Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Tivoli-concert - G. Veerman¹³⁴
30 maart 1922 (UD)

U.S.O. o.l.v. Gerard Veerman
Cherubini: Ouverture Anacréon
Beethoven: Vioolconcert (soliste: Gertrud Schuster-Woldan)
Beethoven: Zesde symfonie

Het schijnt dat onze nieuwe dirigent Evert Cornelis in de loop van het interview dat een onzer redacteuren gisteren kon publiceren, de opmerking gemaakt heeft: ‘Op muzikaal gebied staan de partijen klassiek en modern tegenover elkaar’ - of tenminste iets wat daarop neerkwam.¹³⁵ Dat is een erg aardige opmerking, van het soort dat wij in onze gymnasiastentijd ‘een beurt’ plachten te noemen.

Het was zo menskundig. Want wie maken het onderscheid, de tegenstelling ‘modern’ of ‘klassiek’? Niet de onbevooroordeelden, niet de onbevoegden. Ook niet, in de regel, de bewonderaars der hedendaagse muziek. Doch de aanhangers der traditionele muziekcultuur van voor vijftig jaren. Goede, schone muziek is voor dezulken

134 Gerard Veerman (1852-1937) was tot 1916 concertmeester geweest van het U.S.O. Waarschijnlijk is hij wegens het plotselinge vertrek van Jan van Gilse uitgenodigd om zijn voormalige orkest te dirigeren.

135 ‘Componisten wier composities om welke reden dan ook naar voor treden, zullen met hun naam op ons repertoire komen, al zal de uitvoering van het werk dan wellicht niet altoos die emotie schenken die men er zich van had voorgesteld. Het spreekt vanzelf dat ten deze op muzikaal gebied de partijen klassiek en modern tegenover elkaar staan [...]’ Het interview is getiteld: ‘De nieuwe dirigent van het Utrechtsch Stedelijk Orkest. Een onderhoud van een onzer redacteuren met de heer Evert Cornelis’. UD, 29 maart 1922.

[p. 667]

identiek met klassiek (ik heb niets tegen die waardeschatting) en ‘moderne muziek’, dat is die valse, waar men hoofdpijn van krijgt, die men in het gunstigste geval dan nog maar eens moet horen.

Laten we eens een andere afspraak maken - ik ben al van tevoren overtuigd dat onze nieuwe dirigent, voortreffelijk en stijlgevoelig musicus, het ermee eens zal zijn. Laten wij de hatelijke term ‘moderne’ muziek torpederen - of tenminste hem reserveren voor de zeldzame ironische momenten waartoe de praktijk der concerten soms wel eens aanleiding geeft. Ik ben zo bang dat Kronos ons zal nopen onszelf over een jaar of tien, twintig zo gruwelijk uit te lachen - als we zien namelijk hoe een deel der muziek die we in 1920 ‘modern’ scholden of tooiden, ‘klassiek’ blijkt te zijn geworden, zonder dat we er een vinger voor uitstaken; en hoe een ander, groter deel in de rommelhoek ligt, naast Silcher,¹³⁶ Torsten Petre, Gustav Lange en Chaminade. Hoe lang is het helemaal geleden dat een uitnemend en niet eens bejaard orkestleider tegen mij zei, naar aanleiding van Rabauds Procession nocturne: ‘Een prachtig stuk, maar modern! Nee maar!’ Het epitheton ornans voor datzelfde stukje halen we thans in de regel uit de keuken, uit de soeppan, meer speciaal. En hoeveel goedwillende, doch minder goed georiënteerde hoorders denken niet aan ‘moderniteit’ bij het aanhoren van Berlioz' muziek - Berlioz, die in 1869 stierf!

Laten we liever trachten te schiften tussen goede en slechte muziek. Dit is als sport misschien iets moeilijker dan de thans gangbare grenstrekkerij tussen klassiek en modern. Men heeft daarbij namelijk nog minder steun aan de realiteit van het jaartallenboekje - doch komaan! Het heet immers dat de kunst zo heidens moeilijk is en de kritiek zo kinderachtig gemakkelijk! Men moge de onwaarheid dezes proverbiums dan eens in de praktijk opmerken.

In deze iets te lange inleiding staat eigenlijk te lezen, dat de (klassieke, nietwaar?) muziek van Beethoven nog volmaakt van onze tijd is. Het genre vioolconcert stierf uit; de dagen der klassieke programmamuziek raakten vervuld (niettegenstaande het eigenhandige ‘mehr Ausdruck der Empfindung als Malerei’).¹³⁷ Maar de muziek die Beethoven schiep in die vormen, leeft, die is nog ‘modern’, als ge wilt...

Deze muziek heeft de onverflauwde liefde van Veermans altijd vitaal blijvende muzikantschap. Zijn Beethoven voelt hij niet stijf, niet dogmatisch, niet puriteins aan. En dan moge er al eens een passage overhoop gelopen raken - de geest van het geheel was geen ogenblik zoek.

De soliste van de avond was mevrouw Gertrud Schuster-Woldan, uit München. Nu meen ik dat zij ook donderdagavond speelt, op het concert der Muziekvereeniging. En het trekt mij wel aan om een definitieve kritiek op haar vioolspel dus nog enkele uren uit te stellen. Te meer omdat deze kritiek thans niet onscherp zou moeten uitvallen; want het concert van Beethoven beheerst zij nog in geen enkel opzicht. Psychisch niet, technisch niet (stukke passages, verongelukte intonaties), muzikaal niet (sommige tempi in het tweede deel). Misschien leed zij aan podiumkoorts - de tegenheden

136 In het UD staat Ulcher, maar een componist van die naam is onbekend. Wellicht heeft de zetter de naam Silcher verkeerd gelezen.

137 Motto bij Beethovens Zesde symfonie.

[p. 668]

der optredende kunstenaars zijn te veel om op te noemen - maar in ieder geval, ik wil thans nog niet alle notities uitwerken die haar reproductie in mijn geest had gegrift. Doch dat we hier in Holland tientallen, en twintigtallen, violisten hebben die deze Münchense musicienne in alle opzichten in de schaduw stellen, is onvriendelijk zeker. Doch: de mogelijkheid om tot andere gedachten te komen is, tijdelijk, wel zeer dichtbij. En het zal mij een vreugde zijn dit eventueel te kunnen doen: waarderen is aangenamer dan afbreken. De kansen zijn helaas niet al te gunstig verdeeld, in de regel.