De jacht

50.

De oare moarns is der gjin ûntkommen mear oan. Former leit noch yn 'e hynstetekken te switten, dan binne der rûnom om hûs hinne doffe fuotstappen en lûden. Koart dêrop heart er Anders troch it hûs hinne hompen. Yn 'e gong binne manljuslûden. Hy heart stappen fan hurde learzens. Syn namme wurdt neamd. Ferstive leit Former yn 'e tekken. It komt net ienris mear yn him op om nei de gong te krûpen en wei te wurden troch it lûk. It hûs davert fan 'e learzens. Yn in omsjoch is er oerein en loert troch it finster nei bûten. It is ferkeken, hat er begrepen. Oeral steane soldaten. Der is gjin ûntkommen oan. Oft it no út bangens is, of dat er him fersydzje wol, of dat er net wit wat er begjinne moat, mar Former krûpt wer yn 'e hynstetekken. Mei in broek fol senuwen, knypt er de eagen stiif ticht. De flier bûnzet en trillet. Hy rôlet him op as in stikelbaarch. It hert slacht him achtentachtich. Krampich slacht er de hannen om it tek en lûkt it strak oer de rêch. Mei de holle dûkt er alhiel yn it tek wei. Hy smoart suver yn syn eigen siken. It draait him even foar eagen. As rôlje se him mei tek en al fan 'e terp ôf. De stappen komme neier. It klost him yn 'e kop. De doar wurdt iepenskopt. Immen trapet him tsjin 'e hûd. In soldaat ropt it tek fan him ôf en skuort him oan it hier oerein. Former beskyt him. Hy sjocht rjocht yn it gesicht fan in mof. Dy seit dat er Former Bloemkampf siket. Former hellet ferbouwereare de skouders op. As hat er dy namme noch nea earder heard.

Hy skodhollet ûnnoazel. Anders stiet yn 'e gong en seit dat Former syn soan is.

‘Du Arschloch,’ systert de mof.

Dan stapt der in oare Dútser nei foaren, dy't Former syn wang besjocht.

‘Schweinhund, du lügst. Du bist eines Scheisskerl.’ Hy skuort Former syn kop om, dat elk it dûnkerread kleurjende wang sjen kin en seit dan ‘Du hast eines Narbe.’

Se moatte beide mei. Anders foarop te wjukkeljen. Op 'e Tille wurde se yn in militêre wein treaun en nei Dokkum riden. Underweis seit Anders wol trije kear ‘It wang hat dy ferret.’

[p. 248]

At se foar it hûs fan de Ortskommandant útstappe, sjogge se Lútsen foar ien fan de finsters. Se wurde yn de kelder opsluten. Dêr sitte noch in pear manlju. It praten en kocheljen is dof yn de stiennen romte. Mar meast wurdt der swijt en harkje se nei elkoars sykheljen. As is elke sucht in ferswierring fan it lot. Soms hearre se lawaai boppen harren. Fuotstappen, razen, it slaan fan doarren. Anders wurdt as earste nei boppen roppen. Hy komt net werom. Se litte him gean.

Op in jûn moat Former wer nei boppen. Se ûnderfreegje him oer it gewear. As er net tajout komme se him oan it gefoel. Se sizze dat se it wapen al fûn ha. By earder ûnderfreegjen bleau it by bedriigjen. Se woene him tiid jaan om der oer nei te tinken. Dat geduld is no op. Hy moat opbychte. It hat gjin sin noch langer te ûntkennen. Former jout neat ta, ek net at se him yn de efterste keamer in ôfstraffer jouwe, dat er mei lijen wer yn 'e kelder komme kin. Alle kearen wize se him op it wang en sizze dat er himsels ferret hat. Dat er it gewear nea ynlevere hat. Dat se it bewiis ha, dat hy de hûnen fan de lânwachten deasketten hat. Alle kearen dat se him wer nei boppen helje geane se feller tekear. Lútsen hie harren wol safolle feiten oandroegen, dat se elke traap mei feiten ûnderstreekje koene. Soms is er sa ûntdien, dat er net iens mear wit wêr't er hinne moat, at se him de gong ynsmite. At er dan net hânsum sjocht dat er fuortkomt, traapje se him de treppen del de kelder yn. Sa giet dat in deimannich. De lju yn 'e kelder sizze dat se mei gauwens wol oerbrocht wurde nei Ljouwert. In swarthanler wurdt op in middei loslitten. Der is ek in mantsje by dat yn Assen wie te putsjeskeppen. Doe't er lykwols foar guon moffen fytspoetse moast, hat hy der ien fan de bêsten úthelle en is dêrop nei hûs ta riden. Former stjert tûzen deaden as er guon yn de keamer boppe de kelder razen heart. Former bliuwt kalm, nettsjinsteande se him bûnt en blau slein ha, en er soms amper mear op fuotten stean kin. Hy is net fan doel om ta te jaan. It is Lútsen syn wurk. Dat docht dúdlik bliken út de feiten dy't se him foarhâlde. Mar Lútsen lit him net sjen. Doe't er him foar it finster stean seach, skeat er hastich efter it gerdyn. Hat Hinke net altyd sein dat er ienris syn gram helje sil? Dat is no. Dat se him salang ûnderfreegje is neffens Former dat se gjin bewiis yn 'e hannen ha. Hy hat begrepen, dat as er tajout, se him noch fûlder oanpakke.

Op in moarn. It is noch betiid. Former moat wer nei boppen. Hy rint mei stive stappen efter de soldaat oan. As fielt er dat se him de genedeslach jaan sille. Harren geduld sil net langer útstel ferneare. It liket as talmet er op 'e trep. Hy heart de soldaat nei boppen gean. Syn stappen

[p. 249]

ferklinke oer de gong. As Former boppe oan 'e trep stiet is de gong leech. Der is net ien te sjen. Hy betinkt him in tel. As wurdt it him ynjûn. Dan stapt er rêstich nei bûten, de wacht foarby. Dy man liket dêr allinne te stean foar ynkringers en flechtsjenden. Hy is in frijlittene, in ferloste. Dêrfoar komt er net út 'e pas. Hy docht gjin stap hurder, om mar gjin erch te jaan. It kin him op dat stuit neat skele wat der bart. As soene se him in skot yn 'e rêch jaan. In tel stjerkes yn 'e eagen. In liddich momint. Der is neat dat him opkeart. Sa stapt er it hiem ôf, foar it molkfabryk lâns. Om út it sicht te reitsjen, rint er tusken de molkweinen en de barte lâns. It spielwetter fan 'e molkûnfangst rint him oer de jas. Dan wurdt er wei tusken it tsjettelhûs en it laboratoarium, draaft efter it fabryk út oer in stik ûnlân nei Skelwouds slúske. Hy stapt oer de slûsdoarren, by Skelwoud troch it grientetúntsje en stiet dan op in stik braaklân fan de gemeente; in fjild fol brannettels. Dêr krûpt er op hannen en fuotten troch it wiete gers en de heal beterzen rûchte.

Noch kin er him net begripe dat er sa maklik oan syn fijan ûntkommen is. De deade strampels fan de brannettels lizze as in kamûflaazje oer him hinne. Hy krûpt stadich nei in brede hage. Dêrefter sjocht er de túntsjes fan de Westerisselannen. Like kalm as er by de Ortskommandant fan it hiem stapte, rint er troch it hôf fan Boargemaster Jonker, krûpt ûnder it stek troch yn de folkstunen. Boerekoal en sprútsjes rotsje ûnder de snie. Dêr stapt er yn in túnhokje. Dêr steane in gripe, in bats en beantsjestokken. Der hingje linen. It is mar in romte fan oardel meter yn 't kant. Former jout him del op in ierappelkistje en hâldt troch it finsterke it fjild nei de stêd ta yn 'e gaten. Dan fielt er wer hoe pynlik him de lea binne. Yn 'e flecht hat er der neat fan field.

De noed foar thús komt wer boppe. Miskien ha se it hiele hûs oer de kop helle. Hy is der ynienen net sa wis mear fan dat se it net fûn ha. Se sille it net fine. Se kinne it net fine. It gat is mar twa hanbree. Hy fielt dat er himsels wat oanpraat. De measte noed hat er mei Hinke. At se har mar neat dien ha, no't se swier is en miskien yn de meast erbarmelike tastân libbet. Hy wol wol nei hûs ta fleane, mar weaget it net om it túnhokje út, oars as om in pear tûfen boerekoal, dy't er op prûmket.

Noch mar in pear moanne lyn siet er ek yn dizze buert en bestoar er it yn it spoardok. De freze dy't er doe al út de twadde hân koe, hat er no ûnderfûn. De sinne komt skriel troch it rútsje en makket de temperatuer draachlik yn it hokje. Hjir kin er it de hiele dei wol úthâlde. At se it spul hjir mar net ôfsykje. De hiele dei sit er mei de kop foar it finsterke en hâldt de Westerisselannen yn 'e gaten. Hy wachtet de nacht ôf.

[p. 250]

Dy nacht krûpt er yn 'e kap fan 'e loads by de houtmûne. Dêr is in souderke mei wat moassich hea. Dêr jout er him del. De oare moarns heart er al betiid auto's oer de Ealsumerdyk stowen. Lânwachten fytse út 'e stêd wei nei it doarp. Troch in glêspanne yn 'e kap kin er it allegear sjen. It siicht slim oer de souder as de wyn begjint oan te heljen. Om de waarmte te hâlden bedobbet er him yn it hea en harket nei de lûden. Hy heart it kreakjen fan losse skossen yn 'e feart. Der tikket rein op 'e pannen. De winter is foarby. Op it mûnehiem heart er minsken praten. Der jeie militêre auto's foarby. Hy heart Halbe fertellen, dat der wapens fûn binne yn 'e pleats fan Benedictus, en dat se Geale en Kees meinommen ha. Soms rattelt it keatling fan it flot, dat troch de skossen út 'e wâl treaun wurdt. De planken dy't as in barte oer it iis skood binne knappe los. Der is tining yn 't wetter.

Dy nacht leit Former mei de hûnger yn 'e hals ûnder it hea te switten. De oare deis komt Jaap Hansen, dy't yn it ôfskette stik loads in jacht bout. Hy heart him de hiele dei seagjen en timmerjen. De nacht dêrop giet er nei hûs en sliept by Hinke. Eardat it deiljocht der is, jout er him ôf nei in boerke yn it Staplân efter Barwegen. It hûs stiet yn in see fan wetter. It tilt dêr op fan ûnderdûkers. Meiinoar sitte se jûns yn it lytse keammerke, mei in doar nei de skuorre, dêr't se yn in omsjoch yn de skûlplakken wêze kinne.

Hjir baaide Former alle maitiids mei de ljisklearzens troch de sleatten om de fûken te setten. No sit er oerdeis mei wat ûnderdûkers yn it lytse, dampe bûthúske. It wetter stiet oan 'e daam ta. Wa't dêr it paad net wit, moat fersûpe. Yn it Staplân is er feilich en wolkom.