Het gevleugelde woord. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1400-1560

[pagina 1]

Het gevleugelde woord

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

1400-1560

[pagina 2]

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

 

Onder hoofdredactie van

A.J. Gelderblom en A.M. Musschoot

 

Dit deel, Geschiedenis van de Nederlandse literatuur, 1400-1560, is begeleid door een Raad van Advies, waarvan deel uitmaakten:

D. Coigneau, J.D. Janssens, Th.F.C. Mertens, J.P. Reynaert, P.W.M. Wackers, W. Waterschoot en F. Willaert.

 

Dit boek maakt deel uit van de reeks Geschiedenis van de Nederlandse literatuur die gefinancierd werd door de Nederlandse Taalunie ter uitvoering van het besluit van het Comité van Ministers van 15 oktober 1997 over een nieuwe literatuurgeschiedenis

[pagina 3]

Herman Pleij

Het gevleugelde woord

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

1400-1560

2007 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam

[pagina 4]

©2007 Stichting Literatuurgeschiedenis

Boekverzorging Tessa van der Waals

Zetwerk en opmaak Willem Morelis

Druk en afwerking Koninklijke Wöhrmann

Foto voorplat Harold Strak

www.uitgeverijbertbakker.nl

isbn 978 90 351 3044 9 (gebonden)

isbn 978 90 351 3090 6 (paperback)

 

Uitgeverij Bert Bakker is onderdeel van Uitgeverij Prometheus

[pagina 5]

Inhoud

15	1 Het literaire omniversum
	Stad vol woorden	16
	Het woord als wapen	18
	Opgeschreven teksten	22
	Leren om te overleven	25
	Straatdichters	31
	Literatuur van pennenlikkers	34
	Wijkvertier	37
	Brugse chic	43
	Geestelijken als auteur	47
	Literatuur als publieke zaak	49
55	2 Nieuwe intenties
	Kopiistenwerk	56
	Opgeslagen literatuur	58
	Nuttig tijdverdrijf	67
	De verleidingen van het rijm	72
	Literaire legitimaties	75
	Stadse manieren	82
	Antieke wijsheid van de straat	85
	Pragmatiek als leidraad	89
	Brusselse verssatiren	96
	Een samengeharkte burgermoraal	100
	Troje als model	102
	Ridders op de markt	105
111	3 Ommegangen en blijde inkomsten
	Instanttheater en eenmanstoneel	112
	Ommegangsspektakel	120
	Wagenspelen	124

 

[pagina 6]

	De Bliscappen van Maria	130
	Ander geestelijk toneel	135
	Blijde inkomsten	139
147	4 Speeltoneel en poppentheater
	Wereldlijk toneel	148
	De abele spelen als vakwerk	151
	Marchanderen met de liefde	153
	Seizoenspelen	156
	Kluchten als toegift	158
	Acteurs en actrices	164
	Van poppenkast en marionettentheater	170
177	5 De eeuwigheid op orde
	Het boek der natuur	178
	Van standenleer tot standensatire	183
	Voorbeeldige levens	190
	Lidwina van Schiedam	195
	De zusters van Diepenveen	197
	Vrouwelijke vergezichten	200
	Leerzame verhalen	206
	De duivel in bedrijf	210
	Verantwoord genieten	213
217	6 Geallegoriseerde lering en mystieke uitvluchten
	Morele instructie bij wijze van raadsel	218
	Geallegoriseerde maatschappijleer	221
	Gedemocratiseerde mystiek	228
	Moderne devoten	232
	Aanzien doet gedenken	236
	Zusterliteratuur	238
	Zingen om te troosten	240
	Suster Bertken	244
	Leven om te sterven?	246

 

[pagina 7]

249	7 Literatuur van de straat
	Stemmen op schrift	250
	Uitvliegende woorden	252
	Schimpliederen	255
	Het jongerengericht	258
	Onthouden of opschrijven?	260
	Cocagne en Luilekkerland	261
	Feestrepertoire	268
	Het Gilde van de Blauwe Schuit	270
	Van spotsermoenen en schijnheiligenlevens	275
	Literaire verslaglegging	282
	Boerden en sproken	285
	De kerk als doelwit	289
	Realisme als schrijftechniek	294
295	8 Rederijkerskunst
	Georganiseerde literatuur	296
	Rederijkerskamers	298
	Het voorbeeld van de schutters	301
	Broederschappen en wijkverenigingen	306
	Scholing in woordkunst	310
	Het aanzien van de dichter	315
	De bezoedeling van ‘retorike’	320
	Retorica in het geweer	327
	Vernieuwing	329
335	9 De grote rederijkers en hun lyriek
	Woordkunst is klank	336
	Het refrein	339
	Voordragen, rappen of zingzeggen	340
	Anthonis de Roovere	345
	Leren genieten	352
	Orde in het huwelijk	354
	Refreinenbundels	359

 

[pagina 8]

	Favoriete thema's	365
	Anna Bijns	370
	Anna en de wereld	375
	Rechtlijnig conservatisme	379
	Andere genres	381
	Eduard de Dene	385
	De dichter als bohemien	391
395	10 Rederijkerstoneel
	Van de straat naar het podium	396
	Het spel van zinne	399
	Op weg naar de eeuwigheid	404
	Spiegel der minnen	408
	Esbattementen	413
	Tafelspelen en ander gelegenheidswerk	419
	Kluchten	424
	Cornelis Everaert en Louris Jansz	432
439	11 Spektakel op de planken
	Overrompelende ensceneringen	440
	Acteren	448
	De rol van het publiek	456
	De werking van het theater	459
465	12 Literatuur en drukpers
	Experimenten met gedrukte literatuur	466
	Revolutionaire veranderingen?	469
	Leren lezen en blijven luisteren	474
	De lokroep van de titel	480
	Spirituele verpakkingen	486
	Bestrijding van melancholie	488
	Op zoek naar een publiek	492
	De jongerenmarkt	496

 

[pagina 9]

499	13 Voorleesboeken
	Wat wel en niet gedrukt wordt	500
	Het succes van de prozaroman	505
	De waarheid van kronieken	511
	Op maat gesneden ridders	517
	De Mariken van Nieumeghen als leesboek	526
	Rederijkers en drukpers	531
537	14 Nieuws uit andere werelden
	Schelmenteksten	538
	Aesopus en Marcolphus	540
	Uilenspiegel en zijn nazaten	546
	Aernoutsbroeders en andere zwervers	552
	Reizen met Jan van Mandeville	559
	Andere werelden	566
	Verdraaide nieuwstijdingen	572
	Het nieuws van de novelle	579
587	15 De populaire pers
	Waarschuwingen voor vrouwen	589
	Literaire lijstjes	594
	Anekdoten	597
	Gedrukte liederen	599
	Het lied als wapen	604
	Het Antwerps liedboek	606
	Literatuur voor thuis	610
	Het evangelie van de vrouw	618
	Literatuur aan de muur	620
	Scheiding der wegen	623

 

[pagina 10]

625	16 In het spoor van Luther, Erasmus en de zot
	Hervormingsgezinde neigingen en ketterse sympathieën	626
	Censuur en vervolging	631
	Opstandige teksten	636
	Erasmus	642
	Rederijkers in Erasmus' voetspoor	645
	De zottencultuur	650
	Der zotten ende der narren scip	655
	Dwaze teksten	658
	Gevatheid als levenskunst	664
669	17 Humanisme in de volkstaal
	‘Bourgondische’ rederijkersteksten	670
	Literatuur op zoek naar een elite	677
	Troost en vernieuwing	685
	De emancipatie van de volkstaal	688
	Leerschool voor beschaving	695
	Het Latijnse schooldrama	701
	Antieke voorbeelden	705
	Het Antwerpse landjuweel van 1561	709
719	18 Het gevleugelde woord
	De erkenning van fictie	720
	Projectie van moderne literatuuropvattingen	722
	Diachrone verkenningen	725
	Inspiratie en expiratie	731
	Sprooksprekers	736
	Wie zijn de auteurs?	737
	De beroepsschrijver	743
	Spelen met taal	746
	Uiteenlopende literaturen	750
	Europese connecties	754
	De geletterde stad	757

 

[pagina 11]

	Periodisering	763
	De werking van literatuur	765
769	Woord van dank
773	Aantekeningen
818	Illustratieverantwoording
821	Literatuur
849	Register