Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Orgelconcert
3 juli 1918 (UD)

Remonstrantse kerk
Willem Petri (orgel)
Bach: Passacaglia in c, BWV 582
Franck: Prélude, fugue et variation
Beobide: Fantasia
m.m.v. Martine Dhont (zang)
Liederen van Wolf, Mahler en Dusch

Martine Dhont zong drie Geistliche Lieder van Hugo Wolf, Mahlers Um Mitternacht en, als noviteit, een Kerstliedje van de jonge Hollander Alfons Dusch.

Dusch componeerde dit werkje met een motief en meerdere harmonieën van Franck, hij construeerde zijn contrapunten direct geïnspireerd op Francks polyfonieën, hij sublimeerde de stemming van het geheel tot een evocatie als bijvoorbeeld 's meesters La Procession, hij droeg het ten slotte aan de herinnering van César Franck op, en dit alles geschiedt zo ronduit, dat ik er slechts bewondering voor kan hebben. Niets is gemakkelijker dan een componist onder deze omstandigheden van plagiaat te beschuldigen. Doch ook: niets getuigt van een averechtser opmerkingsvermogen. Het is natuurlijk niet gemakkelijk om uit de Franckse harmonieën enzovoort, Dusch' persoonlijkheid op te diepen. Moeilijk, doch niet onmogelijk. De fijnbesnaarde opmerker moet gisteravond hebben geconstateerd dat Dusch' naturel inderdaad heel wat minder door Franck beïnvloed is, dan zijn muziek dat wel wil doen geloven. Men kent toch de voorliefde van jonge (ook wel van niet jonge!) componisten om een of ander werkje te schrijven: ‘à la manière de...’! Ik denk hier aan Alexander Voormolen, die (in 1913 of '14) een heel strijkkwartet schreef in een zo verbluffende Haydn-stijl, dat hij van deze mystificatie bijna meer ‘plezier’ had, dan van zijn hele overige oeuvre. Of Bernard Wagenaar, die een lied schreef: Wild schäumen auf... dat volgens iedereen eigenlijk ‘van’ Richard Strauss was.²⁰⁵ Of, om klassieker voorbeelden te noemen: de Chopin-imitaties van Liszt, of de Liszt-kopieën van Chopin (onuitgegeven - men ga er s.v.p. niet naar zoeken!) En, in de Franse muziek de talloze ‘Hommage(s) à...’. Enzovoort. Ik wil maar zeggen dat men uit dit Franckse liedje nog niet direct slaafse afhankelijkheid moet gaan destilleren; men heeft van Alfons Dusch stellig nog goeds en persoonlijks te verwachten. Misschien was het experiment van zich met een zo bewust onorigineel werkje te komen voorstellen niet helemaal ongevaarlijk (de zich automatisch fixerende eerste indruk!), doch wij willen hopen binnenkort ook het

205 Alexander Voormolen (1895-1980) en Bernard Wagenaar (1895-1971) zaten met Pijper in de compositieklas van Johan Wagenaar.

[p. 140]

andere, originelere werk te horen te krijgen. Dusch schreef voor orgel reeds een voortreffelijk Preludium en fuga... misschien voelt de heer Petri ervoor?

Het Kerstliedje is, op zichzelf beschouwd, een fijn, teer gezangetje, blank van stemming en puur devoot.

Martine Dhont, die zich de laatste tijd sterk voor de jonge Utrechtse componisten is gaan interesseren, zong dit verrukkelijk. Mahlers Um Mitternacht imponeerde en het kleine ongelukje verminderde het niets, hoegenaamd. Overigens is dit waarlijk een bovenmenselijk lied; ik vraag mij af of het eigenlijk wel uitvoerbaar is. Met orkest: ik heb nog geen zangeres in het laatste couplet horen domineren, of zelfs maar verstaanbaar blijven. Met orgel - ja, het accompagnement is aanvaardbaar, doch waar blijft de goudglans van de harpen, de pauken in de laatste strofe? Waar het emotionerende lage-fluitensforzato, waar het onbeschrijfelijke timbre der hobo d'amour? Al deze schoonheden, zoals ook die loslopende toonladders, grondeloos diep, in de tuba, de contrafagot, zijn op het orgel volstrekt niet te benaderen.

De heer Petri speelde het lied overigens mooi genuanceerd - hij had er in allen gevalle een partituur van gemaakt! Eén bedenking heb ik: tegen het tempo, dat voor mijn gevoel te gejaagd was.

Van Petri's orgelvoordrachten veel te zeggen is, geloof ik, overbodig. Het meest genoot ik van Francks Prélude, fugue et variation, bepaald voortreffelijk scheen mij die pastorale inleiding, die de heer Petri betrekkelijk vlak speelde, als een wazige, even geaccidenteerde horizon, vroom als het landschap, verstild als de avond zelve. Ook in Bachs Passacaglia was veel schoons. Jammer dat het quasi-compositorische heropbouwen van het meesterwerk in het midden mislukte, de grote lijn ging daar helaas door ogenblikkelijke onrustigheidjes - door even verslappen der concentratie misschien - verloren.

Bijna niets, ten slotte, valt er te zeggen van de Fantasia van J.M. Beobide. Had het programma niet verteld dat de componist organist te Burgos, dus waarschijnlijk een Spanjaard was²⁰⁶ - ik had het voor alles anders kunnen houden en waarderen, met het respect dat men voor elke uiting van een waarlijk muzikaal-gevoelig mens heeft. Van het tegenwoordige Spaanse accent (Turina!) ontdekte ik geen spoor. Het stuk is van kleur waarschijnlijk wat warmer, donkerder, dan Bossi en het is ritmisch interessanter dan het doorsnee Duitse orgelwerk uit de periode van Mendelssohn tot en met Reger.

206 José María Beobide (1882-1967) is een Baskische componist, geboren in Zumaya.