Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Palestrinakoor
7 mei 1918 (UD)

Pieterskerk
Utrechtsch Palestrinakoor o.l.v. Johan Winnubst
Palestrina: Missa Papae Marcelli
Mendelssohn: aria uit Paulus (soliste: Maria Gerlach-van Rhijn)

De Missa Papae Marcelli. Men kan in elke muziekgeschiedenis één of meer kolommen vinden aan dit, naar men zegt, allervoornaamste werk van Palestrina gewijd. Niets gemakkelijker dan te citeren en de lezer op zoveelstehands wijsheid te onthalen. Doch ook: niets overbodiger. Want zij die enige studie van de geschiedenis der muziek maakten, herinneren zich de min of meer anekdotische bijzonderheden over het ontstaan van het werk ongetwijfeld. En wat het niet muzikaal ontwikkelde deel van het publiek betreft: de geest van een werk als deze mis zou door dergelijke beschouwingen niets duidelijker worden.

Ik vrees dat ik op het ogenblik niet in staat ben om Palestrina's verrukkingen na te voelen. (Dat is de schuld van Orpheus, of liever, van Brambach. Doch over hem

[p. 133]

dadelijk meer!)¹⁹⁷ Wanneer één muziek niet verstandelijk kan worden gekritiseerd, dan is het wel deze katholieke kerkmuziek, die immers alleen is om de expressie. Een fuga van Reger kan verstandelijk geapprecieerd worden (ik geloof haast verstandelijk het meest!), een symfonie van Beethoven, van Mahler of Berlioz, zij obsederen u, zij laten niet los, en de motieven, de ritmen blijven u dagenlang bij. Doch deze muziek niet: zij is hautain, zij is steriel, en de emotie, die zonder twijfel aanwezig moet zijn, blijft binnenin - de lichtende kern van Palestrina's emoties wordt meer vermoed dan waargenomen. Het is slechts enkelen gegeven in te gaan tot de hemelen van Palestrina's zaligheden. De poorten kennen wij, maar de sleutel die erop past, hebben de meesten van ons niet!

De uitvoering. Ik geloof dat het werk zeer moeilijk is - het moeilijkste dat Winnubsts koor nog uitvoerde. Het was zeer zeker de minst fortuinlijke reproductie die ik mij van hen herinner. De zwakheden (niet onfeilbare intonatie, dat bij de sopranen zelfs wel eens tegen de toon aanzingen werd, ‘kleven’ van de mannenstemmen) vielen gisteravond erger op dan ooit tevoren. Doch de goede eigenschappen bleven te waarderen, gelukkig. Het koortimbre is beschaafd, de uitspraak beter dan men meestal hoort. Werkelijk compleet detoneren komt ook heel weinig voor.

De soliste, mevrouw Gerlach-van Rhijn, zong in het begin van de avond een welbekende aria uit Paulus en zij zong die zo, dat zij mij de overtuiging gaf dat haar liederen, na de Missa van Palestrina, nog beheerster, en dus beter zouden zijn. Stem heeft zij zonder twijfel, maar zij kan haar expansieve geluid veel productiever, dragender maken. Zij maakt een forte op wel vijf verschillende manieren, doch niet eenmaal op de juiste manier. Ook moet zij haar uitspraak corrigeren: de consonanten waren vaak slecht (s en m bleven enkele malen weg), de vocalen worden soms ineens dichtgeknepen, wat een onaangename verandering van het timbre ten gevolge heeft. Het ‘punt van aanslag’ varieert vaak op dezelfde toon en vocaal. Doch het zou meer dan jammer zijn, wanneer mevrouw Gerlach-van Rhijn haar orgaan niet verder cultiveerde. Er is materiaal aanwezig dat tot iets heel goeds verwerkt wil worden.

197 Pijper ging aansluitend naar het mannenkoor Orpheus om daar een werk van Brambach te beluisteren. Zie de volgende recensie.