Theoretische spraakkunst der Papiamentsche taal

Over de voegwoorden en tusschenwerpsels.

Het voegwoord dient om enkelvoudige tot veelvoudige en samengestelde zinnen te verbinden, en door die verbinding tevens den aard der afhankelijkheid van den eenen zin tot den anderen aan te wijzen; b.v.

Ik schrijf en Johan werkt – Mi ta schirbi y Johan ta traha.

Ik schrijf maar Johan werkt – Mi ta schirbi ma Johan ta traha.

Ik schrijf omdat Johan werkt – Mi ta schirbi pasobra Johan ta traha.

Gelijk men uit bovenstaande voorbeelden zien kan, verandert de betrekking tusschen

[p. 27]

de zinnen, als men ze door verschillende voegwoorden verbindt.

Het voegwoord wordt somtijds weggelaten:

Gij kunt niet uitgaan: het regent – Bo no por salie: awa seroe ta cai.

Men verdeelt de voegwoorden in nevenschikkende en onderschikkende, naardat zij zinnen van gelijken of ongelijken rang verbinden.

De nevenschikkende voegwoorden worden verdeeld in:

1o.	aaneenschakelende: en – y zoowel – tanto als – si. niet alleen – no solamente maar ook – ma tambe.
2o.	Tegenstellende: of – of of – of – of – of noch – ni maar – ma (pero).
3o.	Redengevende: want – pasobra omdat – pasobra.

De onderschikkende voegwoorden kan men verdeelen in zooveel soorten, als er verschillende betrekkingen bestaan tusschen den hoofdzin en afhankeliiken zin.

Enkele soorten zal ik hier aanstippen:

1o.	Plaatsbepalende: waar – unda waarheen – camina – unda werwaarts camina. Ga werwaaats uw plicht u roept – Bai camina bo deber ta jama bo.

[p. 28]

2o.	Tijdbepalende: toen – ora als – si – ora wanneer – ora. terwijl – mientra. De sleutel brak, toen ik het slot omdraaide – E jabi a kibra, ora mi a draai e slot.
3o.	Redengevende: omdat – pasobra daar – como. Daar mijn vriend ziek is, moet hij te bed blijven – Como mi amigo ta malo, el meste keda na cama.
4o.	Toegevende: Ofschoon – aunque al – maske. Wensch nooit uw' evenmenschen kwaad, Al waart gij 't voorwerp van hun haat – No desea nunca bo hendenan malo, Maske koe bo ta objeto di nan odio.

De tusschenwerpsels zijn onveranderlijke woorden, waarvoor men zich bedient, om zekere gewaarwoordingen der ziel uittedrukken, als: vreugde, smart, droefheid, enz.

Ah – ha!

ach – ai!

he – hé!

pst – pst!

stil - ketoe!

moed gevat – animo!

hoezee – biba!

foei – foei!

weg – bai!

bons – bam!