Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Dansavond - Maryla Gremo
22 november 1921 (UD)

Ergens aan het verrukkelijke Lago Maggiore ligt een klein plaatsje, waarvan ik de naam in dit verband niet verklappen zal.³¹¹ ‘Artiesten’ wonen daar, ze maken het kenmerkende deel der bevolking uit. Mislukte genieën uit Italië, ‘doorgevallen’ klavierspelers uit het grote Duitsland, Russische wereldhervormers boordevol Tolstoj en op sandalen, verfmensen uit de Balkan met schitterender ogen dan paletten, internationale dichters, volgelingen van de oude Peter Altenberg,³¹² leven daar vreedzaam onder elkaar en ten koste van elkander. De onderlinge bewondering houdt deze beklagenswaardige brave[n] nog op de been. Lacie, het is met de kunst daar wel zeer

311 Waarschijnlijk bedoelt Pijper Ascona, met de kunstenaarskolonie op de Monte Verità.

312 Peter Altenberg, pseudoniem van Richard Engländer (1859-1919), Oostenrijks schrijver en volmaakt bohemien; bevriend met Karl Kraus. Alban Berg componeerde op enkele van zijn teksten de zogenaamde Altenberg-Lieder.

[p. 523]

matigjes gesteld - maar artiesten zijn het altemaal, vooral de inboorlingen. De postbode is virtuoos op de mandoline; de kleermaker heeft een tenor die de hele Nationale Opera, gasten incluis, hem benijden mag; de koster en doodgraver maakt kostelijke schilderijtjes, de bakker dicht à l'improviste in Dantesk Italiaans...

Maar zoals ik zei: de internationale bent teert op eens behaalde of toekomstige glorie en op de wederzijdse bewondering. Ieder mens is daar le plus célèbre du monde, ganz grosser Künstler, gran maestro... en komt er per ongeluk eens een werkelijk internationaal beroemd virtuoos in dit mierennestje, dan voelt hij zich zo ongeveer als Schopenhauers befaamde stekelvarken dat, per ongeluk, te midden van een familie kleumse marmotjes terechtkwam.³¹³

Ik heb een helder vermoeden: de kleine Maryla Gremo³¹⁴ zou in dit allersnoeperigste milieu furore maken, ach, ongelooflijk! Wij moeten haar en haar beschermende geesten dan ook ten sterkste aanraden het ginds eens te proberen. Het zijn daar allemaal zulke lieve mensen - veel liever dan bij ons in Holland; het is er zo verrukkelijk warm en zacht, dat er zelfs in de vrije natuur geen aasje kans op kouvatten bestaat - zoals hier, in onze Schouwburg. En het enige gevaar dat ze loopt, is te trappen in een cactusdoorntje - wat heus zo ernstig niet is. En, weet ge, men hecht daar nog waarde aan een lyrische kritiek uit een Duits dagblad - hier allang niet meer. In één woord: Maryliska Gremo zou in dit hierboven kortelijks geschetste Europese paradijsje met één slag ‘eine ganz famose Künstlerin’ heten - wie weet, misschien zelfs wel wonderkind... Het is niet de eerste maal...

Mevrouw Dora Gremo, die de piano bewerkte, gisteravond, zou daar ook voetstoots voor een pianiste doorgaan. Hier in de verste verte niet. We moeten zelfs weigeren een dergelijk geknoei zakelijk te kritiseren - men zou eerst eens een toonladder willen horen en één frasering die niet dilettanterig foutief was, één dynamisch teken en één ritmische verstaanbaarheid. Zó een Klimperei mag ik, waarlijk, nog niet pianospelen noemen.

Ik denk weer terug aan het blauwe Lago. Men komt daar vaak 's avonds bij elkaar, in het bescheiden woninkje of in het oude kasteel. En dan wordt er muziek gemaakt: een Hongaarse pianiste speelt de Sonate für das Hammerklavier, op de manier van mevrouw Dora Gremo - en een dansgenie danst Bach of Tsjaikovski, of dixieland. Ach - overdag spitten de Russische wereldhervormers in afwachting van de Toekomststaat hun akkertje om; en de zanger van 's avonds kookt zijn ernstige pannetje spaghetti. Zo is daar het leven: gemakkelijk en dilettantisch.

Het had gisteravond vrij veel van zo een soireetje. Het muzikale deel vermeldde ik al; het publiek en masse had ook heel wel in het salon van een der très célèbres

313 De parabel over de stekelvarkens komt voor in Schopenhauers Parerga und Paralipomena (1851): ‘Eine Gesellschaft Stachelschweine drängte sich an einem kalten Wintertage recht nahe zusammen, um durch die gegenseitige Wärme sich vor dem Erfrieren zu schützen. Jedoch bald empfanden sie die gegenseitigen Stacheln; welches sie dann wieder voneinander entfernte. Wann nun das Bedürfnis der Erwärmung sie wieder näher zusammenbrachte, wiederholte sich jenes zweite Übel, so dass sie zwischen beiden Leiden hin- und hergeworfen wurden, bis sie eine mässige Entfernung voneinander herausgefunden hatten, in der sie es am besten aushalten konnten.’

314 Maryla Gremo, geboren in Polen in oktober 1911, was nauwelijks tien jaar oud.

[p. 524]

gekund; de blikachtige gang-gong, die voor elk nummer gebeukt werd met frenesie, had voor de sandwiches en de chianti niet valser behoeven te klinken; de rekwisieten die Maryla Gremo voor haar dansjes nodig bleek te hebben, konden afkomstig zijn uit de garderobe der gasten: het parapluutje, het rode jakje, wat gazen sluiertjes, het rood-wit gestreepte zwempakje van de Hampelmann. En wat de illusie volkomen maakte: dat programma dat dreigde met dertien nummers, nietwaar? Gelukkig kwam alles goed terecht; gelukkig werd een der pianosoli geschrapt, zodat we om 9.40, na twaalf programmapunten afgewerkt te hebben, op straat stonden. Wij gaan ook liever niet met zijn dertienen aan tafel...

Goedertieren muzen, hoe wil ik een ernstig woord vinden voor deze kunst in een babybox...? Het was nonsens, het had met de danskunst geen enkel verband, tenzij dan Pavlova's teentechniekje. En met de muziek nog minder. Reactie op de gespeelde muziekjes - ik kan er niet over schrijven, die was er niet. Het kind is kras onritmisch, is waarschijnlijk manifest onmuzikaal. En de jarige succesjes werden behaald met zeer dubieuze middelen: lelijke gezichten trekken en tong uitsteken (Hampelmann) - een jachthorentje imiteren met twee ronde handen, vlindertjes (of was het een eekhoorntje?) nalopen, besje eten en erg veristisch in slaap vallen (Im Walde). En dan die primadonnamaniertjes; de zaal inkijken - ach ja, het is een wonderkind zeggen ze...

Laat ons er verder over zwijgen. Hopen wij voor haar op de appreciatie in het lieve dorpje aan het gebenedijde Lago. Het is alleen maar jammer dat Natuur en Mensen zo in tegenspraak plegen te zijn. Hier in Holland hebben we de natuur, het klimaat niet mee. Ginds is alles kinderlijker, in vele en velerlei betekenissen. Jammer dat de reis erheen zo duur is...