Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Evert Cornelis - Moderne pianoavond
30 januari 1920 (UD)

Evert Cornelis m.m.v. F. François-van Royen (piano)
Werken van Franck, Debussy en Ravel

Voor het genootschap Nederland-Frankrijk gaf Evert Cornelis gisteravond een concert. César Franck detoneerde wat tussen de rest van het programma - of misschien wilt ge het andersom zeggen. Een zo heidens-schone feeërieke tuin als die van Ravel, een zo christelijke verrukking als Francks Prélude-air-final, dat als de verklanking is van de brandendste visioenen der heiligen, verdragen elkander ternauwernood.

Doch Evert Cornelis heeft ook Franck verrukkelijk gespeeld. Met staatsie, soms groots, vaker vertederd.

Debussy heeft Evert Cornelis betoverender weergegeven en Ravel bepaald magistraal. De duizend ondefinieerbare schakeringen in zijn toets, het heel aparte mezzavoce van zijn discanten, de sonore pizzicato's van zijn linkerhand maken hem tot een herschepper der modernen zonder weerga.

De solostukken van Debussy welke hij speelde, waren: een vrij onbekende Nocturne en de Danse - dezelfde Danse waarmee de pianist Van Beynum ons onlangs niet vermocht te bekoren.¹⁸¹ Cornelis speelt deze dans als een episode, op een immaterieel en tijdeloos plan. En ik moest denken aan een novelle van de moderne Duitse

181 Zie de recensie van 23 januari 1920.

[p. 287]

fantast Gustav Meyrink: die mensenfiguren die eigenlijk harpen zijn - harpen die door een tovenaar bespeeld, wonderlijke en zinnenverbijsterende klanken van zich geven.¹⁸²

Van de oudere Debussy twee Préludes uit het eerste boek: de veel gehoorde (doch nimmer te veel!) Minstrels: een schets van de altijd vermakelijke negerzangers¹⁸³ met hun goedig-komische grimassen, met hun kleine sentimentele onfatsoenlijkheidjes. En La cathédrale engloutie, wat ik zonder aarzelen een van Debussy's meest grandioze fantasmen kan noemen. Gaaf van conceptie, van uitvoering, groots van gedachte. De kristallijnen klanken, waarmee het stuk begint en eindigt; het volle werk der eerste grote climax; de mediterende monodie, verderop (‘expressif et concentré’); de raadselachtige wielingen, die men in zeer diepe waters juist zo ziet; de ‘brume doucement sonore’, waaruit het mysterie opstijgt - het is alles volstrekt nieuw en het is suggestief zonder voorbeeld. Evert Cornelis verdient onze dankbaarheid voor deze reproductie - zó gans in het juiste gamma gehouden als men dit zelden hoort.

De voordracht van Ravels Alborada del gracioso was misschien het hoogtepunt van de avond. Er staan onmenselijke moeilijkheden in dat stuk; ik kan mij bijvoorbeeld niet voorstellen dat de tertsen- en kwartenglissando's werkelijk speelbaar zouden zijn. Op een Bechstein-vleugel blijken zij altijd onuitvoerbaar. Maar - wat een stuk werd het onder Cornelis' handen! Hij speelde het met ongehoorde opvlammingen, met zeldzaam spottende monologen, met alles meeslepende rubato's.

Er waren ook nog twee quatre-mains: Debussy's oude Petite suite, een stukje dat ‘tovert’, zoals Gezelle zeggen zou - ‘tovert’ als een heldere koele voorjaarsdag. Het is helemaal mooi, oud-Frans van factuur, van harmoniek. Melodisch is het vooral niet minder dan zoet, ritmisch overal beschaafd-pikant. Maar het is muziek in de hoogste zin: het is een kostelijk en allerminst goddelijk, doch zeer menselijk divertissement. Debussy's latere ‘moderniteiten’ - hoe gewoon klinken ons die hevig beprate extravagances thans, nietwaar? - laten zich in de Suite nog pas vermoeden.

De andere quatre-mains was Ravels Ma mère l'oye. Men kent die hier slechts van de orkestproducties - doch ik meen dat ik hier reeds veel vroeger heb geschreven dat het oorspronkelijk een vierhandig suitetje was. Men heeft gisteravond kunnen horen hoe het eigenlijk moet klinken - hoe het kan betoveren, hoe charmant en fragiel alle details zijn.

Mevrouw F. François-van Royen secondeerde. Muzikaal; doch zij scheen aan wat podium ‘verhoging’ te lijden. (Podium ‘koorts’ durf ik het niet te noemen; daarvoor was ze veel te zeker van haar partijen.) Bijvoorbeeld had de wel erg weinig berige galanterie: ‘Je meurs content puisque j'ai le plaisir de vous revoir encore une fois’¹⁸⁴ duidelijker mogen zijn. Maar natuurlijk, dat is op zichzelf een kleinigheid.

182 Het gaat hier om de novelle Honni soit, qui mal y pense uit Des deutschen Spiessers Wunderhorn. Meyrink (1913-1917), deel IV, 79-88. Zie ook voetnoot 78 bij de recensie van 14 januari 1918.

183 Minstrels waren geen negers, maar als negers geschminkte blanken.

184 Het citaat is een regel uit een veel langere ontlening, die boven deel IV, Les entretiens de la Belle et de la Bête, in de partituur is afgedrukt.