Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Gebouw - Bohemers
19 november 1919 (UD)

Boheemsch Strijkkwartet
Schumann: Strijkkwartet in A, op. 41.3
Novák: Strijkkwartet, op. 35
Franck: Strijkkwartet

In het Gebouw gebeurde het Wonder. Het wonder: dat alles opgelost werd door de magie der Muziek. Alles werd ons ‘goed’ - Lief en Leed, Wereld en Droom.⁴⁵ Dit wonder werd volbracht door het Boheemsche Strijkkwartet. Deze Bohemers, wat onderscheidt hen toch van alle andere voortreffelijke kwartetgezelschappen? Het vioolspel van Hoffmann, de eerste violist, o, het is buitengewoon, doch er zijn er meer die zó, of beter spelen. En ditzelfde zou men van elk der leden kunnen opmerken. Doch tezamen spelend, een Viereenheid vormend, overtreffen zij alles. Hun kwartetspel is de grootste tovermacht die ik nog onderging. Wanneer ik het volmaakt noemde, zou ik verkeerd waarderen. Het zou daarmee op een onbereikbare hoogte worden geplaatst en dat is het juist niet. Het spreekt tot elke ontvankelijke ziel; de eenvoudigen van hart verstaan de taal die zij gebruiken; de ingewijden, de adepten der kunst vinden hun edelste wezen erin uitgedrukt en zij die, om met Schubert te

45 Vertaling van de slotregels van Die zwei blauen Augen von meinem Schatz (het vierde van de Lieder eines fahrenden Gesellen van Mahler), die Pijper dikwijls citeert. Zie zijn recensie van Mahler-liederen in het UD van 3 januari 1918 en van 26 maart 1919, zijn Muziekkroniek over Mahlers Vijfde symfonie in het UD van 22 februari 1920, en paragraaf III van zijn bespreking van de Mahlerfeesten in het UD van 14 mei 1920.

[p. 220]

spreken, ‘Selberaner’⁴⁶ zijn geworden, genieten door hun spel de meesterwerken zó van ziel tot ziel, dat alle kritiek zwijgt, dat men slechts wil neerzitten en de ogen sluiten en leven in Franck, in Dvořák, in wie ook.

Hector Berlioz, die min of meer regelmatig in de ‘gehobene Zustand’ verkeerde waarin mensen als de Bohemers ook ons kunnen spelen, verklaarde eens aan een (altijd nog maar aardse) geliefde: ‘Camille, je t'adore, je te bénis, je t'aime, en un mot, plus que la langue française ne peut le dire; donnez-moi un orchestre de cent musiciens et un choeur de cent cinquante voix et je vous le dirai!’⁴⁷

Zo zou ik de Bohemers willen verklaren. ‘Speellieden bij de gratie der muzen, ik bewonder u - meer dan dat met woorden en in een dagbladkritiek uit te drukken valt, geeft mij twintig vellen muziekpapier en ik zal het u in ons jargon duidelijk maken!’

Het kwartet van César Franck, waarmee het concert eindigde, is toch waarlijk een der schoonste scheppingen van de meester. Er wordt wel het laatste in gezegd wat met gebruikmaking der traditionele modi - hier dus de majeur- en mineurtoonladders - uitgedrukt kan worden. En het is zo goddelijk eenvoudig, soms lijkt het niet eens meer op de late renaissancemeesters, waardoor Franck zich zo herhaaldelijk en zo nadrukkelijk liet inspireren. Het krijgt dan de omtrekken van een annunciatie van Jan van Eyck of van een altaarstuk van Rogier van der Weyden. De voor mijn gevoelen schoonste twee delen, hoofddeel en Scherzo, vertonen soms de wuivingen en de kleurenpracht van een bos pauwenveren. Maar men moet het zó horen spelen!

46 Weens dialect voor Selbereiner, mensen als wij, ons soort mensen.

47 Dit citaat heeft Pijper gelezen in Boschot (1906), 447.