Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Vera Schapira
15 februari 1918 (UD)

Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen (Soiree voor kamermuziek)¹²⁴
Vera Schapira (piano)
Schubert: Wanderer-Fantasie
Chopin: Drie Écossaises en Polonaise in As
Von Weber: Pianosonate in C, op. 24
Schulz-Evler: Arabesken über Themen des Walzers An der schönen blauen Donau

Vera Schapira... is zij een der grootsten onder de pianogeweldigen? Noemt men haar zo mét Lamond, mét Joseph Pembaur? Is zij de reïncarnatie van Teresa Carreño, zoals sommigen meenden op te merken?

Ik heb gisteravond ontdekt dat Vera Schapira meer is: zij is behalve een verbijsterend pianotalent (als zodanig kende ik haar reeds) ook een superieur kunstenares.

Wanneer Schapira alleen haar fenomenale techniek had, zou ik met een stompzinnige bewondering, met een eenvoudige appreciatie van haar kwaliteiten kunnen volstaan - maar er is zoveel meer. In Vera Schapira leeft de Muziek: het eeuwig pulserende Ritme klopt in haar - de eeuwige Melodie zingt uit haar. Zij is meer dan virtuoze, dan pianogeweldige: zij is Kunstenares.

Ik wil niet zo onbeleefd zijn om (enthousiast) te schrijven over pianistische, over technische details - haar mnemotechniek, haar concentratie behoef ik niet te prijzen. Ik wil slechts constateren dat deze buitengewone vrouw ons van wat zij speelde volmaakt congeniale reproducties heeft gegeven.

Men zou haar alleen hetzelfde verwijt kunnen maken dat ik tot dusverre tot alle (of bijna alle) pianogrootheden moest richten: weten de ‘grote pianisten’ niet dat er een jong-Franse school bestaat, die het uitvoeren heel wat meer waard is dan bijvoorbeeld een beschimmelde sonate van Weber? Heeft Arnold Schönberg zijn (technisch meer dan moeilijke, o virtuozen!) klavierstukken alleen geschreven om ze uit te geven, daarna uitgelachen en... niet gespeeld te worden? Een vrouw, een artieste als Schapira moest toch boven het vooroordeel staan dat wat men in het publiek speelt briljant, dus moeilijk moest zijn. In plaats van Schulz-Evlers parafrase (zachtzinnig Arabesque genaamd) over Johann Strauss' Schöne blaue Donau had zij de moed mogen hebben om, waar zij zich klaarblijkelijk geroepen gevoelt om de echte Wener wals uit het stof der vergetelheid op te heffen (men vergeve mij deze retorica!), de wals zelve en niet

124 Zie voetnoot 16.

[p. 83]

meer dan de wals te spelen. En zij had Webers totaal verouderde sonate achterwege mogen laten, deze sonate met impotente Beethoven-reminiscensen in het eerste deel, met slappe aftreksels van de Freischütz in het tweede deel, met een Menuet, dat noch Menuet, noch Scherzo is, doch dat zou kunnen doorgaan voor een compositieproeve van een begaafd, doch wat breedsprakig leerling van het Dresdener conservatorium - met een Finale ten slotte, waarin men van al de bomen (noten) het bos (de Muziek) niet kan zien (horen). Dit is een muziek die zeker geschikt is om een pianotalent de prix d'excellence te helpen behalen, maar niet belangrijk genoeg meer voor de concertzaal en zeker niet belangrijk genoeg om een artieste als Vera Schapira in staat te stellen haar technische vaardigheid (die wij reeds lang kenden en die ons au fond niets kan schelen) aan ons te demonstreren.

Schuberts Wanderer-Fantasie en Chopins te weinig bekende Ecossaisen en Polonaise in As speelde Vera Schapira eveneens voortreffelijk. Vooral de Polonaise: deze heroïek voelt zij buitengewoon goed aan - zij speelt dit waarschijnlijk beter dan zij Chopins Nocturnes of sommige zijner Préludes zou spelen.

Misschien bewijst Schapira met dit programma haar zelfkennis. Misschien zouden Debussy's of Ravels clair-obscurs haar minder gelukken (dit zou zich dan manifesteren doordat zij het ‘niet erg belangrijk’ vond, doordat zij dit werk in één zin zou noemen met een éclatantheid van Liszt of een of ander verzuurd of versuikerd romantisme). Misschien is ook Schönbergs ‘geisterhafte’, infernaal-beklemmende kunst voor haar niet anders dan geforceerde kakofonie. Het is mogelijk dat zij dit hierom niet speelt. Wanneer zij evenwel bewust en met zorg een ‘zwaar’ programma uitgezocht heeft, een programma dat haar bij een deel (niet het beste deel!) van het publiek een geweldig, doch betrekkelijk goedkoop succes waarborgt, dan wil ik mijn definitief oordeel over de waarde harer persoonlijkheid nog opschorten tot na een volgend concert - en ditmaal slechts constateren dat zij mij gisteravond met haar pianospel een groot genot heeft geschonken.

Laat mevrouw Vera Schapira in aanmerking nemen dat er óók in de laatste twintig, dertig jaar en óók buiten Duitsland nog wel muziek gecomponeerd werd die het studeren en uitvoeren meer dan waard is. Muziek, die wij hier eindelijk wel eens willen horen in een reproductie zó volmaakt als waartoe Vera Schapira in staat is!