Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Ingezonden
Apropos van ‘de Nederlandse componisten’ Utrecht
1 december 1918 (Caecilia en Het Muziekcollege)

De simpele bespreking van het zeer weinige dat er verleden jaar te Utrecht voor de Nederlandse componisten gedaan is, blijkt heel wat stof in het knusse salonnetje van het lokale muziekleven op te werpen. Zóveel stof, dat de lezer meer dan vermoed zal hebben dat dit alles niet slechts reactie op die simpele bespreking zijn kon. Teneinde enige averechtse gevolgtrekkingen te voorkomen, zie ik mij zeer tegen mijn zin genoodzaakt nogmaals²¹⁸ op mijn stuk terug te komen.

Niemand minder dan dr. Johan Wagenaar heeft zich gedrongen gevoeld om mijn bewering: dat Utrecht, en meer speciaal de heer Van Gilse verleden jaar wel zeer weinig voor de nationale toonkunst heeft gedaan, te weerspreken. Hetgeen dr. Wagenaar ter verklaring van het door mij gereleveerde feit aanvoert, laat ik in zijn waarde, doch ik ben daardoor niet overtuigd van de ongegrondheid der door mij gemaakte aanmerkingen. Ik kan namelijk nog steeds niet aannemen dat repetities en uitvoeringen van Cyrano de Bergerac of van Saul en David meer tijd en moeite zouden kosten dan de voorbereiding en reproductie van bijvoorbeeld Wagners Fliegende Holländer-Vorspiel, van Chabriers España, van het Scherzo-caprice van Nedbal, van d'Indy's Fervaal of van de Vijfde symfonie van Dvořák.²¹⁹ En ook neem ik voorlopig nog niet aan dat de inspanning die men zich voor de repertoirenummers van Chabrier, Nedbal of Dvořák getroost, beter besteed is dan de moeite die men zich voor een van de vele Hollandse repertoirewerken gegeven zou hebben.

De heer Wagenaar merkt verder op dat er onder andere een hele of halve repetitiemorgen gebruikt werd om het werk van een zeer jeugdig componist door te spelen. Maar wat heeft het publiek, wat heeft de muziekcriticus aan een dusdanig gebruik

218 Voetnoot van de redactie: ‘Het is de eerste maal dat de heer Pijper op zijn stuk terugkomt.’ [AvD:] Daarentegen wijst Wagenaars opmerking ‘naar aanleiding van deze uitspraak en van hetgeen er nog verder dienaangaande volgde’ [cursief AvD] erop dat Pijper ook elders zijn standpunt heeft verdedigd. Het is echter onbekend waar die discussie is gevoerd.

219 Zie voetnoot 169 bij de recensie van 11 april 1918.

[p. 148]

van de kostbare repetitie-uren? Ten slotte constateerde ik slechts dat de heer Van Gilse zeer weinig Hollands werk had uitgevoerd, en niet dat er zo goed als geen Nederlandse noviteiten op de programma's kwamen, wat iets anders is. Daar is, in het U.S.O. tenminste, toch nog zoiets als een Hollands repertoire? Of is men ineens alles verleerd, vergeten of ontgroeid wat men onder Hutschenruyter ingestudeerd had?

Doch ook de dirigent van het U.S.O. blijkt het dringend noodzakelijk te hebben gevonden om zijn houding tegenover de nationale componisten te rechtvaardigen, zij het dan ook dat die rechtvaardiging geschiedde ten koste van de goede naam van één dier zozeer geapprecieerde collega's. Jan van Gilse diskwalificeert mij als objectief verslaggever. De kwestie waar het om gaat, is echter alleen: of ik terecht beweerde dat er verleden jaar te Utrecht te weinig werk van Nederlandse componisten werd uitgevoerd.

In zijn lang stuk ontzenuwt Van Gilse deze bewering niet: al wat hij te berde brengt, kan slechts ten doel hebben de aandacht af te leiden van het feit waar het om gaat.

Op zijn, voor de lezers van Caecilia en Het Muziekcollege oncontroleerbare betichtingen - ze konden van een querulant afkomstig zijn - ga ik niet in. Ze laten mij volkomen koud.

Ik schreef niet over mijn eigen werk, noch over mijn eigen persoon en dat zal ik ook nu niet doen. In niets ter zake doend getwist begeef ik mij niet.

Ik constateer dus nogmaals: dat de heer Van Gilse wél tijd vond om allerlei, ten dele onbelangrijke, niet-Hollandse werken opnieuw in studie te nemen en uit te voeren, doch niet om important, Hollands repertoirewerk op te leggen en te spelen.

[naschrift van de redactie]²²⁰
Als een ‘samenhang’ nog niet voor openbare behandeling geschikt is, gelijk de heer Van Gilse in zijn artikeltje in nummer 1 van deze jaargang te kennen geeft, dan is het nog geen ‘oncontroleerbare betichting’, zoals de heer Pijper meent. Wat niet aan iedereen bekend is, is daarom niet aan iedereen onbekend.
De heren dr. Wagenaar en Van Gilse hebben niet gezegd: ‘het laat me volkomen koud - ik ga er niet op in’ of iets dergelijks beweerd.
Een goede zaak is waard goed verdedigd te worden. En de toekomst moge haar een goede uitkomst brengen.

220 Caecilia en Het Muziekcollege stond onder redactie van Willem Landré, Piet de Waardt en P.A. van Westrheene.