Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Opera - Mignon van Thomas⁵⁶
30 oktober 1920 (UD)

Schouwburg
De Nationale Opera o.l.v. Willem Lohoff
Thomas: Mignon

Louis Laloy, befaamd muziekgeleerde en zeer hartstochtelijk partijganger der moderne Franse componistenschool, vurig voorvechter van de kunst van Claude Debussy, heeft een zwak voor de opera Mignon van Ambroise Thomas. Louis Laloy verstaat de zeer Franse kunst der beoordeling als een meester en ik zou, wanneer deze kleine beschouwing daardoor geen onalledaagse lengte zou krijgen, wel gaarne de hele mij ten dienste staande kritiek willen citeren. Maar ik moet mij wel bepalen tot het vangen van een enkel (niet heel giftig) addertje in dit malse gras der sceptische Gallische bewondering: ‘[...] la scène de la reconnaissance (acte IV) est presque émouvante, avec le cantique enfantin que Mignon retrouve au fond de sa mémoire.’⁵⁷ Hoe vriendelijk is dit gezegd, nietwaar? Overigens: spreek de Fransman geen kwaad van de zeer blanke muziek van deze zeer heldere meester. Die muziek, ze is vaak ‘presque émouvante’ - en ze is dat het meest op andere plaatsen dan in de sterk aan sintnicolaasverrassingen lijdende vierde akte. Maar die vierde akte - dat was nu juist Laloy's aardigheid.

Hoe staan wij, 1920'ers, tegenover Thomas' muziek? Bewonderend allicht niet meer: daarvoor is de uitdrukkingswijze te beperkt en het uitgedrukte kwantum ziel te onbetekenend. Sceptisch? Toch niet bepaald - want deze Franse muziek, resultante van een wijs ken-u-zelf, is altijd chic en altijd levendig. Ze speelt altijd een edel spel. Wel sceptisch en zelfs onvriendelijk staan wij tegenover 's meesters andere toneelwerken, tegenover de opera's naar Shakespeare. Een Tempest, getransformeerd in een kijkspelletje, gezongen, gespeeld, gedanst, wordt een raar ding...

Het is alles in alles geen wonder dat de Mignon toneel houdt (tussen 17 november 1866 en 16 mei 1894 al duizend opvoeringen!) en dat de Hamlet, La tempête, Le songe d'une nuit d'été hier zelfs niet doordrongen. ‘Ik voor mijn pover deel’⁵⁸ - ik verkies Mignon boven Faust (1859), boven Manon, en zeker boven Lohengrin of Parsifal. Eigenlijk is er slechts één niet-Italiaanse opera die ik hoger stel dan de beminnelijke Mignon, en dat is Carmen, van het genie Bizet.⁵⁹

56 Annalen 2533.

57 Dit citaat heeft Pijper waarschijnlijk van Combarieu (1923²), 370, gezien het feit dat daar het citaat vergezeld gaat van het volgende commentaar: ‘Ainsi parle un juge difficile, très chaud partisan de l'art debussyste.’ De cursivering is van Pijper.

58 Het is niet duidelijk waar Pijper dit citaat vandaan heeft.

59 Waarschijnlijk concentreert Pijper zich hier op de negentiende eeuw. Het is immers vreemd dat hij in dit verband Pelléas et Mélisande niet noemt.

[p. 392]

De kwetsbare plekken van deze Mignon zijn vooral die waar haar auteur (in 1866) zeventiende- en achttiende-eeuws doet. De inleiding tot de tweede akte bijvoorbeeld. Deze hovelijkheid draagt geen andere grime dan die van Lully of Rameau, doch ze klinkt gemaakt, verraadt haar imitatiewezen op het einde van elke melodische frase. Kwetsbaar is ook de coloratuur, die niet vanzelfsprekend, noodzakelijk is als die der Italianen en die in haar gewilde canailleusheid wordt vermoord door de (funeste!) herinnering aan de meester der grimas: Offenbach.

Deze representatie, met minder gelukkige coupures, met een invaller (Van Schaik), met een ongedisponeerde eerste vrouwenrol, was werkelijk tweedeklas. Willem Lohoff, als kapelmeester, was voor Utrecht nieuw, als ik mij niet bedrieg. Zijn bewegingen schijnen mij wat zeer die van een violist: een vaak te snelle slag, een wat te herhaaldelijk onderverdelen van de hoofdtijden. Maar zijn muzikaliteit, zijn muzikantschap, zijn attaque-zekerheid staan buiten twijfel. Ik heb vele voorstellingen van de opera moeten bijwonen waarin alles minder paste en sloot. Van Schaik zong de zeer karakterloze en zeer romantische (men wil dat dit twee namen voor één begrip zijn) Wilhelm Meister zo goed als men dit kon verwachten; Kubbinga gaf een goede Lothario. Magda Litef, in de titelrol, moest zich soms forceren - een operaseizoen is voor negenennegentig van de honderd stemmen een bankroet - doch bleef altijd aanvaardbaar.

Waarom men voor de zeer zware Philine-rol Else Heinrich had aangewezen, blijft een raadsel. Deze zangeres spreekt het Hollands met een hinderlijke affectatie en zij zingt het met een accent. (‘Ik ben Tetania, kind van de locht.’) Ik heb ook een andere opvatting over de wijze waarop men een coloratuuraria behoort te zingen. Wanneer een leerlinge op een openbare les haar solfègetjes zó verknoeide, zou de lerares stellig, uit wanhoop, ‘haar kapsel bederven’ (Barbier-en-Carré).⁶⁰

60 De librettisten van Mignon (zie de recensie van 16 oktober 1920).