Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

H.W. de Ronde: Overzicht der muziekgeschiedenis⁸²
Voorwoord
1931 (voorwoord in publicatie Querido, Amsterdam)

In onze tegenwoordige Europese samenleving wordt de muziek nog slechts bij uitzondering louter instinctmatig beoefend. Het musiceren, met stem en instrumenten, moet van huis uit wel een ‘Impulshandlung’ zijn geweest, doch al zeer spoedig werd dit ‘spel’ in de gebieden der magie getrokken. Zolang nu de muziek nog geen autonome kunst was, zolang zij slechts had te gehoorzamen aan buiten haar wezen liggende imperatieven, zolang dus haar eigen wetten nog niet ontdekt waren, bleef de spontane muzikale creatie een zaak van het instinct, zonder meer.

Met het voortschrijden der beschaving veranderde dit alles. De mens leerde de wetten der akoestiek kennen, hij bedacht notatiesystemen, hij perfectioneerde de zangkunst en de instrumentenbouw. Naarmate hij met de verschijnselen der kunst beter vertrouwd raakte, vervreemdde hij van zijn prille staat, die van het instinctmatig, spontaan muziek maken. Naast het instinct werd nu ook het intellect in het musiceren betrokken.

Wij hebben evenmin reden om dit sublimatieproces te betreuren als om ons erop te verhovaardigen. De muziek der beschaafde wereld is uitgegroeid tot een kunst, de toonkunst, welke door een groot aantal verstandelijk benaderbare wetten wordt geregeerd. De toonkunstenaar, zowel als de muziekbeoefenende leek, kan onze Europese muziek zonder denkarbeid niet bedrijven, noch verstaan.

Een der onmisbaarste inzichten betreft het historisch verband. Zonder besef omtrent het ‘wanneer’ blijft het ‘hoe’ of ‘waarom’ meestal in het duister. Voor de niet

82 H.W. (Willem) de Ronde (1871-1938) was als docent muziekgeschiedenis verbonden aan het Rotterdams Conservatorium, waar Pijper sinds 1930 directeur was. Hij was tevens muziekmedewerker van het Rotterdamsch Nieuwsblad. In 1925 trok hij Pijper aan als Amsterdams correspondent van die krant (zie de Inleiding, HPG 1, XXIV).

[p. 574]

scheppend begaafde musici immers is de muziek een zaak van interpretatie en zonder een welgefundeerd begrip van de geschiedkundige samenhangen is men wel genoodzaakt alle iets oudere fenomenen te interpreteren in ‘actuele’ zin. Zij die bekend zijn met de vorige-eeuwse uitvoeringspraktijk van de meesterwerken van Bach of Händel, zullen begrijpen wat met het bovenstaande bedoeld is.

De muziekgeschiedenis stelt ons in staat vele fouten te vermijden, vele vergissingen niet te begaan. De muziek, als autonome toonkunst, is nog zeer jong; de wetenschap der muziekgeschiedenis is, uit de aard der zaak, nog veel jonger. Prof. dr. A.A. Smijers⁸³ moest in zijn rede, uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar in de theorie en geschiedenis der muziek aan de Utrechtse Universiteit (oktober 1930) opmerken dat bijvoorbeeld omtrent de Nederlandse School, van Dufay tot Willaert, honderd jaar geleden nog zo goed als niets bekend was. Pas in de laatste tientallen van jaren begint de muziekgeschiedenis de plaats in te nemen waarop zij recht heeft. In Nederland nog iets later dan elders: het Koninklijk Besluit om de eerste universitaire leerstoel in de theorie en geschiedenis der muziek te Utrecht te vestigen werd eerst in 1928 afgekondigd.

De muziekgeschiedenis werd hiermee tot een vak van hoger onderwijs gemaakt, maar daarmee is haar waarde voor het lager (muziekscholen-) en middelbaar (conservatorium-)onderwijs niet verminderd. Integendeel. Het is te voorzien dat juist door de mogelijkheid van een academische studie dit vak aan waarde en aanzien steeds zal toenemen. Vele kloven zullen daartoe nog overbrugd moeten worden, veel wanbegrip uit de weg geruimd. Op dit ogenblik bevinden zich de muziekpraktijk en de muziekwetenschap nog te ver van elkander.

De jaren waarin ‘Muziekgeschiedenis’ aan onze vakscholen niet meer betekende dan een cursus in jaartallen en anekdoten liggen gelukkig achter ons. Maar de overtuiging dat de historie der muziek eigenlijk het fundament is waarop alle theoretische kennis van de praktijkkandidaten behoort te rusten, is helaas nog lang niet algemeen aanvaard. Als een poging van de zijde der praktische musici om dit ideaal naderbij te brengen, acht ik het boek van De Ronde van zeer grote betekenis.

Het Overzicht der muziekgeschiedenis is uit de praktijk voor de praktijk geschreven. Mogen vele lezers van dit gedrukte woord evenveel nut ondervinden als de talrijke leerlingen van de Rotterdamse toonkunstinstellingen van De Rondes gesproken woorden leren en hebben geleerd.

83 Van Smijers zal in 1938 de Algemeene Muziekgeschiedenis verschijnen, waarvoor Pijper het hoofdstuk ‘Van Debussy tot heden’ schrijft. Zie HPG 2, 785-839.