Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Chopin-matinee - Dirk Schäfer
7 maart 1921 (UD)

Chopin: o.a. Pianosonate nr. 2 in bes, op. 35 en Rondo in Es, op. 16

Het kwam mij gistermiddag weer in de gedachten, hoeveel groter de invloed der muziekuitgevers en -handelaren toch eigenlijk op onze kunst is dan in de regel wordt aangenomen. Van Chopins Marche funèbre bestaan zeker een half honderd arrangementen: voor harmonieorkest, voor fanfarekorpsen, voor strijkjes à zus- of zoveel; voor symfonieorkest, voor harmonica of mandolineclub. De melodie van het Trio is pianomuziek, zonder de minste twijfel. Doch we horen haar uit de schreeuwerige mond van een bugle, uit de trechters van het klarinettenkoor, wanneer de plaatselijke harmonie- of fanfarekorpsen in hoge hoed en geklede jas assisteren bij de begrafenis van een notabel ingezetene - die immers in de regel donateur pleegt te zijn van de harmonie- of fanfarekorpsen bovengenoemd. En de begrafenissen met muziek zijn in ons dierbaar land nu eenmaal nog talrijker dan de pianorecitals, schijnt het.

Hoe het zij: Chopins Marche funèbre is voor ons verloren, helaas! Ach, wanneer Chopin deze loop der dingen had kunnen vermoeden! Wat zou gemakkelijker voor

[p. 450]

hem zijn geweest dan van deze Marche funèbre een oninstrumenteerbaar, onarrangeerbaar pianostuk te maken! Waarlijk, men kan het de muziekuitgevers niet euvel duiden dat zij deze mars, speelbaar als niets anders van Chopin, deden verschijnen in de uitgaven voor Jan en alleman, in kruisen, in mollen, ‘erleichtert’ en voor harmonium. En de consequentie dat het stuk door die handelwijze gevulgariseerd wordt - is een consequentie, meer niet.

De sonate met de treurmars culmineert echter in het laatste deel, een stuk dat, wanneer het harmonisch en constructief geanalyseerd moest worden, vele vaandeldragers der romantiek nog zou doen urmen. De Finale lijdt niet het minst onder het literaire aperçu (van Liszt, meen ik) waarmee de bewuste vaandeldragers altijd komen aanzetten: ‘De wind die langs de grafzerken giert.’

De sonate, als geheel, is volgens M. Croche antidilettante - Claude Debussy's tegenspeler in zijn muziekkritische dialogen in de Revue blanche - veel meer een ver doorgevoerde schets dan een ‘doorwrocht’ muziekstuk. Het werk is er niet minder door. Chopins schilderijen zijn nooit doodgeschilderd.¹⁷³

Dirk Schäfer speelde na de pauze nog het Rondo opus 16 - waar de hele Rosenkavalier met de Silberrose in voorkomt. Alleen oneindig artistieker, vele malen fijner en beschaafder. Verder een nocturne, een mazurka, een etude, een wals. Hij speelde dit alles natuurlijk magistraal, als steeds. Schäfers concertleider kan (hier in Utrecht tenminste) toch waarlijk die pers ‘beoordelingen’ wel weglaten van de aanplakbiljetten en uit de annonces. Zeer speciaal overbodig schijnt het bijvoorbeeld om de beroemde schrijver Israël Querido zich te laten compromitteren met dat zinnetje: ‘Schäfer behoort tot de allergrootste pianisten der wereld.’ O, zo Charivarius, in De Amsterdammer had indertijd een rubriek ‘Tante Betje’.¹⁷⁴

Dirk Schäfers naam zegt genoeg en daarom kunnen wij van verdere loftuitingen: ‘het allerhoogste, het hemelse geschenk, een genie, grootste der wereld’, enzovoort, enzovoort, afzien. Laat ons Schäfer danken voor de schone tijdeloosheden...

173 ‘Certes, la nervosité de Chopin sut mal se plier à la patience qu'exige la confection d'une sonate; il en fit plutôt des “exquisses” très poussées.’ Debussy, ‘L'entretein avec M. Croche’. La Revue Blanche, 1 juli 1901. Debussy (1971), 51.

174 Voor Charivarius zie voetnoot 136 bij de recensie van 14 maart 1918. Pijper signaleert hier een taalkundige en logische onjuistheid in de aanprijzing: iemand behoort tot de grootsten ofwel is de allergrootste.