Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Kamermuziekavond Tivoli - Eerste Schäfer-concert
10 januari 1920 (UD)

Dirk Schäfer (piano)
Werken van Johann Christoph Bach, Johann Sebastian Bach, Wilhelm Friedemann Bach, Carl Philipp Emanuel Bach, Couperin, Rameau, Scarlatti, Paradisi, Händel, Haydn en Mozart

Dirk Schäfer is waarlijk een tovenaar. Hij spon de draad tussen onze zielen en het mysterie, en geen ogenblik verflauwde de spanning, geen moment verslapte de aandacht. Het is geen kleine kunst een zoveelhoofdig publiek als daar gisteravond was, dusdanig in uw ban te brengen met niet gemakkelijk aansprekende stukken van de hele familie Bach, met vrijwel onbekende oud-Franse en oud-Italiaanse pianomuziek. Maar het lukte Schäfer. Het lukte hem schijnbaar spelenderwijs. Schäfer komt op, wandelt naar de piano (die hij niet eens open had laten maken, gisteravond), zet zich als gold het slechts een spelletje whist en begint. Doch er zijn nog geen tien maten van het eenvoudigste stuk verlopen of wij zijn alles vergeten, het concert, de kunstenaar, de houten klanken van de hamervleugel (volgens professor Wirth),¹³⁴ en wij leven slechts in de gespeelde meesterwerken. Schäfer heeft ons in verbinding gebracht met het schoonste wonder der klanken en dit contact werd de gehele avond niet verloren. Men denke niet dat dit slechts persoonlijke ondervindingen zouden zijn, het ganse meer dan muisstille auditorium getuigde van deze schoonste gevangenschap - zelfs het hoesten en kuchen der noodzakelijk verkouden bezoekers bleef tot een ongehoord minimum beperkt.

Dirk Schäfer speelde verschillende fraaie stukken van verschillende Bachs: van de oude Johann Christoph, van de grote Johann Sebastian, van de geniale jongeren Wilhelm Friedemann en Carl Philipp Emanuel, wier werken ten enenmale te laag worden aangeslagen; hij speelde kostelijke programmamuziekjes van de goddelijke

134 Een verwijzing naar de recensie van de vorige dag: voor de taalpurist Wirth is een piano een hamervleugel.

[p. 264]

meesters Couperin en Rameau, hij speelde nog eens meesterlijke en schaterende sonata van Scarlatti de jongere, en een voortreffelijk door hemzelf bewerkte sonate van Paradisi.

Na de pauze volgden Händel, met een zijner verrukkelijkste pianofantasieën, het prachtige en ontroerende sonatetje in D-majeur van de altijd beminnelijke Haydn, en dit wonderbaarlijke concert eindigde met de sublieme Variaties van Mozart (de Variaties op een Menuetto van Duport).

De samenstelling van het programma was een voorbeeld van artistiek inzicht en pieus overleg. Dit was een waarachtige herleving der oude muziek¹³⁵ (men weet het dat Schäfer op zijn volgende concert de romantische school zal doen herleven en op zijn derde avond louter moderne werken zal spelen).

Deze oude muziek, ze leeft nog. Johann Christoph Bach, Scarlatti, ze resoneren nog in onze ziel. Mits ge hun muziek niet gebruikt om met oude gravicembali (waarvoor ze historisch werden geschreven, inderdaad) te experimenteren, doch slechts om de ziel der scheppers te laten spreken. En dat lukt nu eenmaal beter met een goede vleugel dan met een aftandse clavecin. Ketterij? Ik denk niet dat Rameau of Paradisi anders gewenst zouden hebben, wanneer ze hadden kunnen vermoeden dat de sonates, die ze omstreeks 1740 noteerden, in 1920 nog zouden vermogen te ontroeren.

Het is niet alleen de zeldzaam fascinerende macht van Schäfers kunstenaarswezen die zijn concert tot een genot maakte. Zuiver pianistisch was het een openbaring. Alles klinkt zinrijk, geen noot, geen accent, geen pedalisatie, geen rubato was overbodig. Het was het volmaaktste, gaafste pianospel dat ik in lang hoorde en het was bovendien een der meest volkomen artistieke prestaties die ik in zeer lang te genieten en te bespreken kreeg.

Het was meesterlijk, in één woord.

135 Ook dit is een verwijzing naar het concert van de vorige dag door prof. Wirth.