Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Musikalische Kammerspiele³⁹¹
7 maart 1923 (UD)

Het eerste optreden van dit ensembletje viel einde november. Ik mocht toen zo schrijven dat wij de overmatige zoetsappigheden van het genre nog wel konden verdragen - omdat het tegen sinterklaas liep. Deze helpende omstandigheid was ditmaal niet aanwezig - en ook: men moet dit gezelschap zeker geen twee malen horen. Eén bordvol warme, veel te gesuikerde beschuitpap kan men nog wel op - maar twee?...

De drie eenakters van de vorige maal waren niet veel zaaks, doch een Der Herr Doktor lijkt achteraf haast een meesterwerk naast In der Konditorei, het pièce de résistance van ditmaal.

De Musikalische Kammerspiele zou men, dacht ik, het best kunnen waarderen als een avond van Duitse niemendalletjes. Geen serieuze kunst, vooral niet. Een of ander glimlachje, een trivialiteitje, een sentimenteel gebaartje - in één woord: de

391 Voor dit gezelschap zie de recensie van 22 november 1922 en voetnoot 269 aldaar.

[p. 803]

stemming van een grootvaders verjaardag omstreeks 1870. Een lief dialoogje, een dito muziekje, een dito aankleding. Niemendal. Uit tijdpassering de kinderschoenen weer eens aantrekken, met het besef dat ze ons toch niet meer passen zouden. Dat wil zeggen, zolang er niet gemoraliseerd wordt. Ik heb evenwel nog nooit een Duitser ontmoet die zich aan de oppervlakte der dingen kon houden. Ook Erich Fischer niet. Ze zinken allemaal, de een, uit neiging, als een baksteen; de ander, per slot, als een doordrenkte spons. Doch allemaal zakken ze naar de Problemen toe; Erich Fischer, de Dichter-Komponist van In der Konditorei verdrinkt zich in de Vraagstukken van Liefde en Huwelijk, in die der alte Jumbfern, in die der jiddische Trödlern...

Neen. De geesteshouding die aan een onding als dit ten grondslag ligt, is volmaakt onaanvaardbaar, zelfs in een instituutje als dat der Musikalische Kammerspiele. Het is waarlijk te duf. Men zit zich in stomme verbazing af te vragen hoe iemand zó een speurneus en collectionneurswoede voor trivialiteiten kan hebben als de auteur van deze lunchroomidylle. Het hele stuk is een valse parelsnoer van platitudes: de situaties (die sigaretjes, de krant van Claire Jache,³⁹² de bagage van de marskramer Salomon Löwenstein), de tekst (speculaties op Gottfried Keller, welja), de muziek (dat lied van de componist Ernst;³⁹³ het slotariaatje van Fräulein Klemm), alles, alles.

De pianist van het gezelschap is typisch voor het geheel. Dat lijkt op iets, doch na drie maten blijkt het dat hij van het vak pianospelen eigenlijk geen jota verstaat. Zo is ook de rest; het verloopt vlot, er wordt goed geacteerd en niet onmuzikaal gezongen. Maar het blijkt niemendal te zijn, het voldoet aan geen enkele primaire eis helemaal. Het lijkt, door de beknoptheid van alles, fijn; het is van geest zo grof als een cokeszeef. Het lijkt een beschaafd spelletje, het is: goedkoop snoepgoed. Slechte confectie.

Claire Jache is de beste actrice der vier; Max Mensing de slechtste acteur. Overigens staat of valt de prestatie met de stukjes en er viel hier niets op te houden.

Ik durf, met een gerust geweten, de Musikalische Kammerspiele nog niet eens naar de provincie te verwijzen. De libretti zijn artistiek van minder belang en ze getuigen van minder plezier aan het vak dan die van Hansjes Droom, of de Zoveel Dwergen. Een draaiorgel met het intermezzo Cavalleria wint het in muzikaal opzicht, een poppenkast wint het als kijkspelletje. Beter: helemaal niet vergelijken. En er niet meer over denken - het zou te ver terug voeren...

392 In deze recensie staat tot tweemaal toe Jacke, maar in de aankondiging in het UD op 21 november 1922 en in de recensie van 22 november 1922 staat Jache. De toneelcriticus schreef naar aanleiding van die voorstelling over deze bijzondere actrice: ‘Claire Jache als dienstmeisje in Herr Doktor zong en speelde zo natuurlijk, zo oprecht, zij was zo argeloos in haar humor, zo volmaakt evenwichtig, dat zij groot werd in dit kleine lustspel. Haar gaven zijn merkwaardig. Haar techniek volkomen. 't Beheer over armen, handen, benen, voeten. Wat wordt daarmee niet raar omgehaspeld. 't Volhouden van 't naar binnen zetten van de voeten zonder in overdrijven te vervallen was van Claire Jache 'n meesterlijk stukje techniek. Trouwens de andere medewerkenden bewogen zich op dat punt met 'n ongemene gemakkelijkheid. Men mag niet zien, dat de ene of andere beweging bestudeerd is. Nu 'k over Claire Jache spreek moet 'k nog even verder vertellen. Zij heeft 'n aardig sopraantje. Eigenaardig en bewonderenswaardig is haar flink talent, dat 't laatste zangspel Das Engagement te horen gaf. Zij floot 'n octaaf zo fraai, dat 'k 't apart vermelden wil.’

393 Ernst is niet de naam van een bestaande componist, maar was een figuur gespeeld door Erich Fischer zelf, de artistiek leider van de Musikalische Kammerspiele.