Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

[p. 481]

Het muziekfeest te Genève (III)
14 april 1929 (AH)

Een Italiaans opera-avondje: Monteverdi, Cimarosa, Lualdi
Twee contrasten: Vaughan Williams en Emmy Heil
Duitse werken
Wat wij moeten leren kennen
De uitvoerenden
‘Een kort, maar bijzonder rijk muziekfeest’

De opeenvolging der concerten laat te wensen over. Tussen zaterdagavond half negen en zondagmiddag half vijf lagen drie concerten, tezamen opleverende twaalf noviteiten! Maandag bracht één concert, dinsdag eveneens.

Over de kamermuziekmatinee van maandag, waarop onder andere Jemnitz' Strijktrio tot uitvoering kwam, berichtte ik reeds. Tussen dit voorlaatste en het sluitingsconcert van dinsdagavond had men een Italiaans opera-avondje gewrongen. Veel had dit met de actuele muziek niet te maken, maar dat hadden de Italiaanse ‘noviteiten’ die verleden jaar in Siena tot uitvoering kwamen ook niet. Men bracht drie eenakters, van Monteverdi, Cimarosa en Lualdi. Monteverdi's Combattimento di Tancredi e Clorinda werd uitgevoerd in een musicologisch onverantwoordelijke en muzikaal ergerlijk vervelende transcriptie van signor A. Toni. Het pikante van het geval was dat signor Toni de man bleek te zijn die verleden jaar in Siena het kabaal tegen Webern op touw had gezet.²⁸⁰ Wel - protesten tegen Toni's Monteverdi-interpretatie zijn achterwege gebleven. Inderdaad: Genève is kosmopolitischer dan Siena...

Het eenaktertje van Cimarosa (L'Italiana in Londra) is wel erg verouderd en slecht van verhouding. Maar in de finale komen een paar uitermate bekoorlijke bladzijden voor.

Adriano Lualdi's Le furie d'Arlecchino is een luchtledig. Ik heb een xylofoonglissando gehoord dat, de hemel mag weten hoe, in deze partituur verzeild is geraakt. En de rest was ingeschoten Leoncavallo, verweerde Mascagni en bedorven folklore.

Het laatste orkestconcert stond half onder leiding van Ansermet, half onder aanvoering van Scherchen. Ansermet dirigeerde Ralph Vaughan Williams' suite Flos campi. Het werk ontstond naar aanleiding van fragmenten uit het Hooglied, maar die fragmenten worden niet gezongen. Het kleine koor vocaliseert, niet helemaal zo suggestief als in Sirènes van Debussy, maar toch bijzonder goed van klank. De violasolo maakt het timbre van het geheel voor mijn gevoel wat dof. Maar niemand zal ontkennen dat het stemmingsrijke, beschaafde en typisch Engelse muziek is. Wat lang, wat monochroom.

280 Zie de recensie van 18 september 1928.

[p. 482]

Emmy Heil-Frensel Wegeners Dans voor klarinet en orkest is in alle opzichten het tegenovergestelde van Vaughan Williams' opus. Flos campi is zeer lang (twintig minuten lento, andante, moderato et cetera duren!); de Dans is heel bijzonder kort (zes minuten polychroom passagewerk zijn akelig snel voorbij). Het Engelse werk is te eenkleurig, het Nederlandse stuk is te bont; Vaughan Williams doelde muzikaal niet zeer hoog, doch hij bereikte wat hij wilde; Emmy Heil bleef herhaaldelijk beneden haar intenties. De realisatie voor het gekozen orkestapparaat laat hier en daar nog veel te wensen over. Maar daartegenover staat dat de muziek op zichzelf dikwijls bijzonder vlot en fleurig beweegt. Het geheel is wat te schetsmatig en nog te weinig Hollands. Dit is de laatste en minst opvallende tegenstelling met Vaughan Williams: de oudere componist toonde zich eenzijdig insulair, onze jonge landgenote vertoont sterk kosmopolitische tendensen.

Hermann Scherchen verzorgde het Duitse deel van de avond. Johannes Müller-Dresdens Pianoconcert is slecht van equilibre, soms interessant van klank. Maar voor een Duits werk wat te oppervlakkig, voor een algemeen Europese compositie te grof. De melodische waarde is uitermate gering.

De Derde symfonie van Max Butting werd de sluitsteen van dit muziekfeest. Een solide, terdege doorwerkte compositie. Door en door Germaans van geesteshouding, met kennis van zaken verwezenlijkt, en gedetermineerd, hier en daar, door de tekortkomingen van het gehele genre. Het laatste deel is chaotisch, slecht van verdeling en grof. Maar in het perpetuum-mobile-achtige eerste deel zowel als in het Largo staan bijzonder sterke passages. Een werk dat in zekere zin representatief genoemd kan worden voor het actuele Duitse muziekbesef.

De oogst aan belangrijke noviteiten was rijk, dit jaar. Behalve (natuurlijk!) de Nederlandse werken, die voor de ontwikkeling van de vaderlandse muziek een geheel andere betekenis hebben dan de buitenlandse nouveautés, zijn er zeker acht stukken die wij hier in Amsterdam zo spoedig mogelijk behoren uit te voeren. Te weten: Rhythmes van Frank Martin; het kwartet van Julius Schloss; het pianowerk van Viktor Ullmann (Variaties en fuga op een thema van Schönberg); de Vioolsonate van Erwin Schulhoff; de Missa Glagolskaja van Janáček; het motet van Karl Marx; het Strijktrio van Jemnitz en Flos campi van Vaughan Williams.

Ik kom tot de uitvoeringen. Het Orchestre de la Suisse Romande is niet bijzonder fraai, doch zeer slagvaardig. Wat cultuur betreft kan het natuurlijk niet op een lijn staan met het Concertgebouworkest. Men heeft zich handig door het miljard moeilijkheden heengeslagen. Maar de klankschoonheid legde het daarbij dikwijls af. Van Ansermets leiding kan hetzelfde gezegd worden: vaardig, vlot, doch oppervlakkig.

In volgorde van optreden noem ik de solisten wier prestaties boven het normale reikten: Henriëtte Bosmans, die haar Concertino bijzonder virtuoos en fraai van toon gespeeld heeft; Franz Langer (meesterlijke reproductie van Ullmanns bijzonder zware Variaties); Schulhoff (Vioolsonate); Holles Madrigal-Vereinigung (superieure uitvoering van Marx' motet); Franz Osborn (Pianosonate Goldschmidt); Madeleine

[p. 483]

Grey (Haï-Kaï's van Delage) en Hoogstoël, de klarinettist van het Geneefse orkest (Dans van Emmy Heil). Resumerend: een kort maar bijzonder rijk muziekfeest.