Het papieren gevaar. Verzamelde geschriften (1917-1947) (3 delen)

Beethoven-avond - Frederic Lamond⁶
14 mei 1917 (UD)

Frederic Lamond (piano) - Stoker-concert⁷
Beethoven: 32 Variaties in c, WoO 80; Andante favori, WoO 57;
Rondo a capriccio, op. 129 (Die Wut über den verlorenen Groschen);
Pianosonates op. 27.2 (Mondschein), op. 57 (Appassionata) en op. 81a (Les adieux)

Iemand - ik meen dat het Hans von Bülow was - sprak eens van Beethovens sonates als van het Nieuwe Testament van de musicus - het Oude Testament werd dan, vanuit dit standpunt bezien, Bachs Wohltemperiertes Klavier.⁸

Er is ook tegenwoordig nog veel van waar! Men onderschatte Beethovens betekenis als klaviercomponist niet. Evengoed als de negen symfonieën eigendom van alle tijden en alle volken zijn geworden, is dit met de pianosonates het geval. Beethoven zegt hierin niets dat toentertijd al beter gezegd was, niets dat in de loop der tijden verouderd is gaan klinken, niets dat onze belangstelling niet meer waard is.

Lamond speelde zaterdagavond drie der meest bekende sonates (de Mondschein, Les adieux⁹ en de Appassionata) en hij speelde die zó als men dat van hem gewoon is: voortreffelijk dramatiserend (eerste deel van de Appassionata), stijlvol contemplatief (L'absence), een enkele maal schijnbaar wat willekeurig gerekt (Allegretto der

6 Deze recensie is ondertekend met Wns. Pn. De eerste recensies van Pijper in het UD zijn alle ondertekend met Wm. Pr. Waarschijnlijk heeft de zetter het met de hand geschreven Wm. Pr. fout gelezen.

7 Het concert werd georganiseerd door het concertbureau Stoker & Reddingius (Hilversum-Utrecht). De firma Stoker was een pianohandel in Utrecht.

8 Het was niet Hans von Bülow die dit schreef, maar Emil Naumann in de Illustrierte Musikgeschichte (Leipzig 1885, 763). Het kan zijn dat Pijper deze vergelijking heeft gelezen in het voorwoord van de Nederlandse bewerking van Hanslicks Vom Musikalisch-Schönen door Daniël Kiehl, Over het begrip van schoon in de muzijk ('s-Gravenhage 1892, p. vii).

9 Zie voetnoot 177 bij de recensie van 15 april 1918.

[p. 5]

Mondscheinsonate). Het is opmerkenswaard dat die Beethoven-accenten Lamond het beste lukken die ik de c-Moll-accenten zou willen noemen, dat wil zeggen de tragische en vooral ook de norse, ‘verwegene’ stemmingen. Ook zaterdagavond scheen mij dit weer zo toe. Beethovens lyriek kan ik Lamond nog niet steeds navoelen. Het eerste deel der Mondscheinsonate klonk wel erg weinig zilverig, immaterieel en het Chopin- (Eerste nocturne-)achtige frasetje uit het Andante favori leek mij ook volmaakter bedoeld dan bereikt. Daarentegen was het slot van Les adieux volkomen overtuigend.

Om tot de kleinere stukken te komen: het Andante (favori) is werkelijk een juweeltje. Het heeft de bekoorlijke doorlopende-variatievorm die ik meen door Haydn het eerst is gebruikt, waarnaar Beethoven zijn geniaalste Adagio's heeft geboetseerd (Vijfde symfonie!) en die, na een tijdlang zo goed als in onbruik te zijn geweest, in de laatste tijd door Mahler als voorbeeld is genomen voor de verrukkelijke langzame delen der Derde en Vierde symfonie.

Bij het Rondo a capriccio, door Lamond met verbluffende virtuositeit gespeeld, vermeldde het programma opus 28. Het is belangwekkend om eens na te gaan op welke, schijnbaar zeer afdoende wijze Von Bülow tracht te bewijzen dat dit (postume) werk van Beethoven niet uit zijn jongere tijd, doch uit een veel latere tijd dateert. Bülow zet boven zijn uitgave van het Rondo opus 129, en inderdaad: het werk klinkt sterk laat-Beethovens. Bewijzen brengt Hans von Bülow voor zijn opinie genoeg bij elkaar - hij gebruikt vooral enkele harmonische fijnheden als argument - doch één factor en wel een zeer sterke, noemt hij niet: de structuur. Het werkje is zo persoonlijk geconstrueerd, dat er van een jong opus wel geen sprake kan zijn. Die Wut über den verlorenen Groschen, ausgetobt in einer Caprice¹⁰ is wel een van Beethovens meest karakteristieke kleinere composities.

Het concert, dat als alle pianorecitals zowel voor de concertgever als voor de aandachtige hoorder uiterst vermoeiend was, begon met de 32 Variationen in c-Moll (niet Variationen opus 32, zoals het programma vermeldde), door de pianist in grote stijl voorgedragen.

Frederic Lamond is wel een der grootste persoonlijkheden onder de pianogeweldigen!

10 Die Wut über den verlorenen Groschen is de ondertitel van het Rondo a capriccio, een pianowerkje uit 1795 dat postuum is uitgegeven in 1828 als op. 129.