De cirkel. Hommage aan Marie Hertzdahl-Bloemgarten

[p. 66]

Your children are in good health

MIJN OMA'S BLIJDSCHAP OVER HAAR BEVRIJDING wordt getemperd door gebrek aan informatie over haar familie. Hoe is het met haar twee kinderen? Vanaf het moment dat zij in Brussel werd gepakt, heeft zij niets meer over hen gehoord. Al meer dan twee jaar verkeert zij in een verschrikkelijke onzekerheid over hun lot. Wat zou er met hen zijn gebeurd? ‘Wie haar ook sprak in het kamp,’ aldus Ima,⁷¹ ‘telkens begon zij haar vaste litanie: Karel en Thilly, hoe zou het met hen gaan? Hoe sterk was zij daarin en hoe uniek. Aan haar, aan die obsederende gedachten over haar kinderen heb ik de essentie van het moederschap leren kennen.’

Na haar bevrijding zet mijn oma de zoektocht naar haar kinderen onverminderd voort. Ze zit niet bij de pakken neer. Vanuit het opvangkamp te Malmö komt ze via de Zweedse tak van Shell in contact met haar broer Henk in New York. Dat is in die tijd en in die omstandigheden niet eenvoudig. Maar het lukt. Het duurt meer dan drie weken na haar eerste brief voor oma weet dat allebei haar kinderen de oorlog hebben overleefd. Dat moeten drie eindeloze weken vol onzekerheid zijn geweest. Op 4 juni 1945 kan een dolgelukkige moeder aan haar dochter - mijn moeder - schrijven:

Lieve Thilly,
Eindelijk kan ik eens aan mijn kinderen persoonlijk schrijven. Gisterenmorgen hoor ik: ‘Marie, een brief voor u.’ Deze was van de heer Holthuis van de Svenska Shell die mijn contact met oom Henk tot stand bracht en een telegram naar hem zond om naar jullie te informeren. Het antwoord van oom Henk was: ‘Advise my sister her

71 Zie noot 32.

[p. 67]

children are in good health.’ Meisje, kun je begrijpen, wat dat voor mij was? Eindelijk weer de moeite waard om verder te leven. Normaal denken kan ik nog niet, maar ik fuif al sedert gisteren. Erzatskoffie⁷² en taarten. Wat verheug ik mij op jouw handschrift dat ik zó lang moest missen. De gedachte aan jou en Karel heeft me altijd staande gehouden. O kind, wat is het toch heerlijk, dat ik nu aan jullie denken kan als mijn kinderen die leven. Pas goed op jezelf en zorg gezond te zijn als ik thuiskom. Thilke, hoe kunnen we die jaren inhalen? We zullen ons de eerste tijd maar samen met zijn drietjes ergens opsluiten. Wanneer zullen wij elkaar zien? Stuur je gauw kiekjes? En vele lange brieven van jullie belevenissen?
Groeten en kussen,
je mam

Aan haar zoon schrijft oma diezelfde dag:

Lieve Karel,
De weelde van nog kinderen te bezitten is zo groot dat ik jullie ieder een kaart schrijf Ka, op Thilly's kaart staat hoe ik weet dat ik nog zo rijk ben om twee kinderen te hebben. Alle vrouwen zijn met mij heel erg blij en ik kreeg veel bloemen om dit heugelijke feit te vieren. Ka, gedurende mijn jaren van K.Z. heb ik vaak met plezier gedacht aan de tijd dat je nooit voor 12 uur thuiskwam en je van nog zoveel andere dingen genoot, zelfs gezellig dronken zijn. Bij elk transport dat aankwam, werden allen erop uit gestuurd voor informaties, en was ik die

72 Surrogaatkoffie.

[p. 68]

dagen gek van angst. Wat heb ik gedaan dat ik nog zoveel geluk heb?
Kaatje, wat voer je uit en wat zijn je plannen? Denk bij alles wat je wilt doen of besluiten: ‘Hoe zouden Pappie en Mammie hierin denken?’ Ik weet dat jij en ook Thilly altijd het goede doen. Ik weet niet wanneer ik bij jullie zal zijn, maar elke seconde is mij te lang. Wat voeren je vrienden uit? Stuur veel foto's en laat allen schrijven. Karel, ik ben verschillende keren door het gaatje van de naald gekropen. Enfin, ik ben er. Van mijn vrienden waar ik bijna twee jaar mee samen was, weet ik niets. Ze zijn uit Ravensbrück vertrokken, toen ik in het ziekenblok was, om bij Berlijn loopgraven te maken. Kaatje, krijg ik een eigenhandig geschreven brief of heb je je schrijfmachine weer? Hoe is het met je meisje en wie is de uitverkorene van Thilly? Ka, ik ben erg trots op jullie beiden, ik hoop dat het niet tevergeefs is.
Heel veel liefs en een zoen
van je Mam

Op 22 juni 1945 viert mijn oma haar achtenveertigste verjaardag in het vluchtelingenkamp te Malmü. Ze is al weduwe, maar een vrij mens. Haar twee kinderen hebben de oorlog overleefd. Een mooier verjaardagscadeau kun je niet bedenken. Ze heeft Thilly en Karel weliswaar nog niet in levenden lijve gezien, maar ze weet dat ze thuis op haar wachten. Haar kampvriendinnen schenken mijn oma een ingelijste tekening. Het verbeeldt het telegram dat broer Henk stuurde. Your Children are in Good Health, staat erop. Ondertekend met Your Brother. Dit is het schilderij waar ik vroeger zo vaak naar keek als ik bij oma logeerde.

[p. 69]

De tekening, die door een van haar Lagernichtjes (zoals ze zichzelf noemen) is gemaakt voor ‘tante Marie’, heeft na de dood van mijn oma tweeëndertig jaar in een kelder gelegen. Het schilderijtje is veel kleiner dan ik me herinner. Nu het stof is verwijderd, zie ik goed hoe onhandig het is gemaakt. En ik vroeger maar denken dat het aan mij lag dat ik niet begreep hoe de armen van de vrouw zich verhielden tot haar lijf. Meer dan ooit besef ik nu de onschatbare waarde die deze primitieve tekening uitdrukt. Voor mijn oma, mijn moeder, haar broer. En voor al hun nakomelingen. Ik hang hem op in mijn huis. Boven de commode van mijn oma die ik erfde.