Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Tivoli-concert
29 januari 1920 (UD)

U.S.O. o.l.v. Jan van Gilse
Beethoven: Eerste symfonie
Haydn: Violoncelconcert nr. 2 in D (solist: André Lévy)
Ravel: Rapsodie espagnole
Fauré: Élégie en Papillon voor violoncel en orkest (solist: André Lévy)
Berlioz: Ouverture Benvenuto Cellini

Het U.S.O. speelde Beethovens Eerste symfonie acceptabel in vele opzichten. Van Gilses tempo van het eerste deel was, gelijk te vaak, onvast en fladderend. Het tempo van het Andante was gedecideerd te vlug, ditmaal. Ik begrijp niet waarom de heer Van Gilse dit hele tweede deel met uitzondering van de eerste zes maten slechts met de linkerhand dirigeert. Deze tactiek maakt de toets van het orkest geenszins lichter en het gebaar is allesbehalve elegant. Het tweede deel werd, ten slotte, het minst gelukkig gereproduceerd: het was een vaak duidelijk en altijd belangwekkend fugato, doch nimmer een bekoorlijke idylle.

Het derde deel was beter, de Finale klonk, ongerekend een paar grofheden, concies en beschaafd.

Het violoncelloconcert van Haydn vraagt geen uitvoerige bespreking. En het violoncellospel van André Lévy eigenlijk ook niet. Positieve kwaliteiten: muzikaal, een

[p. 286]

fraai staccato. Negatieve kwaliteiten: geen ‘virtuoze’ tempi, weinig onzuivere intonaties. André Lévy doet soms plotseling charmante dingen: enkele naïeve ontknopingen, besluiten in de Finale klonken verrukkelijk. En een paar ritmische onzuiverheden - ook in de Finale - hinderden slechts weinig. Het is, achteraf, bevreemdend dat zijn spel absoluut geen herinneringen nalaat. Maar misschien is André Lévy een veel groter, geprononceerder kunstenaar dan hij liet raden, gisteravond.

Nog te bespreken blijft Ravels Rapsodie espagnole. Maar deze uitvoering was zó on-af, gaf een zó geschramd, verwrongen beeld van het meesterwerk, dat ik én Van Gilse én mijzelf de kwelling ener kritische beschouwing zal besparen. Na de eerstvolgende uitvoering hoop ik dan ook over het werk te schrijven.

Ik wenste wel dat Van Gilse ertoe kon besluiten geen noviteiten te brengen vóór ze afdoende bestudeerd zijn. Deze aanmerking heb ik moeten maken na Mahlers Vijfde, na Debussy's Prélude à l'après-midi d'un faune. Het wordt eentonig. Maar Mahlers Vijfde, Debussy's Prélude hingen niet zó uit het lood als Ravels Rapsodie!

Men moest ook bedenken welk een kwaad deze ontijdige uitvoeringen stichten. Ik geloof: men doet beter een meester, een richting, niet te introduceren dan verkeerd of half.