Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

[p. 193]

30 oktober 1919
-
29 september 1920

[p. 195]

Tivoli-concert¹
30 oktober 1919 (UD)

U.S.O. o.l.v. Wouter Hutschenruyter
Berlioz: Ouverture en Trio uit L'enfance du Christ
Franck: Symfonie in d
Rabaud: La procession nocturne
Saint-Saëns: Le rouet d'Omphale
Bizet: Tweede Arlésienne-suite

Ja, het waren goede uren, gisteravond in Tivoli. Het zal nu welhaast twee jaren geleden zijn, dat ik Francks Symfonie hoorde² en ik beken het met vreugde: ze heeft mij weer op alle hoogtepunten gepakt. Alle vervoeringen, alle mystieke zaligheden klonken volstrekt nieuw; het meesterwerk leefde in deze reproductie en Franck, ‘le docteur angélique de la musique’, leefde voor enkele lange kwartieren in ons aller harten. Ik weet geen schildering van Filippo Lippi, geen bladzijde bij Thomas a Kempis, waarin de verrukkingen van het geloof, het geloof in ‘un Dieu qui aime trop pour punir’,³ hartroerender zijn uitgedrukt. Het is devoot, en de bewegingen die deze en de andere muzieken van Franck zouden moeten verbeelden - het konden niet anders dan rituele gebaren zijn. En ook de meer directe, de ‘unverkörperte’ verbeeldingen zijn voor mijn gevoel specifiek christelijke, specifiek katholieke symbolen: de koelblanke vlammenlijn der trompetten in I; het ‘thème de l'espoir’, gelijk Guy Ropartz, Francks leerling, dat pregnante thema uit II noemde, en dat symmetrisch gewelfd is als een monstrans; de als wierookwolken opkrinkelende violenfiguur (uit II). Ach, het is alles zeer schoon, zeer blank en zeer vroom. En ik merk dat men dit alles te meer gaat liefhebben, naarmate men verder van het wezen dezer confessies afstaat.

Het was ook, vanuit een andere waarnemingshoek gezien, een goede avond. Wouter Hutschenruyter dirigeerde zijn oude orkest en hij heeft daarmee ons allen vreugde bereid. Telkens wanneer men een concert onder zijn leiding meemaakt, herontdekt men dat hij één geheim bewaart, één speciale gave bezit die hem tot orkestaanvoerder stempelt: hij verstaat de onaanleerbare kunst de mensen te ‘laten spelen’ - het is soms alsof het orkest voor eigen genoegen musiceert, behalve - en dit is de kern der zaak, het correctief op deze techniek - behalve wanneer de koers van het schip gewijzigd moet worden. Dan is hij altijd daar - geeft met een minimum van gebaar zijn intenties aan en bereikt zodoende met de minst mogelijke zichtbare middelen onfeilbaar zijn doel.

1 Dit is de eerste recensie van Pijper als vaste recensent van het UD. Zie de inleiding.

2 Zie Pijpers eerste recensie van 5 april 1917.

3 Charles Roland over Franck. Zie Pijpers programmatoelichting in de Tivoli-gids van 29 oktober 1919.

[p. 196]

Elke techniek heeft haar tegenheden, zo ook natuurlijk deze. Is er eenmaal een sleur in een opvatting van het orkest gekomen, dan gaat de waarde der prestaties op deze manier langzaam maar zeker naar omlaag. Doch een orkest dat veel nieuw werk moet leren, dat repertoirewerk niet zó vaak herhaalt dat het uitsluitend routinearbeid gaat worden, zulk een orkest ontplooit onder een leiding, die ik zojuist bij Hutschenruyter trachtte te analyseren, ongedacht grote charmes.

Er is goed gespeeld, gisteravond, het beste in Rabauds Procession nocturne - welk stuk overigens wel erg gaat verbleken, helaas. En in Le rouet d'Omphale van Saint-Saëns sponnen de violen, chatouilleerden harp en hobo fraai en elegant. De althobo bleef de gehele avond wat te sterk, niet alleen in de vrije lijnen, doch vooral als ondergeschikt harmoniebestanddeel. Wij bidden vurig om wat meer piano's, een volgende keer!

Het laatste woord van lof betreft de voorbeeldige samenstelling van het programma.