Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

[p. 300]

Kerkconcert - Opera
14 februari 1920 (UD)

Pieterskerk
Palestrinakoor o.l.v. Johan Winnubst en Willem Petri (orgel)
Werken van o.a. Bach
Schouwburg
De Nationale Opera
Wagner: Tannhäuser²⁰⁴

Deze samenkoppeling moest op een mislukking uitlopen. De muzen zijn uitermate lankmoedig, doch zij duldden niet dat ik kritiekmateriaal verzamelde in de Pieterskerk met oren nog half verstopt door Wagners Tannhäuser, met ogen die nog steeds het ijswafelenwagentje met elektrisch licht (‘het is en mag scheikundig onderzocht worden’) zagen, waarop Tannhäuser in Venus' en Morpheus' armen ligt.²⁰⁵

Ik meende verstandig te doen door eerst een akte opera bij te wonen - men kan zich zeer wel een opinie formuleren na die eerste akte - en daarna het Palestrinakoor te gaan horen.

Doch het Palestrinakoor was al klaar: men was reeds om half acht begonnen, iets waarvan ik de noodzakelijkheid natuurlijk niet kan beoordelen en de voordelen ontken. Ik kwam binnen toen de heer Petri zijn fuga van Bach inzette en de enige kritiek welke ik kan schrijven over de uitvoering van Winnubsts Palestrinakoor, dat ik graag weer eens gehoord had, is: de heer Petri heeft Bachs grandioze fuga uitmuntend gespeeld. Wanneer het Palestrinakoor weer eens met de opera gaat concurreren, zal ik het eerst naar hun concert gaan, dat beloof ik hierbij plechtiglijk.

De twijfel zit mij op de hielen of ik gisteravond werkelijk Jules Moes als Tannhäuser gehoord heb, gelijk het programma vermeldde. Herkend heb ik hem niet, doch daarbij kunnen ook omstandigheden mee- of tegengewerkt hebben. Hoe het zij: de Tannhäuser was verdienstelijk; de Venus van mevrouw Santhagens-Manders was zeer traditioneel en te heers voor een godin; de herdersknaap van Lea Fuldauer was geroutineerd; de Engelse hoorn die zij heette te bespelen (wat zij, uit een oogpunt van actie, grijpen der gefingeerde tonen, ook uitnemend deed), die Engelse hoorn stond veel te ver achter op het toneel, zodat men er vrijwel niets van hoorde. De intonaties

204 Annalen 2489.

205 In de eerste scène ligt Venus in roze licht op een sofa, in een poging Tannhäuser te verlokken met alle mogelijke wereldse geneugten. Met deze suggestieve vergelijking geeft Pijper ons een aardig idee van de enscenering. Het citaat ‘het is en mag scheikundig onderzocht worden’ zal hij wel uit het Utrechtse straatbeeld hebben geplukt.

[p. 301]

van de koren in de coulissen waren, als altijd, ernaast; de aankleding der edele zangers was wat potsierlijk, een der pelgrims scheen gewetensbezwaren te hebben om de schelphoed af te zetten voor het beeldje van Onze-Lieve-Vrouwe. Het dirigeren van Albert van Raalte roept geen bedenkingen op, hij speelt Wagner zeer aanvaardbaar en met zijn opvatting van het Voorspel, schoon wat schetsmatig, ben ik het zonder voorbehoud eens. De strijkers, het koper musiceerden goed, het hout stemde slecht. De Schouwburg was uitverkocht.

Ziehier het zakelijke verslag van wat het schouwburgbezoek tussen half acht en half negen uw muziekcriticus opleverde. Men verwachte ditmaal geen divagaties over Wagner, over de betrekkelijke superioriteit zijner oudste opera's (men weet het: Tannhäuser was lang 's meesters liefste werk).

Ten slotte: het bacchanale in de Venusberg leek én wat de compositie der figurenkluwens, én wat de kostuums met één (onfraaie!) uitzondering, én wat de gelopen, gesprongen en slechts aangeduide ritmen betreft, te veel op het divertissement uit Gounods Faust (Walpurgisnacht), dan dat ik het afzonderlijk zou mogen bespreken. Er schijnt een categorie mensen te bestaan die geen onderscheid voelen, tenminste niet voelbaar weten te maken, tussen een petillante, Franse balletmuziek en een zwoele, onderaardse, bacchanale van Wagner, met zeer uitgesproken tendensen. Dat er zulke mensen bestaan is niet erg, maar men moest ze geen balletten laten componeren.