Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Tivoli-concert - Michael von Zadora
26 januari 1922 (UD)

U.S.O. o.l.v. Louis Boer
Mozart: Symfonie in Es, KV 543
Mozart: Pianoconcert in C, KV 467 (solist: Michael von Zadora)
Liszt: twee Parafrasen (solist: Michael von Zadora)
Richard Strauss: Till Eulenspiegels lustige Streiche

Zadora's geweldige techniek staat voor niets. Zeker niet als dat iets van Liszt is. Qua pianospel, qua artistieke prestatie stonden de beide Liszt-parafrasen hoger dan zijn reproductie van Mozarts Concert in C, hoger ook dan het Walsje van Chopin, extra nummertje. Het was niet dat Mozart Zadora niet zou liggen, dat hij met de vele simpelheden geen weg zou weten - volstrekt niet. Het werd veeleer wat koel, wat iel. Doch, zoals hier al staat, Zadora is wél een der fenomenaalste pianotalenten die wij hier van het jaar nog hoorden.

Het orkest speelde nog Mozarts Symfonie in Es, nogal onvast (Menuetto!) en Strauss' Till Eulenspiegels lustige Streiche in een onbeschrijflijk snel tempo. Men weet waarschijnlijk niet algemeen dat Claude Debussy dit stuk voor de eerste maal in Parijs van de zopas overleden grote dirigent Arthur Nikisch had gehoord en er naderhand, in de Revue Blanche, een uitermate vermakelijk compte rendu van schreef (bewijs dat het stuk hem geboeid had. Eulenspiegel is, met Don Quixote, dan ook zonder twijfel Strauss' meest geslaagde orkestcompositie). Debussy was door de gang, door het

[p. 618]

bonte coloriet, de canailleuze thematiek van het werk geboeid - in een zijner laatste werken, La boîte à joujoux, springt een klein Uilenspiegeltje om de hoek, verkleed als Polichinelle - en hij fixeerde zijn stemmingen in het artikeltje, dat ik hieronder, zo goed en zo kwaad als het gaat, ten dele voor u vertaal:

Het stuk doet denken aan ‘een uur nieuwe muziek onder gekken’: de klarinetten beschrijven er de onwaarschijnlijkste banen in; de trompetten zijn er voorgoed gestopt en de hoorns, die een eindeloze niesbui zien aankomen, haasten zich om ze beleefd ‘gezondheid’ te wensen. De grote trom imiteert het schoppen en trappen van de clowns en men krijgt onder het luisteren lust om iets geks te doen, te lachen, of te jodelen - en men is doodverbaasd alles na afloop weer op zijn gewone plaats te vinden, want we zouden volstrekt niet verwonderd zijn als we de contrabassisten door de haren van hun strijkstokken zagen fluiten, of als de trombonisten bezig waren te doen alsof ze strijkinstrumenten bespeelden, of als we M. Nikisch terugvonden, zittende op de knieën van de garderobejuffrouw...⁴⁰

Debussy moet wel een zeer voortreffelijke reproductie gehoord hebben - hij moet zich al luisterende kostelijk geamuseerd hebben. Dat wij ons gisteravond met Strauss' niet zeer fijne, maar toch wel hartige aardigheden volstrekt niet vermaakt hebben, durf ik niet helemaal aan de tien, twintig jaren tijdsverschil te wijten. Het werk verouderde namelijk nog niet noemenswaard. Doch het hoofdtempo was volmaakt onjuist (en, verderop, Tills Gassenhauer, en het vonnis!).

40 Debussy, ‘Concerts Nikisch. - La musique en pleine air’. La Revue Blanche, 1 juni 1901. Debussy (1971), 45.