Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Faust⁵⁹
27 december 1917 (UD)

Schouwburg
De Nederlandsche Opera o.l.v. Albert van Raalte
Gounod: Faust

Zó uit de hemel der serene Palestrina-klanken naar de waereldse, ‘zondige’ opera, en nog wel naar de Faust, waarin Satan triomfen viert, en naar de infernale verrukkelijkheden van een modern ballet - de sprong is niet alledaags. Enfin, ik geloof dat wij allen nog wel eens krommer sprongen gemaakt hebben! In gedachten bedoel ik natuurlijk.

Deze opera is buitengewoon tweeslachtig. Daar is aan de ene kant het ballet met een muziek die voor deze dansbewegingen geschreven kon zijn en waarbij men zich met stomme verbazing zit af te vragen of dit nu werkelijk dezelfde Gounod is die zulke ongegeneerd triviale soli en ensembles (het soldatenkoor!!!!) durft te schrijven. (Het spijt mij dat ik ditmaal nog niet zo gedocumenteerd voor de dag kan komen als ik dat wilde - ik had me voorgenomen om te onderzoeken hoe Gounod deze balletmuziek in de opera heeft geknutseld: of hij ze, wat mij het meest waarschijnlijk lijkt, naderhand in een van zijn zeldzame werkelijk geïnspireerde momenten heeft bijgecomponeerd, of dat hij ze uit een ander werk heeft gehaald en hier maar tussen geplakt. Men weet het: de Franse componisten van voor zestig jaren hielden er zonderlinge praktijken op na! Dat ballet en opera gelijktijdig gecomponeerd zijn, geloof ik niet voor ik het tien keer gelezen heb!) Daar is dus aan de ene kant het ballet - zeven wondermooie, hoewel niet altijd fijne stemmingsstukjes - aan de andere kant de Opera.

Deze opera, wat is dat een zeldzaam onbenullig product! Daar is - als men de stereotiepe doden uitschakelt - geen spoor van logica; er is geen spoor van innerlijke

59 Annalen 2290.

[p. 37]

samenhang, de karakterisatie is allerprimitiefst, het visuele element is kortweg ridicuul. (Mefisto's bemoeiingen inzake Fausts amourette!) En toch blijft deze opera al sedert 1859 op het repertoire, en toch zal men misschien deze poppenkast-met-muziek Wagners muziekdrama's zien overleven! Omdat elk der sujetten een persoonlijkheid of een verschijning typeert die uit de ziel van het volk gegroeid kon zijn.

De Duivel, de mensen sidderen voor hem, maar toch vindt men hem algemeen een heerlijke duivel. En de Faust-figuur, het lieve, weerloze Margreetje, de vrome Valentijn en zijn trouwe, verliefde Siebel - het zijn levende typen uit de volksroman. Ook de muziek: hoeveel in het geheugen blijvende melodietjes, hoeveel pretentieloze, maar prikkelende ritmen staan er niet in de partituur! Deze Faust is en blijft nog heel lang de Volksopera bij uitnemendheid. En waarom ook niet? De mensen kunnen toch honderd-, ja duizendmaal beter naar dit werk, waar tenminste gezonde, echte muziek en zuivere lyriek in staat, gaan luisteren, dan naar de tegenwoordige weeë, wulpse operettes of naar de officiële pornografieën die men Revues noemt! Géén mens van muzikale en esthetische eruditie, die naar een Faust-opvoering gaat luisteren met de gedachte er een schoonheidsontroering te zullen doorleven, maar daarmee heeft het werk zijn waarde voor de grote menigte nog allerminst verloren! Zolang de moraal der massa nog niet in de grond veranderd is, zullen opera's als deze Faust, als de Mignon, als de Freischütz enz., meer opvoedkundig werk verrichten dan tien scholen voor herhalingsonderwijs. Men mag daar rekening mee houden!

De heer Koopman verricht aldus een goed werk met zijn voorstellingen. Ook deze opvoering mocht er wezen. Ze leek mij veel beter dan die van verleden jaar. De rolbezetting was toen, meen ik, ook geheel anders. Ditmaal droeg Paul Pul (Mefistofeles) het geheel. Louis van Tulder was een uitnemende Faust, Van der Ploeg een voortreffelijke Valentijn. Annie Ligthart zong de Margaretha en ze gaf uitstekende zangkunst. Lea Fuldauer maakte van haar kalverrol (Siebel) wat er van te maken was en Edith Buyens maakte van de Marthe een goedkope parodie. Zó belachelijk behoeft die oude dame toch niet te zijn! De koren ten slotte waren abominabel.

Er waren wel ongelukjes, maar waarom die extra te releveren? Zij die het gehoord hebben, weten toch wel wat ik bedoel, en zij die er niets van merkten, mogen in hun gedachten de complete indruk bewaren, zoals ze die gisteravond al neuriënde mee naar huis hebben genomen.

De Schouwburg was uitverkocht. Als de heer Koopman er soms over mocht denken om nog met een reprise hier te komen, dan zou ik hem in overweging willen geven eerst Brandts Buys' Schneider von Schönau te herhalen. Dit werk is het zeker waard en, één Faust per winter is wel genoeg!