Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Programmaraadsels
12 juli 1927 (RN)

Op welke gronden men mejuffrouw Dina Italie uitgenodigd had om voor de bezoekers der zomervolksconcerten in het Concertgebouw de Variations symphoniques voor piano en orkest van César Franck te komen spelen, blijft een duister geheim. Want mejuffrouw Dina Italie speelt zeer, zeer onvoldoende piano en deze hele uitvoering was een paskwil. Het leek naar niets.

Op welke gronden men Zweers' concertstuk Saskia een plaats waardig keurt in de cyclus ‘Symfonische muziek na Beethoven’, lijkt evenzeer onverklaarbaar. Want deze compositie van Zweers heeft wellicht eens enige betekenis gehad als gelegen-

[p. 318]

heidsstuk, maar die dagen liggen reeds in een zeer duister verleden. Het lijkt op alles en iedereen, behalve op symfonische, of Nederlandse, of zelfs maar goede muziek.

Op welke gronden men de muzikaal psychologische crossword-puzzle van de componerende koordirigent Nico van der Linden,³³⁶ genaamd Ego sum qui sum op de programma's van het Concertgebouworkest heeft durven plaatsen, wordt het derde en moeilijkste raadsel dat men ons voorzette. De duisternis ligt in dit geval nog meer in de conceptie van de auteur dan in de muziek of Doppers interpretatie ervan. Nico van der Linden nam een tekst, uit het Tweede boek van Mozes, genaamd Exodus, het derde hoofdstuk en daarvan het veertiende vers. Wij lezen daarin het antwoord dat God gaf aan Mozes, toen deze Hem gevraagd had (vers 13): ‘Zie, wanneer ik kom tot de kinderen Israëls, en zeg tot hen: De God uwer vaderen heeft mij tot ulieden gezonden; en zij mij zeggen: Hoe is zijn naam?, wat zal ik tot hen zeggen? (vers 14) En God zeide tot Mozes: Ik zal zijn, die ik zijn zal! Ook zeide Hij: Alzo zult gij tot de kinderen Israëls zeggen: Ik zal zijn heeft mij tot ulieden gezonden!’

Duidelijkheidshalve nam Nico van der Linden een Latijnse interpretatie van deze duistere tekst en hield hierover een preek in de vorm van een ietwat gemutileerde sonateconstructie. Wat hij erover te vertellen had, kan met vijf letters gezegd worden: niets. Het duurde echter nog een minuut of tien en het had, zonder metafysica, ook anders kunnen heten: Potpourri sur quatre notes de la III^me symphonie de M. Bruckner, of: Avond aan de Vierwaldstättersee, of: De echoput. Alles was beter, want: minder blasfemisch geweest, dan deze - tot dusverre in Holland nog zeldzame - manifestatie van een hybris die alle perken van het burgerlijke fatsoen zijner conservatorium ‘wetenschap’ te buiten gaat. Het is treurig, en men geeft, door dergelijke notencompilaties uit te voeren, de muziek een slag in het gelaat. Maar dat schijnt hier tegenwoordig zo te moeten gaan. En dan jammert ‘men’ er nog over dat men op de internationale muziektentoonstelling in Frankfurt niet voldoende reclame gemaakt heeft voor het Nederlandse Concertwezen, waar men soms goed muziek maakt en bovendien op de bovengeschetste wijze de Nederlandse muziek ‘dient’.³³⁷ Afgezien nog van het feit dat mopjes als Nico van der Lindens Ego-ïstische overpeinzingen of Zweers Rembrandtiade³³⁸ - en voeg daar nog een halfhonderd courante vaderlandse scheppingen bij die reçu zijn in de officiële centra onzer muziekbeoefening - precies even typisch Hollands zijn als Das Lied von der Erde Chinees. Het is namelijk volop na-Wagneriaans Duits. Duitser dan Hába, dan Křenek, dan Toch, Hindemith of zelfs Röntgen....

Over de rest van het programma kan men kort zijn. Les préludes van Liszt en La mer van Debussy.

336 Nico van der Linden (1883-1979), leerling van Cornelis Dopper, zou in de jaren vijftig dirigent worden van het Amsterdams Philharmonisch Orkest en ook als recensent optreden.

337 ‘Men’ is in dit geval meer bepaald de recensent Arntzenius, die een week tevoren, op 3 juli 1927, in De Telegraaf Pijper bekritiseerd had vanwege zijn negatieve beschrijving van de Nederlandse concertpraktijk. Zie voetnoot 79 bij het artikel ‘De antimuzikaliteit van de Hollander’.

338 Zweers componeerde de concertouverture Saskia voor de feestelijkheden bij de herdenking van Rembrandts 300ste geboortedag in 1906, evenals de cantate Rembrandt.