Uit de verspreide geschriften. Feuilletons 1858-1889

[p. 109]

Het éene ondeelbare rijk.

Ouders treurden bij het lijkje van hun kind, en de beminnelijke pastor, die, toen de kleine in de aarde zou geborgen worden, het woord voerde, poogde de bedroefde ouders te troosten met deze gedachte: dood en leven vormen geene tegenstelling, het aardsche en het hemelsche vormen niet elk een afzonderlijk gebied: het is éen rijk. Eén rijk zoo klonk zijne vertroostende taal, en ik moest haar terstond omzetten in dat woord van Paulus: eerst het natuurlijke, daarna het geestlijke. Het is een eenvoudig daarna! Het is alsof iemand zeide: eerst het kind, daarna de volwassene; eerst het erts in de donkere mijn, daarna het goud in zijn gelouterden glans. Het is éen rijk. Wij staan met onze gebreken en zwakheden niet voor een breeden diepen vloed, terwijl hetgeen wij bereiken willen aan gene zijde van dien vloed is gelegen, en het onzeker blijft, of wij ooit aan gene zijde zullen komen. Neen dat geestelijke, dat goddelijke waar onze ziel naar dorst, is niet door een wolken gordijn van ons gescheiden, zoo dat niets zou overblijven dan te zuchten en te smeeken, dat de Hemelen zich scheuren, om dat edele tot ons neder te laten. Hier, hier is het, in al het onvolkomene, in al het natuurlijke woont, ligt tijdelijk verscholen het

[p. 110]

hoogere het geestelijke; aan het natuurlijke moet het ontworsteld worden. Geen zedelijke toestand is er, hoe onbevredigend op zich zelf; geen smart, hoe diep, die niet als kiem het geestelijke in zich bergt. Het rijk van het goddelijke is binnen in u lieden, niet omdat gij reeds zijt die gij wezen moet, maar omdat er nergens volstrekte afwezigheid is van het goddelijke. Het natuurlijke, het gewone draagt het geestelijke, het edele in zijn schoot; alle water kan in wijn veranderd worden: uit de gewoonte wordt de gehechtheid; uit de gehechtheid de liefde uit het besef van regelmaat het denkbeeld van wet; uit het praktisch nuttige het schoone, dat om zichzelf wordt bemind, uit gehoorzaamheid aan plicht de eerdienst van het goede. Maar dat alles geschiedt niet van zelf. Het eischt een aanhoudende zorg, een voortdurend kweeken; dat statig opmerken, dat beter is dan offeranden. Het koninkrijk der Hemelen is gelijk wanneer iemand een zaad strooit in den akker; het is niet een wonderbrood, dat plotseling op onzen disch wordt getooverd. Eerst het natuurlijke, daarna het geestelijke. Niets om of in ons kan, mag blijven zooals het is, maar ook niets dat niet zwanger gaat van een toekomst. Het is eén rijk. Niemand kan zeggen waar het duister op houdt, en de nieuwe dag aanbreekt. In het oog van den diepstgevallene is de eerste traan van berouw reeds eene schemering van den morgen. Het dal ligt nog in nevelen maar de bergtoppen zijn reeds verlicht. Het kruis wordt getorscht, maar het ‘lijden tot heerlijkheid’, wordt reeds gefluisterd. De akker ligt vol steenen en distelen, maar een kleine, nog onbekende plek bewaart de parel van groote waarde. Wanklanken doorsnijden elkander: het is het stemmen der instrumenten, straks de voertuigen der heerlijkste symfonie. Geduld! geduld! is het verheven wachtwoord. Nog is het niet verkregen, nog werd het niet begrepen, nog

[p. 111]

wordt daar heen gejaagd en de goede strijd gestreden, maar niets tevergeefs, niets zonder vrucht. Wat achter ons ligt, wordt vergeten in den Lethestroom der edelste hope. Het oude wordt weggedaan. Het is een gedurige verjonging, vernieuwing, een voortdurend uitstrekken naar hetgeen voor ons is. Want voor ons ligt dat edele, geestelijke, goddelijke, waar alles naar heen dringt, naar hijgt met onuitputtelijk verlangen.

Zou, onder dat gezichtspunt geplaatst, het leven ons niet toelachen? Die overtuiging, zoo zij in ons blijft leven, is inderdaad een levend woord der verzoening in ons hart, dat ons op de onzekerheid wapent; ons besef van zwakheid of onvermogen vruchtbaar maakt; aan vreugd en leed hoogere eenheid verleent. Kort is dit aardsch bestaan; uiterst gering wat de enkele mensch tot stand brengt. Ons hart heeft duizendvoudige vatbaarheid voor lijden. Veel van hetgeen driftig wordt nagejaagd, blijkt ten slotte ijdelheid te zijn. Wat nuttigheid zou het hebben dit te verbloemen? of ons voor te spiegelen wat niet zijn zal? Wij kunnen onzen tijd beter besteden; maar hoe beter wanneer wij ons aan die blijde wet herinneren: Eerst het natuurlijke, dan het geestelijke. Het is éen rijk. Het leven zal schoon zijn, waarin die wet wordt vervuld. Zij duldt geen beuzelen, geen wereldsgezindheid, geen veronachtzamen geen verkwisten van wat het ook zijn moge. Zij laat geen plaats voor moedeloosheid of vertwijfelen; zij vergunt geen scheiding tusschen het gewijde en ongewijde, want alles wordt gewijd door de toekomst. Zij ontsluit het geheim van wat opvoeden moet heeten; leert de kunst van vormen, zoo verschillend van opleggen en opdringen; doet vreugde smaken in zorgen en kweeken, en stelt in staat ons te verblijden ook in den geringsten wasdom.