Mijn liefste lief

Brieven van Jean-Louis Pisuisse aan Fie Carelsen

[p. 12]

Biografie Jean-Louis Pisuisse

Vlissingen, 6 september 1880 - Amsterdam, 26 november 1927, journalist - cabaretier. Hij was de zoon van Jacobus Servaas Pisuisse (1836-1904), inspecteur van het loodswezen en van Wilhelmina Jacoba Schipper (1845-1928), loodgietersdochter. Zij kregen vijf dochters en één zoon Jean-Louis.

Jean-Louis bracht zijn jeugd door in Vlissingen en Middelburg, waar hij de HBS doorliep. Door bemiddeling van zijn oom die werkzaam was bij de Middelburgsche Courant kon hij zijn eerste artikelen publiceren. Op 20-jarige leeftijd vertrok hij naar Amsterdam om verslaggever te worden bij de Amsterdamsche Courant en later bij het Algemeen Handelsblad. Van 1903 tot 1906 was hij correspondent voor dat blad in Londen. Hij was inmiddels gehuwd op 5-5-1903 met Jacoba Smit (1877-1933) die hem twee kinderen schonk: een zoon Jack (Jacques Servais) 1904-1973 en een dochter Eline (Marguerite) 1905-1949.

Terug in Nederland maakt hij met zijn collega Max Blokzijl een reportage over hun avontuur waarbij zij verkleed als ‘Italiaanse straatzangers’ voorzien van gitaar, orgeltje en mandoline door ons land trekken. Hun ervaringen worden in boekvorm uitgegeven, waarna zij officieel in de theaters gaan optreden.

Zij besluiten als ‘journalisten-chansonnier’ een reis naar het toenmalige Nederlands-Indië te maken. Zij reizen via Parijs waar zij het jonge cabaret artistique leren kennen. Een ervaring die voor Pisuisse van doorslaggevende aard bleek te zijn voor zijn verdere leven. ‘Le Chat Noir’ blijft tot het eind van zijn leven het symbool van zijn artistieke aspiraties. In Soerabaja ontmoet hij in 1908 Fie Carelsen die hij in zijn eerste cabaretensemble ‘De Kattebel’ opneemt. Bekende liedjes uit die tijd zijn: ‘Poëzie en proza in de thee’, ‘Een brief van een ongehuwde moeder aan H.M. Koningin Wilhelmina bij de geboorte van Prinses Juliana’, ‘De Franse gouvernante’. Met Max Blokzijl vervolgt hij zijn reis via Japan, China, Rusland en Duitsland. In de zomer van 1911 zijn zij weer in Nederland terug. Hij besluit de journalistiek vaarwel te zeggen en beroepsartiest te worden. In samenwerking met de impresario Max van Gelder begint hij het Cabaret Artistique in het Scheveningse Kurhaus (1912) waar hij o.a. met Fie Carelsen internationale duetten zingt. Een jaar later (1913) trouwt hij met Fie Carelsen en maakt opnieuw een tournee door Nederlands-Indië. Met het grootste gemak zingt en confe-

[p. 13]

reert hij in verschillende talen. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (augustus 1914) maakt een einde aan hun verdere plannen. Blokzijl moet zich melden voor de militaire dienst en Pisuisse wordt oorlogscorrespondent voor De Telegraaf in België. Ook schrijft hij brieven voor het Algemeen Handelsblad.

In de jaren die volgen moet hij soms enkele maanden onder dienst en dan weer treedt hij op in het Kurhaus of in andere theaters door het hele land samen met zijn nieuwe begeleider Jan Hemsing. Soms ook samen met Fie Carelsen treedt hij op voor de soldaten en lanceert met groot succes de eerste liedjes van Dirk Witte. Hun samenwerking zou Nederland een aantal klassiek geworden cabaretliedjes bezorgen, waarvan ‘Mensch, durf te leven’ het bekendst is geworden.

Omdat Fie Carelsen zich voornamelijk aan het toneel gaat wijden, blijft Pisuisse voortdurend op zoek naar nieuwe mensen voor zijn cabaretgezelschap: Antoinette van Dijk, Willy Corsari, Lola Cornero, Stella Fontaine, Paul Collin, Louis Davids en Margie Morris, Koos en Césarine Speenhoff, Herman Tholen en Albert van Lier. In januari 1917 ontmoet hij in 't gezelschap van Max van Gelder de Vlaamse zangeres Jenny Gilliams. Hij engageert haar op 19 juli 1918, wordt verliefd en in 1920 wordt hun dochter Jenneke geboren. De officiële scheiding van Fie Carelsen vindt pas in 1925 plaats, zijn huwelijk met Jenny Gilliams in 1927. Grote spanningen ontstaan er in deze jaren, omdat hij beide vrouwen in zijn leven nodig heeft. Jenny werkt mee in zijn cabaret. De liedjes die hij samen met Fie Carelsen zong, zingt hij nu met Jenny. Zij gaan samen (met Henk Stuurop) op tournee door Nederlands-Indië (1925 tot eind januari 1927). In augustus 1927 debuteert de lyrische tenor Tjakko Kuiper (1900-1927) bij het Pisuisse-ensemble. Deze wordt verliefd op Jenny Gilliams, maar Jenny kiest tenslotte toch voor haar echtgenoot. Tjakko Kuiper kan deze afwijzing niet verwerken en begaat op 26 november 1927 een wanhoopsdaad: op het Rembrandtplein in Amsterdam schiet hij Jenny en (aangezien Jean-Louis zijn vrouw wil beschermen en voor haar gaat staan), ook Jean-Louis èn zichzelf dood. De begrafenis groeit uit tot een postuum huldebetoon. Van de pioniers die hun stempel hebben gedrukt op de verdere ontwikkeling en de latere bloei van het Nederlandse cabaret, heeft Jean-Louis Pisuisse de grootste en belangrijkste rol gespeeld. Zijn eruditie, zijn internationale gerichtheid en zijn leiderschap hebben van hem een uitzonderlijke cabaretpersoonlijkheid gemaakt, wiens werk en visie een niet te onderschatten invloed hebben uitgeoefend op talloze kunstenaars die door hem werden ontdekt of gestimuleerd. Hij was de eerste die een volwaardig cabaretensemble formeerde en in stand hield. Hij was ook de eerste werkelijke conferencier. Hij introduceerde, naast nieuwe Nederlandse liedjes van jonge auteurs en componisten, ook het werk van buitenlandse collega's, waarbij hij (in navolging van de Franse cabaretier Aristide Bruant, die zijn grote inspirator is geweest) bovendien een grote plaats inruimde voor het volksliedje uit alle tijden.

Zijn optreden was van een innemende charme. Hij had een krachtige zangstem en een levendige, indringende voordracht. Hij begeleidde zichzelf op de luit of de gitaar of werd begeleid door een pianist (Max Blokzijl, Jan Hemsing, Henk Stuurop).

Pisuisse vertaalde toneelstukken, schreef veel artikelen voor kranten en weekbladen, publiceerde ‘De schipbreuk van de Berlin’ en ‘De franctireur van Warsage’ en schreef cabaretliedjes zoals: Poëzie en proza in de thee, De Fransche gouvernante, Minneklachtje, Fancy Fair, Meisjes.