Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

[p. 521]

Opera - Tosca³⁰⁷
19 november 1921 (UD)

Schouwburg
De Nationale Opera o.l.v. Henri Zeldenrust
Puccini: Tosca

Moet ik u, lezer, de meningen van Emile Vuillermoz meedelen die deze eminente Franse criticus bij het begin van het operaseizoen deed afdrukken in La Revue Musicale van november?

Le mois d'octobre est, certainement, pour les amateurs de théâtre lyrique, le plus beau de l'année. C'est, en effet, celui où les spectateurs se grisent d'espoirs. [...] C'est l'heure où la direction de l'Opéra-Comique nous promet sans sourire de jouer un ouvragefantôme, qui a pris, depuis vingt ans, la valeur d'un symbole: celui de la triste condition d'un compositeur ayant une partition reçue ‘sine die’ dans un de nos théâtres d'État. [...] C'est l'heure où tout semble agréable et facile, au pays des Muses. [...] ‘C'est l'heure exquise...’³⁰⁸

Neen, nietwaar? Wij kunnen de ironische verzuchtingen van de heer Vuillermoz niet gebruiken - wij hebben ze niet nodig. We zijn hier in Holland nog niet zover dat wij verlangen naar nieuwe of verwaarloosde goede oude stukken. Het interesseert ons, Hollanders, voorlopig nog niets of de opera ronddraait in het oude, enge cirkeltje, ofwel dat men ons nieuwe werken, nu ja, belooft.

Herinner u ook onze voorspelling in het middagblad van 8 oktober. Daar heette het: ‘Wij zullen deze winter in Utrecht nog wel een paar Faustjes krijgen en een à twee Carmen. Verder een paar draken van Puccini; Cavalleria en Paljas; misschien een onontkoombare d'Albert; misschien nog wat Lohengrin - en dan is het wel weer voorjaar.’

Deze profetie dreigt gevaarlijk uit te komen. Eén Faust zwierf al over ons toneel, de eerste Puccini-draak brulde gisteravond. Zou er nog iets meer tekening in komen,

307 Annalen 2566.

308 De complete tekst luidt als volgt: ‘Le mois d'octobre est, certainement, pour les amateurs de théâtre lyrique, le plus beau de l'année. C'est, en effet, celui où les directeurs se ruinent en promesses et où les spectateurs se grisent d'espoirs. C'est celui où l'on rêve, où l'on fait des projects, où l'on pose joyeusement la première pierre de ce magnifique Palais des Illusions que nous n'habiterons jamais, sans doute, mais dont la construction nous passionne. C'est l'heure annuelle où la direction de l'Opéra-Comique nous promet sans sourire de jouer la Messaoude de M. Ratez, ouvrage-fantôme, qui a pris, depuis vingt ans, la valeur d'un symbole: celui de la triste condition d'un compositeur ayant une partition reçue sine die dans un de nos théâtres d'État. C'est l'heure où l'on nous affirme que l'Opéra va remettre à son répertoire “les chef-d'oeuvres du passé que tous les musiciens réclament et qui n'auraient jamais dû quitter l'affiche”. C'est l'heure où l'on nous promet la reprise de Boris Godounow et du Martyre de Saint Sébastien! C'est l'heure où tout semble agréable et facile, au pays des Muses, C'est l'heure exquise!...’ Émile Vuillermoz, ‘Rentrée’. La Revue Musicale, jrg. 2, nr. 1, november 1921, 57.

[p. 522]

dit jaar? Zouden de Meesterzangers tot en met Utrecht de boer opgestuurd worden? Of Thaïs?³⁰⁹ Afwachten maar, en niet al te veel verwachten.

Wij zouden ook willen weten of de heer Henri Zeldenrust op het ogenblik de enige beschikbare kapelmeester van het gezelschap is. Het begint zo monotoon te worden, die telkenmale herhaalde schatting van glad routinedirigent. Het is ook de vraag of bijvoorbeeld Leo Ruygrok³¹⁰ niet eens een kans behoorde te hebben. Slordiger dan Zeldenrust kan het al moeilijk zijn, dacht ik. En als het, wat ik vermoed, minder nonchalant is, dan zouden de opvoeringen door zo een omzetting slechts winnen.

De drie hoofdrollen, gisteravond: Tosca van Faniëlla Lohoff: vocaal onophoudelijk gevaarlijk genoeg, oververmoeid misschien; acteren: Nationale Opera.

Mario Cavaradossi, Urlus, vocaal zeer uitnemend; acteren: Bayreuth.

Scarpia, Anton Dirks: vocaal goed, intoneert als altoos wat laag; acteren: Mefisto van de Nationale Opera.

Te releveren wens ik nog de creatie van Jan Blok (de koster). Dankbare rol, doch die dan ook voortreffelijk gespeeld werd.

Over de waarde enzovoort der veristische opera zal ik thans geen oude meningen meer noteren. Het is zo verschraald, zo duf. Het is zo een smakeloosheid en de enormiteiten zijn niet van de lucht. En wat is Puccini in muzikale zaken toch een markttandentrekkersnatuur. Die éne, zwoele inval van hem die ons in al zijn opera's met soepterrinen vol in de oren gegoten wordt! Misschien moet men in Italië geweest zijn om zijn oude cultuur voldoende te leren liefhebben - en om dit brok Italiaanse beschaafdheid naar ‘waarde’ te kunnen verachten. Toch eigenlijk niet, geloof ik. Dit soort trivialiteiten is internationaal, zo goed als de oorlogspsychose. En wie zal uitmaken welk der twee kwaden de felste gesel der mensheid is...?

309 Comédie lyrique (1892-94) van Jules Massenet.

310 Leo Ruygrok (1889-1944), medeleerling in de compositieklas van Johan Wagenaar, was sinds 1914 tweede dirigent van de Arnhemsche Orkest Vereeniging.