Frederik Hendrik

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Frederik Hendrik. Prins van Oranje. Een biografisch drieluik van J.J. Poelhekke uit 1978.

 

redactionele ingrepen

p. 573-597: de noten zijn bij de bijbehorende nootverwijzingen op de betreffende pagina's geplaatst. De genoemde pagina's zijn hierdoor komen te vervallen.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina (p. 598) is niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina ongenummerd (p. I)]

FREDERIK HENDRIK

Prins van Oranje

 

[pagina 1]

FREDERIK HENDRIK

Prins van Oranje

EEN BIOGRAFISCH DRIELUIK DOOR J.J. POELHEKKE

DE WALBURG PERS ZUTPHEN

C.F.J. SCHRIKS

 

[pagina 2]

WALBURG BIOGRAFIEËN

COLOPHON

© 1978 DE WALBURG PERS ZUTPHEN

Dit werk is tot stand gekomen met steun van de ‘Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek (Z.W.O.)’

Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm, or any other means, without written permission from the publisher.

VORMGEVING EN DRUK: DE WALBURG PERS ZUTPHEN

ISBN. 906011.443.4

 

[pagina 5]

INHOUD

TER VERANTWOORDING		15
RECHTERZIJLUIK: Van Delft tot Breda (1584-1625)
Hoofdstuk I
	Willem de Zwijger en Louise de Coligny; Frederik Hendriks conceptie te Antwerpen; zijn geboorte en doop te Delft	21
	Moeilijke positie van Louise de Coligny als weduwe; haar afhankelijkheid van de Staten van Holland; verblijf te Leiden; verhuizing naar Middelburg; verhouding tot Leicester	25
	Verblijf op Walcheren; verhuizing naar Den Haag; het Oude Hof aan het Noordeinde; eerste onderricht en studie te Leiden; Joh. Uytenbogaert	27
	Financiële beslommeringen; Louise de Coligny als zakenvrouw	32
	De halfzusters	34
Hoofdstuk II
	Belangstelling van peetoom Hendrik IV; als ‘tiro’ voor het eerst met Maurits mee op veldtocht; eerste reis naar Frankrijk; verblijf aldaar aan het Hof en op de academie van Pluvinel	37
	Latere reizen naar Frankrijk; idem naar Duitsland; idem naar Engeland	42
	Militaire opleiding en vroege carrière; generaal der ruiterij; expeditie naar de Wezer ter ondersteuning van de stad Brunswijk tegen haar hertog	45
	Politieke scholing; lid van de Raad van State; protocollaire functie in het staatsbestel; verhouding tot Philips Willem	48
Hoofdstuk III
	Frederik Hendrik en de vrouwen; de bastaardzoon Frederik; huwelijksprojecten	53
	Vorming tot staatsman in het kader van de tegenstelling Maurits-Oldenbarnevelt met haar religieuze implicaties	56
	De expeditie tegen Utrecht in 1610	59
	Streven naar afzijdigheid bij de toespitsing van het conflict; in hoeverre overleg met Maurits?	62
	Reis naar Orange in 1619	67
	Dood van Louise de Coligny	71
	Belegering van Breda door de Spanjaarden; huwelijk met Amalia van Solms	72
MIDDENLUIK: Van Breda tot Breda (1625-1637)
Hoofdstuk IV
	Dood van Maurits; spoedbenoeming van Frederik Hendrik tot kapitein-generaal; dynastieke aspecten van deze benoeming	77
Hoofdstuk V
	Het dubbelstadhouderschap van Holland en Zeeland; moeilijkheden in laatstgenoemd gewest in verband met de positie van Eerste Edele; beëdiging als

 

 

[pagina 6]

	stadhouder van de twee gewesten; reis naar Middelburg ter bijlegging van het conflict tussen Zeeland en de Staten-Generaal	84
	Het stadhouderschap van Utrecht; intern conflict aldaar over de te verlenen bevoegdheden; beëdiging en installatie als stadhouder	91
	Stadhouder van Overijssel	97
	Idem van Gelderland	98
Hoofdstuk VI
	Mislukte pogingen tot ontzet van Breda; de capitulatie en haar politico-strategische betekenis	101
	Holland en de financiering van de oorlog	108
	's Prinsen vroegste beslommeringen als admiraal-generaal	110
Hoofdstuk VII
	Frederik Hendrik als leider van de buitenlandse politiek; de verhouding tot Frankrijk; Richelieu; het hulpeskader tegen La Rochelle	113
	De verhouding tot Engeland; Jacobus I als verondersteld voorman van het Europese protestantisme; het tractaat van Southampton; Buckingham in Den Haag; Denemarken nominaal als derde bondgenoot	117
Hoofdstuk VIII
	De veldtocht van 1626; het oost-west-patroon in de strategie; de oorlogvoering als seizoenbedrijf	123
	Chronische moeilijkheden met de financiering van de oorlog	125
	Zorg voor de fortificaties en voor de stand der rivieren	130
	De officiersbenoemingen	132
Hoofdstuk IX
	De praktijk van het regeerwerk; de privé-raden	133
	Constantijn Huygens als secretaris	135
	Het stadhouderlijk kwartier op het Binnenhof; stadsuitbreiding in de richting Plein en Korte Vijverberg; Frederik Hendrik als bouwheer en Maecenas	139
	Verhuizing van het prinselijk paar naar het Binnenhof; Nassaus en verdere verwanten aan het Hof	145
	Amalia van Solms	147
	Het winterkoninklijk paar	149
	Geboorte en doop van de latere Willem II	150
Hoofdstuk X
	Frederik Hendrik als ‘dynast’; zijn streven boven de partijen te staan en het verstoorde evenwicht te herstellen	156
	De verstrengeling van religie en politiek in de vaderlandse samenleving; ‘consistorialen’ en ‘politieke remonstranten’; politieke betekenis van de remonstrantenvervolging	157
	Frederik Hendrik zelf als kerkganger	165
Hoofdstuk XI
	De op Loevestein gevangen remonstrantse predikanten	168

 

 

[pagina 7]

	Hugo de Groot en de mogelijkheden tot zijn repatriatie	168
	Uytenbogaert clandestien terug in het land; contacten met de Prins via derden, maar persoonlijke audiëntie geweigerd	171
	Uytenbogaerts streven naar officiële erkenning van de remonstranten; 's Prinsen weigering hiertoe geweld te gebruiken; zijn visie op de positie van Maurits na diens staatsgreep	173
	Frederik Hendrik en de souvereiniteit	179
	De partijtegenstellingen en de voortzetting van de oorlog; geleidelijke klimaatverandering inzake religieuze tolerantie kondigt zich moeizaam aan	180
Hoofdstuk XII
	Remonstrantenvervolging in de ‘consistoriaal’ geregeerde Stad Utrecht; conflict tussen Stad en Hof; Frederik Hendrik ijvert voor matiging	185
	Magistraatsbestelling door de Prins buiten de voordracht om	190
Hoofdstuk XIII
	De agenda der Hollandse Statenvergadering overwoekerd door het onderwerp ‘remonstrantenvervolging’	193
	Het ‘renoveren’ van de tegen hen gerichte plakkaten mede door 's Prinsen toedoen verijdeld	197
	Weigering van Leiden zich met een hoognodige belastinghervorming te conformeren, als niet tot remonstrantenvervolging wordt besloten	199
	De gevangen predikanten op Loevestein	201
	De veldtocht van 1628 weinig vruchtbaar; de Zilvervloot; beleid inzake remonstranten door de Staten van Holland in feite naar de afzonderlijke steden verwezen	203
Hoofdstuk XIV
	Frederik Hendrik naar Amsterdam op uitnodiging van de staatsgezinde magistraat in conflict met het contra-remonstrantse kerkvolk; voorlopige sanering van de toestand	206
	Na nieuw conflict van de magistraat met de schutterij op verzoek van eerstgenoemde door de Prins garnizoen gezonden	210
	Deze kortstondige, door de omstandigheden opgedrongen goede verstandhouding met de Amsterdamse machthebbers een uniek moment in Frederik Hendriks leven	212
Hoofdstuk XV
	Dreigende Frans-Engelse oorlog; verkoeling tussen Frankrijk en de Republiek na terugroeping van het eskader van Haultain	214
	Afloop van het verdrag van Compiègne en moeilijkheden met de verlenging ervan; de incompetente Franse ambassadeur in Den Haag d'Espesses; Holland en het buitenlands beleid; ook van die zijde vooralsnog toevertrouwd aan de Prins	217
	De onbenullige Staatse ambassadeur in Parijs Langerak; zijn ondertekening van een tractaat in strijd met zijn instructies; het tractaat door de Staten niet geratificeerd; politieke bezwaren tegen nadrukkelijk désaveu en terugroeping van Langerak	220

 

 

[pagina 8]

	Voor Karel I van Engeland goede verstandhouding met de Republiek politieke noodzaak; de Kouseband voor Frederik Hendrik; plechtige investituur ter Staten-Generaal	225
Hoofdstuk XVI
	Het beleg van La Rochelle en de publieke opinie hier te lande; de politiek mondigen en Richelieu's houding tegenover de Hugenoten	230
	Fransen en Engelsen wedijveren om Staatse steun; ambassades ter pacificatie naar Parijs en Londen	231
	Probleem van hun samenstelling; diva-allures van François van Aerssen	234
	De notie ‘neutraliteit’ bij dit conflict tussen 's lands traditionele vrienden; de Spaanse vijand als vierde in de coulissen	238
	Frederik Hendrik als Nassauer, als Prins van Oranje en als Nederlands leidersfiguur in de ogen der Europese vorsten; de bij hemzelf veronderstelbare gevoelens dienaangaande	239
	Generische overlast door het Frans-Engelse oorlogje; Engelse overval op voor Franse rekening gebouwde schepen op de rede van Texel; strict zakelijke reactie van de Statencolleges; id. van Frederik Hendrik; de episode als finale bevestiging van het gevoel van eigenwaarde der Republiek in het Europese bestel	240
Hoofdstuk XVII
	Beleg en capitulatie van Grol; geboorte van Louise Henriette; Amalia's verdere bevallingen en de kindersterfte in het gezin	249
	Nogmaals de oorlogslasten; de ‘Staet van Oorlogh’ en de jaarlijkse ‘petitie’	254
	Mislukte poging van de Raad van State zijn positie te versterken	256
Hoofdstuk XVIII
	Opmars naar en omsingeling van Den Bosch; installatie van Frederik Hendrik en van Gedeputeerden te velde in Vught	261
	De verdediging door het Bossche garnizoen	267
	Graaf Hendrik van den Bergh en het in Brussel tegen hem gekoesterde wantrouwen	268
	Mislukking van zijn pogingen tot ontzet	269
Hoofdstuk XIX
	Bestoking van de belegerde vesting; Frederik Hendrik en Ernst Casimir	274
	Moeizame vordering van het beleg; sloomheid van de Staten in het fourneren van geldmiddelen	277
	Hoge gasten in het legerkamp; Frederik Hendriks doodsverachting	279
	Spaans-Keizerse inval op de Veluwe; de Staten-Generaal naar Utrecht; Wezel bij verrassing voor de Staten gewonnen; ontruiming van de Veluwe	281
Hoofdstuk XX
	Vorderingen bij de belegering van Den Bosch; gouverneur Grobbendonck door geestelijkheid en burgerij gedwongen tot parlementeren	285
	De kwestie van de religie in de veroverde stad; 's Prinsen streven de katholieke eredienst veilig te stellen niet met succes bekroond	290
	De uittocht van het Spaanse garnizoen	295

 

 

[pagina 9]

Hoofdstuk XXI
	Spaanse reacties op het verlies van Den Bosch; de religieuze intransigentie houdt het Zuiden van het Noorden verwijderd; liquidatie van het beleg en regelingen ter plaatse door Frederik Hendrik persoonlijk; zijn verhouding tot bisschop Ophovius; zijn geringe bereidheid tot protestantizering van de Meierij; begunstiging van het katholicisme in zijn eigen heerlijkheid Eindhoven	298
	Liquidatie van de veldtocht; 's Prinsen verzet tegen Hollandse pogingen terstond krijgsvolk af te danken	305
Hoofdstuk XXII
	Pogingen van Spaanse zijde tot een vrede of bestand te geraken; Frederik Hendriks afwimpelingsmanoeuvres tegenover steeds toenemende drang naar vrede bij de Staten van Holland	308
	Voor Richelieu een aansporing te meer het gediscontinueerde bondgenootschap opnieuw aan te knopen; Richelieu's positie vergeleken met die van Frederik Hendrik	314
	Orange als punt van wrijving tussen het tweetal; het mislukte verraad van Valckenburg	315
	Wederzijds wantrouwen en technische moeilijkheden bij het herstel van het bondgenootschap; de Venetiaanse diplomatie als katalysator	319
	Frederik Hendrik en het Secreet Besogne; Vincenzo Gussoni en zijn verslaggeving; nieuw tractaat met Frankrijk in feite een verlenging-achteraf van dat van Compiègne	324
Hoofdstuk XXIII
	In 1630 geen zomercampagne; weigering van de consistoriale meerderheid in de Staten van Holland gelden voor de oorlog te voteren, als niet in Amsterdam en Rotterdam de remonstranten worden vervolgd; de Zuidhollandse synode te Schoonhoven; Jacob Cats als waarnemend raadpensionaris	330
	Juist dit jaar een fraaie kans gemist?	335
	Frederik Hendriks zeer aanzienlijke inkomen; het driejarige prinsje Willem generaal der ruiterij; zijn ‘survivance’ in het stadhouderschap van Utrecht, Overijssel en Gelderland	336
	De betrekkingen tot het Rijk en de Duitse nabuur-territoriën	338
	Frederik Hendrik en Gustav II Adolf	344
Hoofdstuk XXIV
	Onderneming tegen Duinkerken; als alternatief Brugge; geringe animo voor de oorlog bij het staatsgezinde Amsterdam	346
	‘Survivance’ voor de jonge Willem in het Hollands-Zeeuwse dubbelstadhouderschap; diens opvoeding toevertrouwd aan André Rivet	349
	Het ‘cunctator-element’ in Frederik Hendriks persoonlijkheid; doodlopen van de expeditie in Vlaanderen; conflict tussen de Prins en Gedeputeerden te velde	351
	Het leger werkloos in de Langstraat; initiatief van de vijand tot een onderneming te water; de slag op het Slaak; Frederik Hendriks rol als coördinator van de verdedigingsmaatregelen	356

 

 

[pagina 10]

Hoofdstuk XXV
	Adriaan Pauw raadpensionaris; zijn betekenis als tegenspeler van Frederik Hendrik; althans naar het uiterlijk aanvankelijk goede samenwerking; Pauw's omzwaai van consistoriaal naar staatsgezind; zijn houding tegenover de remonstranten als criterium; vrijlating van de op Loevestein gevangen predikanten nog steeds niet haalbaar; hun discreet geënsceneerde ontsnapping	359
	Hugo de Groot op hoop van zegen in het land; politieke onmogelijkheid voor Frederik Hendrik zijn eis tot expliciete rehabilitatie te ondersteunen; zijn vertrek in arren moede	367
	Mislukte poging van de Prins de in 1618 afgezette Nijmeegse regenten in het stedelijk bestel te reïntegreren	370
Hoofdstuk XXVI
	Aarzeling tussen Antwerpen en Maastricht voor de campagne van 1632; opstandige tendenzen onder de Waalse adel van Franse steun verstoken gelaten; Warfusée en Hendrik van den Bergh; de huikverhanging van laatstgenoemde doet opteren voor inval langs de Maas	372
	Het probleem van de godsdienst voor zover het Zuiden zich vrijwillig bij de Staten aansluit; via handige machinaties van Frederik Hendrik met Cornelis Musch ter beslissing overgelaten aan Gedeputeerden te velde; 's Prinsen positie versterkt sedert 1629; heruitvaardiging van een oproep uit 1602, waarbij aan het Zuiden bij vrijwillige reunie handhaving van de katholieke eredienst wordt toegezegd	374
	Opmars van de Mokerhei Maasopwaarts; capitulatie van Venlo en Roermond, alwaar Ernst Casimir sneuvelt; het door Frederik Hendrik nagestreefde religieregime in beide steden ingevoerd, maar om strijd ondermijnd door de plaatselijke clerus en door het streng contra-remonstrantse Hof van Gelre te Arnhem	377
	Omsingeling van Maastricht; 's Prinsen eigen kwartier; voor de voorzieningen in het leger door de Staten-Generaal speciale gedeputeerden te Nijmegen gestationeerd; de vijand in het Westen bezig gehouden door graaf Willem van Nassau	379
	Het beleg van Maastricht van centraal belang voor de algemene oorlogvoering in Europa; vergeefse poging Frederik Hendrik tot aftocht te laten intimideren door de hertog van Neuburg; mislukte poging van Pappenheim hem tot aftocht te dwingen; 's Prinsen gezondheidstoestand tijdens het beleg	382
	Capitulatie en uittocht van het garnizoen	385
Hoofdstuk XXVII
	Afwachtende houding na de verovering van Maastricht; doorstoten naar Brussel al dan niet mogelijk en verantwoord?; betekenis van de figuur der Infanta voor de loyaliteit van het Zuiden	388
	Bijeenroeping op haar eigen verantwoording van de Zuidelijke Staten-Generaal; hun initiatief tot het entameren van vredesonderhandelingen met de Noordelijken door de regering geaccepteerd; eerste aftastingen ter zake in Maastricht; door Frederik Hendrik tesamen met Gedeputeerden te velde preliminairen geformuleerd, waarvan aanvaarding door de Koning niet kan worden verwacht; afgevaardigden van de Haagse Staten-Generaal verschijnen niet tijdig in Maastricht vóór de beëindiging van de zomercampagne; de onderhandelingen naar Den Haag verlegd	391

 

 

[pagina 11]

Hoofdstuk XXVIII
	Pamfletten naar aanleiding van de vredesonderhandelingen	397
	Steriliteit hiervan aangezien de Zuidelijken volkomen afhankelijk zijn van orders uit Madrid; Hollands verzet tegen afbreking van de besprekingen	399
	Hun belang voornamelijk daarin gelegen, dat de tegenstelling tussen de Prins en het in meerderheid thans staatsgezinde Holland openlijk aan den dag treedt; de onderhandelingen afgebroken met de stem van het gewest tegen; dood van de Infanta	403
	De Hollanders prefereren de Spaanse koning als buurman boven de Franse; hun onwil tot voortzetting van de oorlog maakt Frederik Hendrik afhankelijk van laatstgenoemde; de officier-diplomaat Hercule de Charnacé contact-man tussen de Prins en Richelieu	405
	De 49ste verjaardag oftewel klein climacterium; Lingen terug in het familiebezit	408
	De zomercampagne van 1633; ondanks inname van Rijnberk in feite defensief; de nieuwe Spaanse opperbevelhebber en waarnemend landvoogd Aytona	409
	De Kardinaal-Infante onderweg naar de Nederlanden; Spaans-Keizerse overwinning bij Nördlingen; de Spanjaarden slaan het beleg om Maastricht; weer opgeheven na omsingeling van Breda door Frederik Hendrik	411
Hoofdstuk XXIX
	Aanknoping van nauwere banden met Frankrijk in twee etappen; het voorlopig tractaat van april 1634 met de Fransen als aanzoekers	416
	Staats streven de Fransen tot openlijk ingrijpen in de oorlog te bewegen; Pauw en De Knuyt op buitengewone ambassade naar Parijs; moeilijkheden met de aanwijzing van eerstgenoemde	420
	De gehele regeling toevertrouwd aan Frederik Hendrik en zijn Secreet Besogne; welke betekenis te hechten aan de adviezen van François van Aerssen?	423
	Rol en betekenis van Cornelis Musch	425
	De onderhandelingen te Parijs; het aliantietractaat van februari 1635; de ‘partage’ van de Zuidelijke Nederlanden als zij niet zelf het Spaanse juk afschudden	427
	Uit de alliantie voortvloeiende religieuze perikelen zowel voor Frederik Hendrik als voor Richelieu; Mazarin in Parijs als buitengewoon nuntius om voor de vrede te ijveren; hem wordt zijn congé gegeven ten respecte van de Heren Staten; Frederik Hendrik en de godsdienst in de te veroveren gebieden	431
	Aan Pauw toestemming tot terugkeer uit Parijs geweigerd, tot hij zich bereid verklaart zich terug te trekken als raadpensionaris	435
Hoofdstuk XXX
	De veldtocht van 1635 de derde kans tot doorstoten in het Zuiden; ook Frankrijk thans belligerent; het Franse leger in de Nederlanden mede onder 's Prinsen commando gesteld	441
	Radicale mislukking van de gezamenlijke inval in Brabant; plundering van Tienen en vergeefse belegering van Leuven; Frederik Hendriks minachting voor de Franse bondgenoot; terugtocht naar de Maas	445
	De vijand neemt bij verrassing Schenkenschans in; noodmaatregelen van Prins en Staten-Generaal; de belegering de gehele winter voortgezet; herovering in april 1636	451

 

 

[pagina 12]

	De pestepidemie van de winter 1635-'36; het Franse leger hier te lande vrijwel erdoor gedecimeerd	453
	Moeilijkheden met Holland en vooral met Zeeland over de sluiting der licenten zolang de vijand nog in het Kleefse huishoudt	455
	Beslommeringen van Frederik Hendrik als admiraal-generaal; incompetentie van de hardnekkig door hem gehandhaafde luitenant-admiraal Philips van Dorp; diens spectaculaire ontslag ter Staten-Generaal	458
Hoofdstuk XXXI
	Informele vredespourparlers van Cornelis Musch met de Spaanse secretaris Axpe te Kranenburg en Turnhout	466
	1636 voor de Fransen ‘l'année de Corbie’; het Statenleger beperkt zich tot paraat blijven op 's vijands noordgrens	469
	Frederik Hendriks bouwprojecten en kunstcollectie; ongeregeldheden en nalatigheid bij het beheer van zijn financiën	470
	Regeling ‘op 's Prinsen camer’ betreffende de door de Hollanders nagestreefde reductie van het leger; voortaan alles boven de normale staat van oorlog ten laste van de Franse subsidies	474
	Bevordering van ‘Excellentie’ tot ‘Hoogheid’ op initiatief van de Franse koning	475
	Competentiestrijd tussen de Generaliteit en Holland over de verpachting van de licenten in genoemde provincie; de Prins weet met veiligstelling van beider eer de kwestie op de lange baan te schuiven	482
	De adviezen van François van Aerssen inzake Holland versus Generaliteit	483
	Omsingeling van Breda; de vijand ziet weldra af van pogingen tot ontzet, maar herwint Roermond en Venlo; Frederik Hendriks gezondheidstoestand en dagindeling tijdens het beleg; ‘Breda’ technisch moeilijker dan ‘Den Bosch’ en ‘Maastricht’?; capitulatie na elf weken; Frederik Hendrik en de Grote Kerk te Breda; zijn ‘loge’ op het Huis te Nieuwburg	485
LINKERZIJLUIK: Van Breda tot Delft (1637-1647)
Hoofdstuk XXXII
	De verovering van Breda een arbitrair gekozen caesuur; door Frederik Hendrik zelf wel nauwelijks als zodanig gezien; de geopolitieke balans van zijn optreden in de geschiedenis der Nederlanden; het streven ondanks de Hollandse tegenwerking alsnog Antwerpen te bemachtigen, het centrale thema van zijn tien laatste levensjaren	495
	De verzwakking van de vijand; Duins en Rocroi; de opstanden in Catalonië en in Portugal	498
	In hoeverre een gemiste kans tot verdrijving van de Spanjaarden?	500
	De jaarlijkse ‘traités de campagne’ met de Fransen; Richelieu opgevolgd door Mazarin; graaf d'Estrades als opvolger van Charnacé	501
	De militaire resultaten na 1637; Sas van Gent, Hulst; pover vergeleken met het voorafgegane decennium	503
Hoofdstuk XXXIII
	Geleidelijke verslechtering van de verhouding tussen Frederik Hendrik en de staatsgezinde Hollandse regenten; affectief voor de volksmassa in het Noorden

 

 

[pagina 13]

	Oranje de opvolger van de verlaten ‘Natuurlijke Heer’; in hoeverre betekent deze presentatie een inkapseling binnen de precieze Dordtse rechtzinnigheid?; parallelisme tussen de steun aan Oranje van de predikanten in het Noorden en die aan de Koning van de clerus in het Zuiden; Frederik Hendrik echter tevens toeverlaat van de dissidenten, incl. de katholieken, in het Noorden	507
	Bezending van generaliteitswege naar Amsterdam in 1639; de Fries-Groningse stadhouder Hendrik Casimir sneuvelt bij Hulst in 1640; streven van Frederik Hendrik hem op te volgen in zijn stadhouderschappen; te zijner aanbeveling delegatie uit de Staten-Generaal naar het Noorden; in Friesland inmiddels reeds Willem Frederik benoemd; in Stad en Lande Frederik Hendrik; voordien ook reeds in Drente; 's Prinsen reis naar Groningen vergezeld van zijn zoontje	511
	Conflictsituatie met Willem Frederik als nieuwe stadhouder van Friesland; pogingen hem tot afstand te bewegen?; vete bijgelegd met toezegging van survivance aan de jonge Willem bij eventueel kinderloos overlijden van Willem Frederik	516
	Enkele zorgen als stadhouder van Gelderland; mislukte poging aldaar een bovenkwartierlijk unitair college van Gedeputeerde Staten op te richten; aanwezigheid op de Landdag te Zutphen in 1644; aldaar met zoon op bezoek bij Alex v.d. Capellen	517
Hoofdstuk XXXIV
	Naast de oorlogvoering in de veertiger jaren voor Frederik Hendrik het centrale thema de Engelse verbintenis; Maria de'Medici hier te lande op doorreis naar Engeland; luisterrijke ontvangst met name in Amsterdam	520
	Zij entameert te Londen pourparlers over een huwelijk tussen prins Willem en een Engels prinsesje; formele en informele onderhandelingen namens de Prins en namens de Staten-Generaal; Van Aerssen en Heenvliet; de oudste dochter of een jongere?; Willem zelf naar Londen	522
	Huwelijkssluiting en symbolische tebeddelegging; het prinsesje door haar moeder naar Den Haag gebracht; ijveren van deze laatste voor steun aan de Koning in zijn strijd tegen het Parlement; de haar door Frederik Hendrik verleende steun verscherpt de tegenstelling tussen hem en Holland; zelfs zijn populariteit bij de kerkelijken erdoor op het spel gezet; mogelijkheid van een huwelijk tussen de Prins van Wales en Louise Henriette als nieuw lokaas; de komst in Den Haag van een afgezant van het Parlement schept een moeilijke situatie; onheus optreden van de Koningin; haar moeizaam vertrek; haar verblijf voor de Prins een zware financiële aderlating	526
	Staatse bemiddelingsambassade naar Londen; Frederik Hendriks optreden in Engelse zaken op het uiterste randje van de legaliteit; nieuwe, stringente instructie van de Staten van Holland aan hun afgevaardigden ter Generaliteit om 's Prinsen regeerderij met het Secreet Besogne te beteugelen; de raadselachtige positie van Jacob Cats als raadpensionaris; de machinatiën van Cornelis Musch; 's Prinsen geheime steun aan Karel I op grond van door het Parlement buitgemaakte authentieke bescheiden in pamfletvorm openbaar gemaakt	535
Hoofdstuk XXXV
	Evocatie van het hofleven in Frederik Hendriks laatste levensjaren; cultuurhistorisch contrast met Holland	541

 

 

[pagina 14]

	Het dure Engelse schoondochtertje en haar hofhouding; haar huwelijk; Frederik Hendrik als vader van zijn zoon; en van zijn oudste dochter, Louise Henriette; haar gedwarsboomde liefde voor de Prins van Talmont; haar opgedrongen huwelijk met de Grote Keurvorst van Brandenburg	543
	's Prinsen steeds toenemende lichamelijke en geestelijke aftakeling; bij de latere belegeringen nog groter risico genomen dan tevoren?; laatste optreden in het openbaar bij ontvangst Muscovitische ambassade ter Staten-Generaal; weigering zich aan medisch advies te storen; Amalia's angsten dienaangaande; conflict met Willem betreffende overdracht van het opperbevel	548
	De naderende vrede; localizering van het congres in Westfalen; aanhoudende pogingen van Spaanse zijde met behulp van Frederik Hendrik met de Staten tot een vergelijk te komen; onder meer Opper-Gelre als lokaas; vertrek van de Staatse afvaardiging naar Munster; De Knuyt tevens belast met het negotiëren van een overeenkomst tussen de Spaanse Koning en het Huis van Oranje; Amalia eerder voor de vrede gewonnen dan de Prins; haar aanvaarding van geschenken	552
	Onzekerheid wanneer Frederik Hendrik zelf met de vrede verzoend; imbroglio met een Frans-Spaans huwelijksproject in het voorjaar van 1646; die zomer de laatste veldtocht; Antwerpen; nogmaals mislukt; de Prins accoord met de parafering van het voorlopige vredestractaat door Meynerswijck, Pauw en De Knuyt; niettemin in het kader van de Franse alliantie het leger tot in november op de been gehouden	556
	Laatste levensmaanden aan de leiband van Amalia; onder haar invloed uitschakeling van Constantijn Huygens als vertrouweling	559
	De zielzorger ds. Goethals; laatste ziekte en dood	560
Lijst van illustraties		565
Stamtafel		567
Noten		571
Register		599