De cirkel. Hommage aan Marie Hertzdahl-Bloemgarten

[p. 80]

Wenn einer von uns beiden stirbt...⁸²

DE LAATSTE JAREN VAN HAAR LEVEN woont mijn oma in een serviceflat. Hoe laat je er 's avonds ook voorbij gaat, altijd brandt er licht. Oma houdt niet van het donker. Mocht ze 's nachts wel eens een vervelende droom hebben, dan weet ze als ze wakker wordt tenminste meteen waar ze is: thuis.

Ze dementeert een beetje. We noemen het ‘stout’. Oma beweert dat mijn moeder haar nooit opzoekt. Ik kijk haar ongelovig aan. Ze glimlacht terug en zegt dat oom Karel ook nooit langskomt. ‘Oma,’ roep ik gekscherend, ‘doe niet zo mal. Ze komen elke dag!’ De ondeugende blik in haar grote donkerbruine ogen waarmee ze me een poosje opneemt, spreekt boekdelen. We hebben weer contact.

Ik zit in de keuken spruitjes schoon te maken als mijn moeder me belt met de mededeling dat oma is gestorven. Vredig ingeslapen in een stoel bij het raam. Eenentachtig jaar is ze geworden. ‘De kampjaren tellen dubbel,’ zegt ze altijd. Ik geloof haar op haar woord.

82 ‘Wenn einer von uns beiden stirbt, ziehe ich nach Frankfurt’ (Als een van ons beiden sterft, vertrek ik naar Frankfurt), was een gevleugelde uitdrukking van mijn oma. In 2009 wordt in Duitsland het docudrama ‘Wenn einer vond uns stirbt, geh' ich nach Paris’ uitgebracht. Een film van Jan Schmidt over (seksueel) misbruik, macht en het grote zwijgen in een familie.