De jacht

41.

It is dyselde hjerstmis dat Hylke Gardenier as gemeente-amtner fan boargemaster Ykema de opdracht kriget om te Ealsum mei de bus foar de Winterhelp by de doarren lâns. In opdracht dêr't er him foar skammet, mar dêr't er mei sa'n fûle NSB-boargemaster oan it roer, net om hinne kin. Dêrom hâldt Hylke, oeral dêr't er komt de bus stiif op 'e rêch. By elke doar fertelt hy dat boargemaster Domme Auke him de opdracht jûn hat foar de Winterhelp te rinnen. Op dy ynlieding freget er dan: ‘Mar jim jouwe neat tink?’ Dêrby skoddet er de holle, om syn eigen miening oan de lju kenber te meitsjen. Dêrop jout er him wer ôf.

As er sa op in jûnsskoft troch de buorren west hat, komt er wer thús mei de lege bus en seit tsjin Sytske ‘De lju binne luters foar de Winterhelp.’

Dêr komt Lútsen efter. Hy hâldt Hylke op in kear op 'e dyk oan en seit ‘Dyn wize fan rinnen foar de Winterhelp stiet my net oan.’

‘Hoesa dat?’ freget Hylke. ‘Ik ha oeral west.’

‘Lit my dyn list sjen.’ Wilens Lútsen de list lêst, seit er ‘Net by ús.’

‘Nee, net by jimmes en ek net by Aldert de Graaf,’ seit Hylke. Mar ik rekkenje der op, dat jimme as waarme foarstanders fan dit ynstitút wol út eigen beweging jim bydrage stoarte op it gironûmer dat yn alle kranten te finen is.’

‘Mar heit en mem binne der ek.’

‘Dêr hie 'k sa gau net by stilstien,’ seit Hylke.

‘Bûten de buorren hast ek net west,’ seit Lútsen.

‘As it yn 'e buorren neat opsmyt, soe it dan yn it fjild oars wêze?’

‘Dat it neat opsmyt leit oan de wize fan kollektearjen, mar it is dyn plicht gjin hûs oer te slaan. Dochst dat net, dan meitsje ik der wurk fan. Ik ferwachtsje datst alderearst by ús oan 'e doar komst.’

Noch dyselde jûns brekt Hylke by Willem Idsardi troch de hage en strykt foar de glêzen lâns. Willem komt by de doar. Hylke stiet mei de bus op 'e rêch. Wat foarsichtiger as er wend is seit er tsjin Willem ‘Nee tink,’ en dêrby skoddet er de holle.

Op dat stuit fernimt er Lútsen yn 'e gong.

Dan seit Hylke, dat Lútsen it dúdlik hearre kin ‘It is foar de Winterhelp.’

[p. 199]

Willem seit koartôf ‘Wy jouwe net,’ en sil de doar wer ticht dwaan.

Mar dan komt Lútsen troch de gong stowen.

‘Jout heit neat ta de Winterhelp?’

‘Nee.’

‘Jou hjir dy bus,’ gebiedt er Hylke.

Dy wegert en seit ‘Ik ha in persoanlike opdracht fan de boargemaster en dy mei ik net út hannen jaan.’

‘Heit kin dizze kollekte net foarby stjoere,’ balt Lútsen. Hylke hâldt de bus rjocht foar him út.

‘Gjin sint,’ seit Willem. ‘Gjin sint foar dy klyk.’

‘Klyk?’ raast Lútsen. ‘Dat kin heit noch soer opbrekke.’

‘Ik bin frij yn myn miening en ek frij om foar in kollekte te wegerjen.’

Luertske komt skriemend de gong yn rinnen, en ropt alhiel feraltereare ‘Ik sil der wol wat yn dwaan.’

‘Do dochst der neat yn,’ gebiedt Willem. ‘Wy jouwe net oan 'e fijân.’

‘It is foar de eigen befolking,’ beweart Lútsen.

‘Gjin tinken oan. Dat jild giet allegear nei de Dútsers. Se ûntnaderje ús alles wat se benei komme kinne.’

Lútsen is der even mei oan as syn heit foet by de kûle hâldt. Hylke makket oanstalten om fuort. Mar Lútsen seit dat er stean bliuwe moat. Luertske stiet te earmoedzjen en jammert ‘Ik wol wol jaan, as Lútsen dat sa graach wol.’

Dan raamt Lútsen syn mem it jildstik út 'e hannen en smyt it by Hylke yn 'e bus. Lútsen smyt de bûtendoar ticht, dat de bûtenwacht it oerstjoere jammerjen fan syn mem net langer hearre sil.

It jildstik rattelt fel yn 'e bus as Hylke de reed delrint nei hûs ta. It is in yl metalich lûd.

De oare deis giet Hylke it fjild yn en feroaret opslach syn metoade fan kollektearjen. Oeral past hy in taktyk ta dy't by de lju ôfskrik teweech bringt. Alle drekkige reden en sompige paden komt er del. Hy slacht gjin hûs oer en seit oan elke doar ‘Wat jo hjir hearre, is it dûbeltsje fan Lútsen.’

Dêrby stekt er de bus rammeljend nei foaren. Der is yn de hiele omkriten fan Ealsum net ien dy't der in sint by docht. Guon twivelders jout er de wink.

As ien fan de lêsten komt er by Former en Hinke. Hy moat der yn komme. Hylke set de bus op 'e tafel. Former skoddet der mei en freget

‘Is der noch ien dy't foar dy troep jout?’

‘Ik skein myn amtsgeheim as ik sis dat it fan Lútsen is.’

[p. 200]

‘De satan,’ systert Former en slacht de bus fan 'e tafel. ‘Ik wol dat bloedjild hjir net op 'e tafel ha. Hy hat Cohen ferret. De man is ferline wike út Ljouwert wei op transport steld nei Dútslân. Dat hat Lútsen op syn gewisse.’

Hinke siket de bus fan 'e flier, mar dy rattelt net mear.

‘It jild is der út,’ seit se en krûpt oer it swilk om it dûbeltsje te sykjen. Se reaget mei de earms ûnder it kammenet op. ‘Ik kin it net fine.’

‘Hindert neat,’ seit Former. ‘Hâld mar op fan sykjen.’

Hinke jout it net oer, mar stekt de lampe der by op. Se fynt oars net as lichte tugen, dy't oer it swilk wynderje.

‘Sikest no noch om dat dûbeltsje fan Lútsen?’ seit Former.

‘It sil wol ûnder de plint opsketten wêze,’ ornearret Hylke.

‘Dat is in rjochtfeardige straf,’ fynt Former.

‘Mar ik kin net mei in lege bus oankomme,’ seit Hylke.

‘Bisto bang foar Lútsen?’

‘Hy hat it tafersjoch op 'e kollekte.’

‘Ik ha my ôffrege, kinne wy dizze man net ûnskeadlik meitsje?’ begjint Former.

‘Kinne wol, mar wa stiet foar de gefolgen?’

‘Hy moat opromme wurde,’ seit Former.

‘Do dochst it net,’ falt Hinke der tusken.

‘As wy neat dogge, falle der aanst folle mear slachtoffers. Hy lit elk opromje dy't him yn 'e wei stiet.’

‘Wy moatte him mei rêst litte,’ seit Hylke. ‘Hy hat syn Pappenheimers. Wy moatte it altyd ferlieze.’

‘Skiters binne wy allegear.’

‘Asto dyn hannen mar thús hâldst,’ warskôget Hinke nochris.

Hinke docht it kammenet iepen en siket om in dûbeltsje.

‘Wat silst no?’ freget Former.

‘In dûbeltsje foar de bus,’ seit Hinke benypt.

‘Bist gek. Do ek in hantlanger fan Lútsen syn belangen?’

‘Ik fyn it oare wol wer.’

‘Ik hoopje fan net.’

De oare deis fynt Hinke it dûbeltsje yn 'e hoeke fan 'e keamer ûnder it opkrolle swilk. Sûnder dat Former it fernimt bringt se it nei Hylke. Dy is dêrmei de kollektant mei de heechste opbringst.

Boargemaster Ykema is och sa fertrietlik oer it feit dat er yn sa'n ûnwillige gemeente telâne kommen is. Dêrom lit er yn jannewaris, as der útein set wurdt mei de kollekten foar it nije jier, in rûnskriuwen troch

[p. 201]

de hiele gemeente gean, dêr't yn stiet: Ik ben erg teleurgesteld over de bereidwilligheid om mee te werken aan de inzameling voor Winterhulp Nederland. Er zijn 1153 behoeftigen in deze gemeente. Deze zullen van uw hulp verstoken moeten blijven. Het resultaat van de collecte is als volgt: De familie Wilniet te Aalsum: ƒ0,10; familie Afzijdig te Anjum ƒ-,-; familie Betaalniets te Metslawier ƒ-,-; familie Deurdicht te Ee ƒ-,-; familie Engelse te Peasens ƒ-,-; familie Fooi te Engwierum ƒ0,01; familie Giro te Nijkerk ƒ-,-; familie Weigert te Wetsens ƒ-,-. In skriuwen dat de ûnwenners fan Eastdongeradiel mei nocht en wille liezen. Alve sinten foar de Winterhelp...