Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

[p. 111]

Kamermuziek
30 maart 1918 (UD)

Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen (Soiree voor kamermuziek)
Martine Dhont (zang), Louis Zimmermann (viool) en Jan Wagenaar (piano)
Mahler: Liederen uit Des Knaben Wunderhorn
Richard Strauss: Ruhe, meine Seele; Heimliche Aufforderung; Morgen; Ständchen
Tartini: Vioolsonate ‘Trille du diable’
Franck: Vioolsonate

De firma Wagenaar¹⁵⁹ is inderdaad fortuinlijk met haar vervangingen: in plaats van de Triovereinigung kregen wij Canivez-Evert Cornelis met de Violoncelsonate van Debussy;¹⁶⁰ in plaats van Birgit Engell, die allicht Schubertjes, Schumannetjes en Brahmsjes zou hebben gezongen: Martine Dhont met alvast vijf Wunderhornlieder van Mahler en bovendien Louis Zimmermann, onze grootste violist. Om met hem te beginnen: Zimmermanns reproductie van Tartini's Trille du diable en van Francks Vioolsonate, de meest gecompliceerde die er ooit geschreven is (gecompliceerd van compositie tenminste, als geestelijke waarde bestaat er misschien geen eerlijker, hartelijk-eenvoudiger kunstwerk - tenzij dan enkele symfonieonderdelen van de andere kinderlijke grote mens: Bruckner!) - deze beide vertolkingen waren in één woord magistraal. Ik heb hier reeds vaker gezegd dat ik geen Hollands violist zou weten aan te wijzen, die de concertmeester van het Amsterdamse orkest evenaart. Zijn spel heeft alle voortreffelijke eigenschappen van de grote ambulante virtuozen en niet een der nadelen, het is nooit blasé, nooit pedant, nooit willekeurig.

Deze meester-violist stelt zich met heel zijn rasartistieke en -muzikale persoonlijkheid in dienst van het Kunstwerk. Wanneer alle grote reproductoren deze bescheidenheid, die Wijsheid is, kenden...! Het is misschien wel het sterkst muzikale en zeer waarschijnlijk het zuiverste vioolspel dat ik ooit gehoord heb.

Louis Zimmermann toonde zich na Franck meer dan tevreden over Jan Wagenaars¹⁶¹ weergave van de pianopartij. En daar was ook inderdaad bijzonder veel goeds in. Een volmaakt ensemble was het natuurlijk niet, daarvoor zijn de musici Zimmermann en Wagenaar vooralsnog te verschillende persoonlijkheden, en de voorbereiding heeft ook allicht niet lang genoeg geduurd om Jan Wagenaar in de gelegenheid te stellen te groeien in Zimmermanns volrijpe, dikwijls zelfs verstilde opvatting van het meesterwerk. Doch met dat al speelde hij zijn zware pianopartij volkomen beheerst en niet gejaagd (men merkte veel minder van de podiumkoorts dan onlangs in Tivoli. Een verblijdend verschijnsel!)

En ook... Martine Dhont bleek in haar schik met de wijze waarop hij haar de hele avond heeft gesecondeerd. (De begeleidingen van de beide laatst gezongen Straussliederen zijn solostukken!)

159 Zie voetnoot 16 bij de recensie van 26 november 1917.

160 Zie de recensie van 22 maart 1918.

161 Zie voetnoot 125 bij de recensie van 21 februari 1918.

[p. 112]

Zij - Martine Dhont - heeft gisteravond beter gezongen dan ik haar het hele seizoen nog hoorde. Enkele liederen, bijvoorbeeld Mahlers Nicht wiedersehen! en haar lievelingslied Scheiden und Meiden waren zo subliem van geestelijk doorleefde emotie, dat ik geen woorden heb om haar te prijzen - dit zijn volstrekt congeniale herscheppingen. En Strauss' Ständchen zingt zij zo singulier, dat men het slechts te aanvaarden heeft. Met haar onfeilbare instinct evoceert zij elke half troebele emotie en het geheel wordt een wonder van pure schoonheid.

De meester zelf schijnt zich van tijd tot tijd een beetje voor dit liedje te generen: hij noemde het eens een zijner jeugdzonden! Inderdaad staat het met zijn opus 17 iets of wat benepen tussen de brandende fantastische symfonie Aus Italien (opus 16) en de veel bezonkener Vioolsonate (opus 18). Van Richard Strauss zong Martine Dhont nog de drie mooiste liederen uit opus 27: Ruhe, meine Seele, Heimliche Aufforderung en het beroemde Morgen (het larmoyante Cäcilie goddank niet). En ook dit was zonder voorbehoud superieur. Toch jammer dat de mooiste Strauss-liederen (Freundliche Vision!) betrekkelijk zo weinig gezongen worden - te weinig tenminste in verhouding tot de oudere (Letzte Blätter).

Jan Wagenaar heeft geen solo gespeeld, zoals oorspronkelijk het plan was. Het programma was nu ook inderdaad lang genoeg (men vergist zich gemakkelijk in de duur van Francks Vioolsonate!) en ik moet zeggen dat het van een helder inzicht getuigt dat hij geen werken heeft gespeeld waarmee sommigen hem op een gemakkelijke wijze in zijn nadeel zouden kunnen vergelijken met een der allergrootsten. Met zijn accompagneren heeft hij ons trouwens reeds genoeg genot geschonken. Eén opmerking wil uit mijn inktpot, op gevaar af dat hij zal denken dat ik hem voor de mal houd: in Tivoli, onlangs, domineerde hij niet genoeg - gisteravond domineerde hij iets te veel! Hij had het eenvoudige accompagnement van de Tartini-sonate bescheidener kunnen houden en ook de Heimliche Aufforderung was te lawaaiig. Ook had ik in César Francks sonate de vleugel liever niet halfstok gehad.