Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Tivoli-concert
11 april 1918 (UD)

U.S.O. o.l.v. Jan van Gilse
Grieg: Peer Gynt-suite nr. 1
Grieg: Pianoconcert (solist: Barend Renden)
Dvořák: Negende symfonie (Aus der neuen Welt)

Griegs Peer Gynt-suite, waarmee het concert begon, had ik in betrekkelijk lange tijd niet gehoord. En ik moet zeggen: trots alle bekende zwakheden heeft het werkje mij van het begin tot het einde geboeid - de uitvoering leek mij trouwens ook zeer fortuinlijk. Het eerste deel Wagnert misschien wat sterk (Siegfried - meer overeenkomst van stemming dan van muziek trouwens!). Het tweede deel, Åses Tod, demonstreert hoe Grieg met een minimum van ritmen, van harmonieën en van instrumentale vondsten een boeiend stukje weet te schrijven - er is eigenlijk maar één ritme, dat van de eerste maat, de harmonie is doodeenvoudig: tonica met de beide dominanten, het instrumentale apparaat bestaat slechts uit strijkers con sordini. Het derde deeltje is voor mijn gevoel het meest gelukte uit deze suite: elegant en behaagziek, fraai van coloriet en animerend. Dit speciaal werd heel goed gereproduceerd - enige uitzondering de triangel, die de hele avond te sterk en niet zuiver ritmisch was, buiten het ensemble viel. Het slotdeel werd ook in deze, geacheveerde uitvoering niet verstaanbaar. Er bleef niet veel meer van over dan de ritmen, doch ik voor mij geloof dat Grieg dit ook wel zo bedoeld zal hebben. De hele instrumentatie brengt mee dat het ostinate motief hoe langer hoe meer gedekt wordt onder de ‘begeleidende’ blazersstoten. En Grieg wist drommels goed wat en hoe hij orkestreerde.

Barend Renden speelde hierna 's meesters Pianoconcert. Deze voordracht besprak ik pas kort geleden (Van Bach tot Mahler).¹⁶⁸ Ik heb daar niets bij te voegen. Renden speelt dit concert werkelijk heel goed. (Iets anders hoorde ik tot dusverre niet van hem.) Dat hij het overigens beter speelde dan onlangs, geloof ik niet: het Adagio vond

168 Zie de recensie van 14 januari 1918.

[p. 118]

ik bepaald minder geslaagd, te weinig immaterieel en in de Finale waren wel enkele momenten van ruwheid.

Na de pauze, de Vijfde symfonie van Dvořák,¹⁶⁹ die men, geloof ik, eigenlijk niet meer dan eenmaal per seizoen moest horen. Het werk blijkt toch te conventioneel en ook: wat te weinig Dvořáak. Want deze meester, die in zijn kamermuziek ‘in een adem’ lange melodieën, bruisende feestelijkheden neerschrijft (‘Op de glibberige paden’, Charivarius),¹⁷⁰ die bijna altijd geïnspireerd lijkt en steeds boeit, doet in deze symfonie wat onvrij aan, zelfs van tijd tot tijd wat cerebraal. Die tutti's in het eerste deel, het Wagneriaanse ‘gepauk en gebazuin’¹⁷¹ in het tweede - dit is niet de Dvořáak die ons lief is! Echt is hij in het Scherzo, waar soms enkele orgieën van ritmiek ontstaan, doch altijd nog veel minder meeslepend dan in het Kwintet bijvoorbeeld.¹⁷² De Finale lijkt mij stellig het zwakste, flodderig van conceptie en bepaald onaangenaam van kortademige thematiek.

Ook de uitvoering van dit werk kan ik zonder terughouding prijzen. Het koper was (de hele avond trouwens!) niet bijzonder op dreef, wat traag, wat onzeker (de hoorns) en misschien wat ruw (de bazuinen). Maar het overige apparaat, strijkers en houtblazers, was zo goed als men dit maar wensen kan!

169 Dvořáks ‘Vijfde symfonie’ staat tegenwoordig bekend als de Negende (Aus der neuen Welt). De verwarring rond de nummering wordt veroorzaakt door het feit dat de componist enkele symfonieën teruggetrokken heeft.

170 ‘Op de glibberige paden’ was een van de rubriekjes van Charivarius' wekelijkse bijdrage aan De Nieuwe Amsterdammer. Zie ook voetnoot 136 bij de recensie van 14 maart 1918.

171 Waarom dit tussen aanhalingstekens staat is niet duidelijk. Het is in ieder geval geen citaat uit de programmatoelichting van die avond.

172 Pijper bedoelt het Pianokwintet in A, op. 81 (zie de recensie van 20 maart 1918).