De cirkel. Hommage aan Marie Hertzdahl-Bloemgarten

[p. 70]

Geluk

VIER VROUWEN OP ÉÉN FOTO.10 maart 1975 staat op de achterkant. De randen van de foto zijn bijgeknipt. De essentie is gebleven. Vier generaties ontmoeten elkaar: mijn oma, mijn moeder, mijn dochter en ik. Van moeder op dochter, op dochter, op dochter baarden we elkaar. En alle vier begonnen we ons leven met de naam van onze vader.

Vier verschillende achternamen. Wie trouwt, neemt de naam aan van haar man. Althans, zo ging dat vroeger. Na haar scheiding nam mijn moeder weer haar meisjesnaam aan. Ik hink sinds mijn huwelijk op twee benen. Mijn vader leerde mij mijn naam. Het is moeilijk daar afstand van te doen. Ik ben wie ik ben. Voor administratieve doeleinden gebruik ik soms die andere naam. Bij mijn dochter werd de emancipatie voltooid. Hierdoor heten haar drie zonen weer anders dan zij.

Op de foto kijkt mijn oma vol trots naar haar eerste achterkleinkind, krap drie weken oud. Geroutineerd houdt ze de baby in haar armen. Ik, kersverse moeder, schik wat in de kleertjes van mijn kleine meid. Mijn moeder straalt ook. Ze zit elegant op de grond en kijkt met een big smile naar de fotograaf. Met haar drieënvijftig jaar ziet ze er jong en - voor het eerst sinds haar scheiding - gelukkig uit. Het doet haar zichtbaar goed, de nieuwe rol van grootmoeder. De blijdschap straalt van haar gezicht. Mijn oma draagt een paars-rode jurk. Die heeft ze in de laatste jaren van haar leven vaak aan gehad, getuige de foto's. Ze draagt hem ook drie jaar later bij het bewonderen van mijn pasgeboren zoon. En weer een jaar later op de bruiloft van mijn zusje. Het is zo'n typische oude-vandagen-jurk, met een druk patroon, waarop je geen vlekken ziet. Toch kan ik me niet voorstellen dat oma ooit knoeit, met eten. Op

[p. 71]

de foto heeft ze zwarte schoenen aan, van peau de suède, met vijf bandjes op de wreef. Ze draagt altijd zulke schoenen. In de kast op haar slaapkamer staan wel twaalf paar van deze schoenen, en niet alleen in het zwart. Er zijn dozen met blauwe, bruine, groene, beige en zelfs witte schoenen. Maat 38. 'In het kamp werden haar oude knoopjesschoenen opgedrongen in ruil voor de mooist denkbare sportschoenen met crêpezolen,⁷³ vertelde Ima Spanjaard later hierover. ‘Dat komt later wel weer, als ik hier uit ben,’ moet mijn oma toen hebben gezegd. In Auschwitz verpatste ze haar povere bezittingen liever aan de waarzegster zodat ze ‘informatie’ over haar kinderen kon krijgen. Zelf kon zij niet meer voor hen opkomen. Ze zaten wel op goede onderduikadressen. Maar zag zij ze ooit terug?

Als je het goed bekijkt, is zo'n foto met vier generaties puur geluk.

73 Zie noot 32.