Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Tivoli-concert
23 november 1922 (UD)

U.S.O. o.l.v. Evert Cornelis
Chabrier: Suite pastorale
Roussel: Les dieux dans l'ombre des cavernes (Évocations nr. 1)
Dukas: L'apprenti sorcier
Franck: Symfonie in d

Ná Francks Symfonie was de compositie van Roussel (Les dieux dans l'ombre des cavernes, het eerste der Évocations opus 15) ongetwijfeld het belangrijkste stuk van dit programma. Ik heb er vroeger vrij veel Wagner uit gehoord.²⁷² Naar mij thans blijkt: ten onrechte. Men kan er gewis een Wagneriaans klinkend stuk van maken, doch: Wagner staat niet in deze noten. Ik heb slechts bewondering voor de wijze waarop Cornelis de klankvisioenen helpt oproepen. Dit was voortreffelijk orkestspel.

Van Dukas' Halfwas-tovenaar houd ik nu niet zo bijzonder. Ik vermaak mij altoos vorstelijk gedurende een puntige, alerte uitvoering - dus ook gisteravond. Maar het sóórt uitbeeldende muziek heeft niet meer mijn onverflauwde belangstelling. De thematiek is markant, de constructie is plastisch en het gegeven amusant. En toch. Is die componeertrant wellicht niet te vlot, te... conversabel? Le pouvoir de séduction zal altijd een raadsel blijven en het zou toch al te opmerkelijk zijn geweest als het muzikale portret van een apprenti sorcier die niet toveren kon, wél toveren kon!...

De Suite pastorale van Emmanuel Chabrier was een noviteit, zo om en bij veertig jaren oud. Zó zijn er! Als ik me niet bedrieg, heeft Chabrier deze suite samengesteld uit een pianocyclusje: Dix (of douze) pièces pittoresques.²⁷³ Dat werk is van 1880 ongeveer. En het is waarlijk een beminnelijk opusculum. Het opmerkelijke is dat het eerste deel, Idylle, Mahlers Tierstück, het derde deel uit de Derde symfonie volkomen anticipeert.²⁷⁴ Dezelfde blazerseleganties, dezelfde geest; en een grotere helderheid. En plusminus twintig jaar ouder.

272 Pijper heeft het werk van Roussel besproken op 19 december 1918. Toen al sprak hij het vermoeden uit dat het aandeel Wagner op rekening te schrijven was van dirigent Jan van Gilse.

273 Het werk heet Dix pièces pittoresques (1880) en Idylle is daarvan het zesde deel.

274 Oorspronkelijk had Mahler de delen van de Derde symfonie van titels voorzien. Het derde deel heette: ‘Was mir die Tiere im Walde erzählen’.

[p. 743]

Wij mogen Cornelis met deze noviteit gelukwensen. Het is simpele muziek, zonder een snufje toegevoegde metafysica. Ze wil niet anders doen dan schoon klinken en hoe slaagt ze daarin!

In Cornelis' reproductie van de Symfonie van Franck waren veel, zeer veel grandioze momenten. Het was, in het eerste deel, van klank zonder uitzondering voortreffelijk in het forte (koper, hout!). De piano's lukten echter minder. Dat klonk soms ietwat vermoeid, ingezakt. Te wijten valt dit waarschijnlijk slechts aan de plaats: na de pauze. Want Chabrier, Roussel en Dukas waren beter van klank dan ik nog ooit iets van ons orkest hoorde.