Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Pianoavond - Percy Grainger
21 november 1922 (UD)

Percy Grainger (piano)
Werken van Brahms, Chopin, Grieg, Bach/Busoni, Balfour Gardiner

Het pianospel van Percy Grainger is nog volmaakt hetzelfde als vóór de oorlog. Dat wil zeggen: zijn vinger-, pols-, armtechniek is bewonderenswaardig; zijn pedalisatie is zuiver als helder water. Het gebaar van zijn musiceren bleef: ingetogen, accuraat,

[p. 740]

beheerst en volstrekt overtuigend. Een pianorecital van hem is altijd nog: een treffelijk stuk werk.

Het muzikantschap, het artiestschap van Percy Grainger evolueerde in de tien jaren dat ik hem niet hoorde, ook geen zier. En dat is, onder ons gezegd, ietwat minder bevredigend. Grainger bleef: de Grieg-interpretator par excellence. Het gaat niet verder dan Grieg - en, mijn hemel, wat is de wereld der klanken daar in de laatste tien, vijftien jaren ver voorbij geleefd. Zonder dat Percy Grainger het gemerkt heeft; zonder dat deze pianist daarbij was! Dit is de zwakke, reeds volmaakt verouderde kant aan Graingers wezen. Zijn spel, zijn artiestschap heeft ons niets meer te zeggen. Hij werd een tijdgenoot van Stephen Heller of Thalberg... Het is: uit de tijd.

De hele manier van musiceren bleek die van een halfvergeten tijdperk. Dat aanvallen met een rollend arpeggio; dat autogeen lassen met interessante modulatietjes; hoeveel eenvoudige zielen zullen hebben zitten twijfelen of hij nog bezig was aan Brahms' Intermezzo, of: dat we in de modulatiecadens rondzwierven, of: of de Barcarole van Chopin al aan de gang was... En dan Graingers toetjessysteem: Griegs Hochzeitstag (ja!) als een voetenkussen bovenop de Barcarole van Chopin - en een van de eerste en indertijd beruchtste Lyrische Stücke na de Ballade opus 23. Het was heus erg antiek.

Van Percy Graingers programma laat zich bijster weinig schrijven. Bach, sec, blijkt onder de pianisten van Graingers slag nog altoos taboe. Hij moet onder curatele staan van een of ander pianomeester, zeg, gelijk in dit geval van Busoni. Ik voor mij kan de vioolchaconne van Busoni-Bach niet genieten, doch dat mag ieder voor zich weten. Graingers Chopin-spel is zakelijker dan dat van Schäfer, bijvoorbeeld. Doch daarom hoor ik liever Chopin van Dirk Schäfer.

Van het programmapapiertje voor Graingers concert zou zich eventueel meer laten schrijven. Gewis zijn vele details die daarin vermeld werden: wetenswaardigheden. Maar toch wat te primitieve, dacht ik. Tot welke categorie moeten we de mededeling rekenen dat Griegs weduwe aan deze pianist het horloge met ketting van de Noorse componist vereerd heeft? Wat gaat de concertbezoeker Graingers talenkennis aan? Voor mijn part spreekt hij Eskimoos. Beethoven kon geen zes Franse woorden schrijven zonder taalfouten, maar is dat soms van enige waarde voor de muziek van Beethoven?

Dergelijke mededelingen horen thuis in de Haagsche Post, onder het hoofd Ditjes en Datjes. Ze zijn overigens volmaakt onschuldig. Programma-inleiders moeten echter juister leren beseffen tot hoever hun taak gaat. De mededeling bijvoorbeeld dat de Engelse componist Balfour Gardiner ‘een van Engelands meest belangrijke componisten’ is, is ontoelaatbaar.²⁶⁸ Omdat ze onjuist is. Muziekhistorie in een program is voortreffelijk. Maar dan s.v.p. een haartje wetenschappelijker!

268 Pijper verwijst hier naar een monografietje, een minuscuul boekje over Percy Grainger, waarin over de talenkennis en het gouden horloge wordt uitgewijd. Het is geschreven door Herman Rutters, die hier dus een reprimande krijgt, en uitgegeven door Harms Tiepen in opdracht van Graingers agent in Nederland, Hans Augustin (1855-1926).