierdter oyt berispt, om dat hy loflijck van sijnen Coningh oft natie schreef, sonderlingh als hy maer de naeckte waerheyt sonder pofferije voor en hiel, noch eenighe hatelijcke teghen-een-stellinghe maeckt, by de welcke hy sijnen haen wilde Coningh

+ Matth. 5. 16.

+ Eccli. 40. 1.

[fol. *3v]

maken, om te schijnen bouen alle andere te kraeyen, en die te verdrucken?

Of wy dit erghens in't beleydt van dit heel stuck, met de minste versmaedelijckheyt van eenighe andere Orden oft Religie, ghedaen hebben, dat stellen wy ten oordeele vanden onpartijdighen Leser: den welcken hier vinden sal d'af-beeldinghe vande eerste eeuwe onser Societeyt, die wy met onsen H. Vader gheerne kennen de laetste en de minste te zijn, onser zoo veele oude ende treffelijcke Ordens van S. Augustinus, Benedictus, Bernardus, Norbertus, Dominicus, Franciscus, ende meer andere, die met meerdere vrucht en glorie inde H. Kercke verkeert hebben. 't Is desen gheoorloft gheweest 'tgoedt gherucht, dat hen naeghingh, en noch heden-sdaeghs volght, als eenen toet-steen van hun innerlijck wesen, aende wereldt, nu mondelijck inde predikatien, nu schriftelijck inde ghedruckte boecken, voor ooghen te stellen, om daer aen het goudt van den ijuer en liefde te keuren, met de welcke sy de glorie Godts en des naesten saligheyt, neffens hunne eyghene volmaecktheyt ghetracht hebben te voorderen. Soo en magh het ons dan oock noch tot blaeme noch tot schande ghedijen, dat wy onse moeder de Societeyt, die ons tusschen soo veel drucks en lijdens, soo vele opvallen ende ouerlasten, soo vele vervolghinghen en martelien, schier als eene nae-vrucht op't eynde der wereldt, aen de H. Kercke ghebaert heeft, met eene lof-rijcke danckbaerheyt opstellen: te min, als wy d'eere ende de glorie van alle haere daden aen Godt den Heere alleen, en niet aen ons seluen, toe en eyghenen.

Daerom siet ghy de Societeyt in't voor-bladt van dit Boeck in printe ghestelt met d'ooghen opwaerts ten hemel gheslaghen, waer sy met een' oprechte meyninghe wederom henen schickt, al datse van daer ontfanghen heeft, als ofse op alles waer mede sy hier ghepresen en verciert wordt, met een' inghekeertheyt en weer-slagh des herten, stommelingh andwoordde, datse allessins voor heeft, Tot meerder eere ende glorie Godts. Inde rechte handt houdtse onse Constitutien ende Reghelen; inde slincke op eenen dry-voet het kruys met de bernende wereldt, in de welcke den vierighen ijuer van S. Ignatius,

[fol. *4r]

Xauerius, ende andere, Apostolijcke mannen onser Religie de liefde Godts neffens den Christelijcken standaerdt (diense ouer al planteden) ghesocht hebben t'ontseken. Op de borst voertse 'tghene sy in't herte draeght, den soeten naem Iesvs, voor den welcken sy haer gheenen arbeydt oft laster en ontsiet te draghen. De dry iongh-vrouwen, die haer kroonen, beteeckenen de dry aureolas, oft besondere kranskens, met de welcke sy neffens andere Ordens al mede van Godt verciert ende ghe-eert wordt. Die aen de rechte sijden den boeck met de penne gheladen heeft, en den krans met haere schijnende tronie aenbiedt, is de gheleertheyt van haere Doctoren en Predikanten; van de welcke Daniel meldt, datse sullen blincken als het schijnsel des firmaments⁺, ende als sterren in d'eeuwighe eeuwigheden. Maer die aende slincke handt den spieghel met den lelie-tack draeght, ende den groenen maeghden-krans om hoogh steeckt, is haere reynigheyt, met de welcke sy pooght in onbevlecktheyt van siels ende lichaem Gode te dienen. De middelste, die den laurier om 'tsweerdt ghewonden heeft, en bouen de kroone noch der vervinders palm-tack aenbrenght, beteeckent haere Martelaers, die verscheydelijck met bloedt-stortinghe den naem huns Salighmakers voor Coninghen en Prinsen ghedraghen hebben. De twee stichtighe wesens, waer van ghy't een siet als de H. Kercke, met den Pauselijcken mijter ende sleutels, daer en bouen noch den staf met den valck; 't ander met een kruys in de armen, hebbende aende voeten den Cardinaels-hoet ende den Bischoplijcken mijter, beteeckenen de twee besondere beloften diese doet: d'eene aen den Paus, om nae sijne gheliefte t'alle kanten onder gheloouighe en ongheloouighe ghesonden te worden; d'andere, van gheenen staet, oft Gheestelijcke, veel min wereldtlijcke, weerdigheden t'ontfanghen, om alleenlijck in't cruys Christi met Paulus te glorieren. 't Serpent dat in sijnen steert bijt, belooft haer van eeuwe tot eeuwen d'onverganghelijcke duersaemheyt. Den grijsaert, die'r beneden ghevleughelt, met een sichel inde handt, op sijnen sandt looper light, is den vlughen tijdt, die gheduerigh aenslibbert, ghelijck oock de C op sijn hooft bediet de hondert iaeren, diese in eene groote veranderinghe van tij-

+ Dan. 12. 3.

[fol. *4v]

den onveranderlijck ghestaen heeft. Maer den nijdt die sijn herte knaeght, beteeckent de slecht-bedachte af-gunstigheyt van soo groote menighte der vijanden, diese ouer al verwonnen heeft, en noch daeghelijcks onder de voeten brenght. VVat doet dese doch anders, als haeren tandt op ons wel-vaeren breken? 'twelck haer doch vroegh oft spaede (want de waerheyt metter tijdt bouen-swemt, ende d'onnooselheyt, nae veel krijtens en terghens, ten langhen laetsten noch al 't vele behoudt) tot een' eeuwighe schande en beschaemtheyt moet strecken. VVant so veel de Societeyt belanght (om een roemlijck woordt ter eeren van onse eerste Vaders te spreken,) en is, Gode lof, doorgaens van soo weecken stoffe niet, datse haer de lasteringhe, met de welcke sy t'alle kanten onghenaedighlijck ghegheesselt wordt, grootelijcks aendraeghe; oft van soo teeren aerdt, datse onder een deel slaghen van quaede tonghen lichtelijck beswijcke. Den Heer diese tot sijne glorie inghestelt heeft (hope ick) salse bewaeren, soo langh als wy met wel-doen en swijghen (ghelijck het aen wijse Christenen, veel meer aen alle Religieuse persoonen betaemt) ons leedt sullen wederlegghen.

Hier op sullen wy, sonder eenighe vermijdtheyt van op sprake aentreden, ende in ghevolgh van soodaenighen dienst, als ieder patriot aen sijn vader-landt, en elck kindt aen sijn' ouders, en alle Religieusen aen hunne Ordens schuldigh zijn, de penne laeten vloeden, om in't eynde van d'eerste eeuwe onser Societeyt, der seluer opgangh en voortgangh, doen en lijden, lof en eere te voorschijne te brenghen: door de welcke wylieden met alle onse nae-komelinghen de verbintenisse van onsen roep in soo veel naerder achtinghe moghen nemen, hoe d'exempelen van onse voor-ouders (welcker sweet en bloedt, datse voor de glorie Godts vergoten hebben, noch voor onse ooghen roockt) met krachtigher stemme tot ons roepen, dat wy doch ten eeuwighen daghe, sonder oyt te mis-aerden, oprechte kinders van onsen Vader den H. Ignatius, ende onse Moeder de minste Societeyt, willen zijn ende blijuen.