Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Muziekvereeniging²⁵⁴ - Luger-Röntgen
8 november 1922 (UD)

Suze Luger (zang) en Julius Röntgen sr. (piano)
Liederen van Caldara, Carissimi en Wolf; pianowerken van Beethoven, Brahms, Schubert en Julius Röntgen sr.

Van mevrouw Luger²⁵⁵ hoorde ik drie oude Italiaantjes en twee liederen van Wolf. Te weinig om nieuwe gezichtspunten ten opzichte van haar zang te doen afdrukken; genoeg om van haar fraaie alt genoten te hebben. Haar Italiaanse vocalen klinken nog ietwat Noord-Hollands (de o vooral). Wolfs Der Freund begon wat laag.

Julius Röntgen sr. speelde een sonate van Beethoven (opus 53), een rapsodie van Brahms, een Moment musical van Schubert, Aufschwung van Schumann en een reeksje pianostukjes van zichzelf. De componist Röntgen is een eigenaardige figuur. Begaafd met een wel zowat universele muzikaliteit, met een verbazingwekkend gemak in het noteren en verwerken van zijn invallen - men zou kunnen vinden: zijn componeerapparaat functioneert weergaloos. Te kritiseren zouden eventueel zijn: zijn invallen zelf en de dogmatiek dezer componeertrant. Later, wellicht...

254 Voor de Utrechtsche Muziekvereeniging zie voetnoot 19 bij de recensie van 6 januari 1922.

255 Suze Luger (1889-1972) zong later de rol van de zuster bij de première van Pijpers Halewijn (13 juni 1933).

[p. 732]

Voor heden slechts dit: Röntgens specialiteit werd, in de loop der jaren, Het Boerenliedje. Er verschenen talrijke bundels boerenliedjes, Oudhollandsch genaamd, door hem bewerkt. Ook deze suite Buiten werd weer boertig. Nu zou het de vraag kunnen zijn wat we in dit verband onder ‘Hollands’ moeten verstaan. Het timbre van al Röntgens muziek is volop classicistisch-Duits, met een Griegs zelfkantje (kwintbasjes, verlaagde ‘Leitton’). Zo ook deze Hollandsige boertigheden. Ik meen evenwel dat de zestiende- en zeventiende-eeuwse profane Hollandse muziek veel meer aan Franse invloeden onderhevig was dan deze bewerkingen zouden laten vermoeden. Zie het Wilhelmus. Ik meen, na alles: het boerenliedje kreeg bij Röntgen de waarde van een ondertitel. Geen motto, geen index, geen marginalium. Doch ondertitel. Ongeveer zo: ‘Sterker dan de Dood, of De schone Margaretha en de Getrouwde Jagersman’; in dit geval: ‘Liedvorm voor piano op een hoekig motiefje of Boerenklucht’. Zó wordt ook de metafysica der Klompenfuga - nomen est omen - tenminste begrijpelijk. Veel verder komt de muziek door zulk soort stukjes niet en men moet er bovendien nog van houden, wil het aanvaard worden als speelbare pianomuziek. De stukjes uit Buiten, die in principe niet op houten schoenen rondhossen, zijn stellig oneigener. De zeestemming bijvoorbeeld, waarin het hoofdthema uit Mahlers Lied von der Erde boven een tamme, woelige waterbegeleiding dobbert; of De duinvlinders.²⁵⁶

Het beste pianospel van de avond gaf Röntgen in het Moment musical. De Bechstein was niet al te fraai in evenwicht (discant te mat).

Misschien zou het aanbeveling verdienen in het vervolg op de programma's voor deze halfpopulaire concerte alle geboorte- en sterfjaren van de componisten te vermelden. Nu waren alleen Caldara en Carissimi zo rijk. Het is bovendien een goed gebruik, maar het doet ietwat zonderling aan als men het maar voor een deel in praktijk brengt.

256 Duinvlinders en Zeestemming zijn respectievelijk de deeltjes VI en IX uit de suite Buiten, op. 65. Op 11 februari 1918 liet Pijper zich positief uit over twee andere deeltjes uit deze suite: Boerinnetje en Marten Aapjes.