Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Muziekvereeniging¹³⁸
31 maart 1922 (UD)

Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen
Gertrud Schuster-Woldan (viool), Jan Dekker (zang) en M. Dentz-Went (piano)
Werken van Bach, Vitali, Schumann, Schubert, Mahler, Gluck, Boccherini, Kreisler en Loewe

Ten slotte zong Jan Dekker nog drie balladen van Loewe; drie lichte balladen: de vrolijke Graf Eberstein, Hinkende Jamben en het meesterstukje Kleiner Haushalt. Na Georg Henschels verdwijning uit de publiekelijkheid der concertavonden hoorde men die balladen niet meer. Henschels keuze was misschien wat beperkt: het was Archibald Douglas, of Edward, of Der verfallene Mühle; maar al zijn reproducties waren zovele gebeurtenissen. Jan Dekker zingt Loewes balladen in dezelfde geest als Henschel; het is vooral niet minder muzikaal. Dekkers stem wint ieder jaar aan glans en souplesse en zijn zangtechniek is misschien nog soevereiner. Men zou een balladenavond louter met werken van de veronachtzaamde Loewe van hem willen horen - als één zanger deze omvangrijke taak aan zou kunnen, dan is hij het. En hoezeer zou het de moeite lonen! Weet men wel dat Richard Wagner Loewe terecht onder de allergrootste liedercomponisten rekende? (Ik herinner me zelfs een monografietje van een geleerde Duitser, getiteld: Reitmotive. Ein Kapitel vorwagnerischer Charakterisierungskunst¹³⁹ - waarin vijftig percent van Wagners Leitmotiven teruggevoerd worden op thema's van... Loewe!) Weet men wel dat een van Loewes allerschoonste balladen Die nächtliche Heerschau het voorbeeld is geweest voor Mahlers Tambourg'sell, voor zijn Revelge, voor zijn Zu Strassburg auf der Schanz?...¹⁴⁰ En Die nächtliche Heerschau houdt het nog heden tegen de genoemde liederen van Mahler volkomen uit!¹⁴¹ Vóór Hugo Wolf eraan dacht, en erover schreef, dat men in liederen wat natuurlijker moest leren declameren en wat minder melodieus zingen, had Loewe in zijn achterhoek, in Stettin, honderden meesterwerken geschreven, die Hugo Wolf,

138 Zie voetnoot 19 bij de recensie van 6 januari 1922.

139 Naar deze monografie van Leopold Hirschberg verwijst Pijper eerder in zijn recensie van 4 december 1919.

140 Liederen op teksten uit Des Knaben Wunderhorn.

141 Willem Pijper orkestreerde Loewes Die nächtliche Heerschau op verzoek van Evert Cornelis en Jan Dekker. Zie de recensie van 2 november 1922.

[p. 669]

had hij ze voldoende gekend, voor zijn doel slechts had behoeven te citeren. Maar Loewe gold voor een goedaardig soort liedjeszanger. Men kende Die Uhr en verder geloofde men het wel. Dat hij meesterwerken geschreven had, werd zo naderhand eens bij toeval ontdekt. Maar het is zelfs nu nog niet algemeen bekend! Ik voor mij, ik geloof dat ik voor de verzamelde balladen van deze oude zonderling gaarne alle vocale producties van Schumann, Brahms en Wolf zou geven...

Herdenken wij ook nog dat de heer Dekker vóór de pauze twee liederen van Schumann, Der Wanderer van Schubert en Mahlers Aus! en Starke Einbildungskraft¹⁴² voortreffelijk zong. Het was jammer dat het ensemble zang-piano niet beter sloot (slot van Aus!). In de balladen ook was de zo belangrijke pianopartij bepaald zeer onvoldoende (Eberstein, en vooral Kleiner Haushalt). Onder vakmusici zou men dit knoeien noemen, doch ten opzichte van dilettantenarbeid neemt men altijd een zachtzinniger standpunt in. De uitvoering van de beide aria's van Bach met viool was ook nogal een warwinkel; misschien wat weinig gerepeteerd? Er ontbrak nogal wat aan de noten, om te beginnen. Het komt mij voor dat mevrouw Dentz-Went, afgezien van het technisch onvoldoende van haar pianospelen, vooral de vreugde aan het musiceren mist, die het spel van zovele andere dilettanten toch bekoorlijk maakt, ten spijt van alle technische tekortkomingen, die wij slechts de musicus van professie als gebreken mogen aanrekenen. Ter staving van deze bewering is het misschien niet ondienstig op te merken dat het rommelige passagewerk uit Eberstein (wat iedereen gehoord heeft) minder betreurenswaardig is dan de dynamische opvatting van Der Soldat¹⁴³ of de grauwe monotonie van Der Wanderer (wat men niet zo spoedig pleegt op te merken).

Mevrouw Schuster-Woldan, de violiste, heeft zich gisteravond niet van een nieuwe kant laten horen, zoals ik na het Tivoli-concert van woensdag laatstleden nog ijdellijk hoopte. Ik vind dus geen enkele muur meer waarachter ik mijn ongunstige mening over dit vioolspelen zou kunnen verborgen houden. Zij is niet muzikaal genoeg voor de taken die zij op haar viool genomen had: haar Chaconne van Vitali klonk leerlingachtig en het nummertje Kreisler na de pauze kon er, violistisch, waarlijk niet mee door. Het is mij thans gebleken dat haar eigenaardigheid om plotseling alles wat op toonvorming lijkt, te vergeten, iets is dat haar spel volkomen typeert en niet een zwakheid die haar onder het spelen tegen een orkest plotseling overviel. Het is een buitengemeen onaangename sensatie, men verliest alle geloof in de muziek en in het volgende ogenblik. En men vreest elke seconde dat zij eruit zal raken. Mevrouw Schuster heeft haar instrument niet mee, dat niet draagt, dat onwillig en stug aanspreekt en dat zij goedmoedig nalaat te stemmen, zo dat haar a a is, en haar d d. Doch waarlijk, zo een Weens capricetje van Kreisler, wanneer dat niet tovert, niet overbluft, niet direct in vuur en vlam zet - dan is het een platitude. Zulke muziek máákt de reproductor: hij kan met een paar tertsen, met een enkel glissando het ganse begrip Wenen oproepen, het Wenen dat nog lachen kan terwijl het doodhongert

142 Liederen op teksten uit Des Knaben Wunderhorn.

143 Lied van Schumann (op. 40.3) op een gedicht van Andersen, vertaald door Chamisso.

[p. 670]

- óf: de reproductor blijft in de noten steken, en dan wordt het een zwaar stuk, vol trivialiteiten. En dan hoor ik liever een etude van Kreutzer.