De jacht

51.

In dei yn febrewaris. Der sit foarjier yn 'e loft. Der waait in lije wyn oer it fjild. De lêste galen snie rane fan it fjild. Der rattelje stikken kwalster op it dak. Yn 'e feart binne grutte skossen losrekke, dy't as flotten op 'e stream nei de seekant ôfdriuwe. Yn 'e grûn sûget en rattelt it wetter. De ierde wurdt tryst en swart, mar yn 'e loft komt maitiidsblau. Soms reint it even mei tsjûke drippen en skuort de wyn om it hûs.

Hinke stiet yn it alkoofke foar it gat yn 'e flier. Op 'e souder heart se it petsen fan lekwetter. Hjir en dêr hat se in pantsje delset, mar der is gjin rêdensein oan. Oeral dript it. It sjongt en it tikket as yn in klokkewinkel. Hinke bûcht har foaroer yn it gat. It rûkt op moas, âlde grûn en tei-

[p. 251]

wetter. De froast slacht wyt út 'e flierleggers. Krekt at se har djip foaroer bûge wol om in mûzefâle mei in bewyske spek yn it gat te setten, flimet har de earste wee troch it lichem. Pynlik lit se har op 'e knibbels sinke, slacht de beide hannen om 'e rêch en sykhellet djip. Mei sûgjende lippen ferbyt se de pine. As it foarby is, hâldt se de hannen om 'e planke slein en sjocht yn it gat as yn in grêf. Se wit it, it is tiid. It makket har bang en bliid tagelyk. Hjir hat se de hiele winter hinne libbe. Soms mei wanhope, at se alles wat mar baarne woe mei de bile teliif gyng. Neat is der fan it hok oerbleaun. It brekken, kreakjen en skuorren hie har dûm makke. It hie in fjochtsjen west op libben en dea. Se wit noch dat se op in nacht dreamde dat se midden yn 'e bosk wenne. In oerwâld, sa swart as Manus' boskje. Se hie bergen hout makke, dêr't se it hûs fan waarm stookte, sa waarm, dat se der beswit wekker fan waard. Mar doe't se de tekkens opsloech, wie de kjeld as in kâlde hân op har fallen. Dwile hie se. Se wie bang wurden fan de ferskriklike fisioenen dy't se yn it tsjuster seach. De koarts hie har by de lurven pakt. It libben hie har neat mear skele kind. De lêste drippen kinine hiene har rêding west. Alle kearen at se it bern opstannich yn har skoppen fielde, hie se der oan twivele oft it it ierdeljocht wol sjen soe. Skriemd hie se om har earste bern, dat se troch eigen skuld ferlieze moasten. It fertriet wie har faak de baas wurden. Dat is allegear foarby. Se sjocht yn de fochtige grûn. Swarte en skiere kluten, mei dêrtusken spoaren fan mûzen en rotten. De planken hat se opstookt. Der wie wat wanhopichs oer har kommen, doe't de winter as in ûnsichtbere fijân hieltyd fierder yn it hûs opkommen wie en har oan it lichem begûn te fretten. Se hie hieltyd mear hout út it hûs weibrutsen. De izige wyn wie har út 'e fliergatten oanblaasd. Gatten dy't hieltyd djipper en kâlder liken te wurden. Dy deis dat se tocht gek te wurden. Doe't se besocht hie om it hûs yn 'e brân te stekken om mar waarmte te fielen. It wie har oanflein. Feikje hie har letter delbêde. Gûld hie se. Raasd. Lilk en wanhopich hie se noch mear doarren en sketten oan moatsjes slein om de winter de baas te bliuwen. Dat wide sniefjild. Nachts it pearse winterljocht. It skuorren fan it iis. It gakkerjen fan de guozzen om it wek. De hûnen dy't yn it hoare tsjuster bilen. It hie har oangrypt.

Yn dy fûle froast wie heit kommen. Hy hie har meinimme wollen nei De Wylp. Hy hie har smeke, en sein dat se it wol bestjerre koe. Bot hie se wegere, en doe hie se har foarnommen om oan it lêste ta foar harsels te fjochtsjen en foar it bern. Letter wie Aant kommen en hie in pear sek esken talhouten brocht.

[p. 252]

Dy hie er fan 'e gemeente stellen, doe't arbeiders fan 'e gemeente de esken ringwâl te Ealsum leechrôven om dêrfan it gemeentehûs waarm te stoken.

Doe't der neat mear yn 'e hûs wie dat brekke of baarne woe, wie se op bêd gien, mei alles oer wat mar waarmte joech. Se hie har yn libben hâlden mei froastswiete ierappels en tinne weetbrij. Mei de fûle frieskjeld wie der selden in minske oer de reed kommen. It wrede winterwaar hie de reedriders fan 't iis jage. De einen leine yn 'e reidwâl deaferzen, omdat der gjin iepen wetter mear wie. Kees en Iebe wiene alle dagen lâns kommen mei de molkslide, útdost as poalreizigers. De tichte wyn hie troch it hûs blaasd. Nearne wie mear beskerming foar har west. Sa hat de winter har murf krigen. Mar se hat it oerlibbe mei in protte mûzen en wat rotten, dy't har alles ûntstielen wat se mar benei komme koene. De rotten wiene op 't lêst sa dryst wurden, dat se by har op bêd kamen en har op in nacht oan 'e teannen frieten. Riedeleas hie se op it bêd om tyske, dat de rotten wiene yn bline eangst by it sket opflein. Op in moarn hie se troch it droechferzen rút winterkrieën op it hiem fallen sjoen. Dy skuorden de ielshûden, dy't Former dy hjerstmis lizze litten hie, ûnder it beferzen snilegers wei. By it fjochtsjen om de hurde hûden rekke ien krie dea. De beide oaren smoarden suver yn 'e bút, dy't har as stokken yn 'e strôt stieken. Alles focht om it libben te behâlden. Minske en dier. Op in dei hie se der neat mear oan dwaan kinnen. Se wie dwyl it sniefjild op flechte. De kjeld hie har yn syn earmen naam. Neat hie se mear witten. Se wie wekker wurden op bêd, net wittend oft it werklikheid west hie of in bange dream. De teannen wiene har tsjûk wurden fan 'e winter, dat se koe amper mear gean. It bit yn 'e sleat hat se iepen hâlden oant it wetter oan 'e boom ta beferzen wie. It iis fan 'e bak hie se mei de boom stikken stampe moatten. Alles ferstive en ferstoar. Guon doarren koene net mear iepen of ticht, sa frear it hûs op. De fâlen wiene leech, dat de rotten en mûzen waarden hûngerich en frieten yn 'e keamer it behang fan 'e muorren en brochten it kjifsel ûnder de flier. Mei it lêste iten hie se har yn it bedstee deljûn. De mûzen rattelen oer de souder, tripken nachts en deis troch de keamer. Soms leine der moarns guon stiif oer de keamersflier. Oerdeis koe se net sliepe en nachts doarst se har net deljaan om it ûngedierte fan it iten ôf te hâlden. Mei dat byld fan de ferskrikking noch yn 'e eagen, dûkt se nochris mei de holle yn it gat en sjocht yn it tsjuster op om te sjen oft der noch deade mûzen lizze. Want it stjonkt sa yn 'e hûs, no't de grûn begjint op te jaan. De ierde ûntteit. In lucht fan skimmel, fan rotsjen; in

[p. 253]

deadslucht en de ûnneigeanbere rook fan teiwetter komt út de djipte.

Dy middeis brekt de loft en komt de sinne der troch. De wrâld feroaret. Hinke siket waarmte tsjin de súdmuorre en eaget oer de bleekferzen greiden. Se tinkt oan Former, dy't no in feilich hinnekommen hat yn it Staplân. De loft wurdt útlitten blau. De earste maitiidswaarmte giet oer it fjild. De skossen botse en kreakje op 'e stream. Yn it iisgat foar it stalt rint it teiwetter gear. Dêryn makket Hinke de poatten en pannen skjin. Se spegelt har yn it djipswarte wetter fan it bit en wurdt kjel fan harsels. Oeral streamt en rattelt it teiwetter. It komt mei wetterfallen út 'e wâl wei. It streamt mei lytse rivierkes ûnder de rûchte troch en rattelt yn 'e sleat. Djip ûnder it iis binne de earste tekens fan de maitiid te sjen. Dêr stekt it teare grien fan reidtûgels troch it wetter. Hjir en dêr binne lytse ynsekten te sjen. Alles libbet. Dan fielt se wer dy flymjende pine troch de rêch. It libbet, seit se bliid. Hoe faak hat se der al oan twivele oft it bern dizze winter wol oerlibje soe. Mei de hannen om it stalt leit se te bekommen. Kerbintich jout se har op. Se wurdt licht yn 'e holle. Yn 'e hûs sit se op 'e stoel te bekommen. As wol it har noch net oan dat it no barre sil. Alles is noch sa ûnwis. Se trillet, mar ferset har, om mar net bang te wêzen. As Former meikoarten thús komt, sil it in grutte ferrassing foar him wêze. At se wer in kniper krijt, ljochtet it har skrikkerich yn 'e eagen; in wjerljocht by heldere himel. Feikje sil komme. Se hat it mei har ôfpraat. Hoechst mar even op 'e reed te stean en wiuw dan mar, hie se sein. Dan kom ik. Yn in omsjoch bin ik by dy. Dit binne de earste prippen. Ik moat tiid dwaan. Feikje sjocht alle jûnen hoe't it is. Hinke lûkt de kast iepen en betaast de steapeltsjes klean, sa't se al klear leine foar de earste. Foarsichtich nimt se alles út 'e kast. Der rattelje keuteltsjes út, dy't hurd oer de flier tikje. Der leit kjifsel op 'e planken. De mûzen ha gatten yn 'e klean fretten. Se leit it poppeguod op 'e tafel en begjint de mûzegatten te stopjen. De hiele middei is se der mei dwaande. It driuwt har. Alles moat klear. Se hellet it bêd ôf, ferskjinnet it mei de lêste lekkens, dy't se foar dizze gelegenheid bewarre hat en leit der in tsjûk krantebêd yn. Se lêst de koppen. Hitler syn oerwinnings, seit se, at se it knisterjende pak Dokkumers yn 'e holte fan it bêd flijt.

De knipers komme hieltyd faker. Feikje sil strak komme mei de molke. Salang sil se it noch wol úthâlde kinne. Soms êbet de pine ek wer fuort, as sil alles oergean. Se begjint ôf te tellen. It is fiif oere. Se stiet alris even foar it rút om te sjen wêr't Feikje bliuwt. It is glysterjen oer de drekkige reed. Se skript mei it widske en set dat op it plak fan Former syn stoel. Alles is klear. Mei de lêste oalje yn it stel, set se in tsjettel wet-

[p. 254]

ter sunich oer. De dei lûkt nei de jûn. De loft ferkleuret mei griisblau en giel. Letter giet it oer yn djipread. It fjoer dôvet stadich op 'e kym. De loft wurdt kâld en blau. It skrikt har ôf. As sil de winter werom komme. De nacht sil komme. It tsjuster makket har ûnrêstich. Har gedachten wurde nei Former lutsen. Se wol sa graach dat er no troch de doar stapt. Dat er har helpe kin.

De weeën komme faker en wurde langer. Feikje sil komme mei de molke. Salang sil se noch wachtsje moatte. Boppe Tiltsjebuorren glimt de jûnloft even as in gluorre. Dizze nacht sil it oangean. Se kin net langer sitten bliuwe. De fleagen jeie har fan it plak. Se dwelmet troch it hûs. Stiet foar de swarte gatten yn 'e flier. Yn 'e bûtendoar heart se it lûd fan in nachtfûgel. Se rúkt it waar. Dan rint se nei de reed, mar dêr is neat te sjen. Feikje sil daalk wol komme. Unrêstich giet se wer yn 'e hûs, stiet by it finster op en stoarret de tsjustere reed del. Dat Feikje sa lang wei bliuwt. It makket har switterich. It wetter sjongt yn 'e tsjettel.

It is al lang nacht as Feikje komt. Se set it ammerke mei molke op 'e tafel en seit ‘Manus wie let mei melken.’

Hinke sit mei in grou reade holle op 'e stoel, de earmen om 'e bekling slein. Se ferknypt har en seit mei parsende lippen ‘It is safier.’

Feikje makket risselwaasje. Mei de brant, dy't Hinke mei soarch efterút hâlden hat foar dizze dagen, stookt Feikje de kachel op. De waarmte knapt yn 'e keamer. It begjint noch mear te lekken. De lêste stikken snie skowe fan 'e pannen. It iis teit by de binnenmuorren del. Der ferspraat him in waarme damp yn 'e keamer.

Dy nacht kriget Hinke in twaling. In jonkje en in famke. Feikje leit se mei de fuotsjes nei elkoar ta yn it smelle widske. Al wêr't se op rekkene hie, dit net.