Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 5

Vierde hooftstuk.
Handelende van der Grieken Kerkelyke Discipline.

⁺ IK spare voor de volgende Verhandelinge eenige andere aanmerkingen op het Geloofder Grieken, en ik zal deze eindigen met het geen P. Simon geschreven heeft over hun Kerkelyk Bestier. In dat Bestier, of die Discipline ‘schikken zy zich niet altoos naar 't geen hun in hunne Canons of Instellingen is voorgeschreven. By voorbeeld, zy letten niet nauwkeurig op de bejaartheit die tot het Priesterschap of tot het Bisschopsampt vereischt wordt: zy bekreunen zich daarenboven weinig met tusschenpozingen, en neemen op eenemaal verscheidene Ordens aan. De verkiezinge van hunnen Patriarch geschiedt niet altoos wettig; want die den Groten Heer het meest kan opbrengen, wordt gemeenelyk anderen voorgetrokken: hier van daan is het dat 'er menigwerf verscheidene te gelyk den tytel van Patriarch aannemen. Mr. de Nointel, Ambassadeur des Konings by de Porte,^(b) tekent aan dat 'er in den jare 1671. vier Patriarchen in 't leven waren. Dewyl de Grieken eerzuchtig zyn, wenden zy alle middelen aan om tot die Waardigheit te geraken, 't geen groote opschuddingen in die Kerk veroorzaakt.

‘Behalven het geld dat de verkoorne⁺ Patriarch aan den Groten Heer uitreikt voor zyne Commissie, is hy nog genoodzaakt de stemmen der Bisschoppen, die hem verkiezen, te kopen. Elk verkoopt by die gelegenheit zyne stem zo duur als hy kan. Maar aan den anderen kant weet de Patriarch zyne schade wel weer in te halen wanneer hy iemant Bisschop maakt; 't geen de Bisschoppen op hunne beurt mede doen omtrent de Priesters, waar aan zy de Ordens en de Kerspelschappen ten duurste uitventen: en dit alles komt eindelyk op de arme gemeente aan, welke het toedienen der Sacramenten zeer duur betalen moet, 't geen de reden is waarom 'er weinige ten Avondmaal komen.

De Patriarch van Constantinopolen noemt zich de algemeene Patriarch. Dewyl hy zyne Zendinge den Groten Heer⁺ afkoopt, moet men zich niet verwonderen dat hy een recht, 't welk hy door Si-

+ De Grieken volgen hunne Inzettingen niet omtrent de Kerkelyke waardigheden.

(b) Nointel Tom. III. de la Perpetuité de la Foi.

+ Alle waardigheden te koop.

+ Simonie.

[p. 61]

monie of omkoping verkregen heeft, op dezelve onwettige wyze oefent. Het verslag zyner Verkiezinge spare ik tot de volgende Verhandelinge, willende hier alleen gewag maken van 't geen de Kerkelyke Discipline raakt.

⁺ ‘De Patriarch en de Bisschoppen zyn niet gehuwt; maar de Priesters trouwen voor de Verordening, en dat gebruik, 't welk algemeen doorgaat in den gantschen Levant, is al zeer oud. Ik onderzoek hier niet, of het met de eerste Instellingen der Kerke overeenkomt, dan of het eene afwykinge van de oude Kerkregelen zy. 't Is zeker, dat de Grieken grond daar toe meenen te hebben uit de Inzettingen, welke men die der Apostelen noemt,^(a) en zy beschuldigen de Latynen dat zy de oude Ordonnantien der Kerke overtreeden hebben. Indien het gebeurt, dat een^(b) Priester zich in 't huwelyk begeeft na dat hy tot het Priesterschap benoemt is, mag hy niet langer eenigen dienst als Priester doen; 't geen met het Concilie van Neocesareen overeenkomt, en het huwlyk wordt daarom niet verbroken: maar in de Latynsche Kerk word den Echt vernietigt, omdat het Priesterschap zulks belet. Ik geloof dat Caucus heeft horen spreken van die Priesters die na hunne Verordening trouwen, wanneer hy zegt,^(c) dat de Grieken geloven dat iemant die eens Priester geweest is, wederom een Leek worden kan. Inderdaat, zulk een behoud niets van de Priesterlyke waardigheit, dan dat hem nog eenige eere in de Kerk wordt aangedaan, met hem een zitplaats, van de Leeken afgezondert, toe te staan.

⁺ De Papassen of waereltlyke Priesters geen vast en eerlyk inkomen hebbende, gelyk de Priesters in Europa, zyn genoodzaakt door Simonie te bestaan, zo als men reets aangemerkt heeft. ‘De Geestelykheit, zegt zeker schryver^(d), is byna gedwongen tot het verkopen der Goddelyke mysterien, waar van zy de uitdeelster is. Men kan derhalven geen aflaat verkrygen, noch ter biegt toegelaaten worden, noch zyne kinderen laten dopen, noch zich in den Echt begeven, noch van zyne vrouwe gescheiden worden, noch iemant in den Kerkban laten doen, noch de Communie voor de zieken verkrygen, eer men het wegens den prys eens zy. De Priesters verkopen hunne waar zo duur als zy konnen, naar mate de kopers godsdienstig zyn of middelen hebben.’ De strengheit waar mede de Papassen hunne onderhorige Leeken op prys stellen, gaat zo verre, dat zy nauwlyks een enkelen droppel wy-water plengen, eer zy daar voor betaalt zyn.

Aangaande de Kerkbedienden verhaalt P.⁺ Simon^(e), dat, dewyl de Grieksche Kerk geene inkomsten tot hun onderhoud heeft, zy alleen bestaan moeten van schattingen en milde gisten. Elke Parochie is genoodzaakt zynen Pastoor te onderhouden. Yder huis is geschat om zo veel 's jaars in geld of in andere dingen op te brengen. Van gelyken is een Bisdom geschat tot onderhoud van zynen Bisschop enz. Maar de gierigheit en onrechtmatigheit der geenen die de schattingen afeisschen, geven voet tot het bedrog en de kunstenaryen die men in 't werk stelt om zich daar van te ontslaan: en wat de liefdadigheit van het volk betreft, men zegt dat dezelve zodanig verkleumt is, dat de Geestelykheit daar door byna het recht heeft verkregen van zich met Simonie te behelpen.

‘Het Monnikschap is in grote achtinge⁺ by de Grieken, gelyk men zien kan uit het antwoord 't welk de^(f) Patriarch Jeremias gaf aan de Hoogduitsche Godgeleerden, die van Monnikken als van onnutte menschen gesproken hadden; hy werpt hun Basilius en andere Grieksche Oudvaders tegen, als die het Mon-

+ De Patriarch noch de Bisschoppen begeven zich in 't Huwelyk; doch de Priesters mogen getrouwt zyn. Maar dit moet voor de Ordening geschieden.

(a) Concil. in Trullo.

(b) Zie hier wat Tournefort over het Huwelyk der Priesteren zegt. 't Is den Priesteren geoorloft eenmaal te trouwen, maar zy moeten het doen voor dat zy ingewyd zyn. Ten dien einde moeten zy in de Biegt voor eenen Priester verklaren dat zy hunnen maagdom hebben, en zich met eene maagd in den Echt willen verbinden. Indien zy beleeden eenige vrouw bekent te hebben, zouden zy geen Priester konnen worden, ten ware zy hunnen Biechtvader door geld wisten om te kopen. Na dat dan de Biechtvader de verklaringe van den Diaken ontfangen heeft, geeft hy een Certificaat aan den Bisschop, dat zulk een nog maagd is, en voornemens is eene Maagd te trouwen: men voltrekt het huwelyk, en vervolgens draagt men hem de Orde van het Priesterschap op; doch in een tweede huwelyk mag hy zich niet begeven. Men keurt daarom het mooiste meisjen van het Dorp voor hem uit, wel lettende of haare koleur een lang leven voorspelt.

(c) Caucus in Hist. de Graecor. errorib.

+ Koophandel der Papassen of Grieksche Priesters.

(d) Etat de l'Eglise Grecque, par Ricaut.

+ Zy hebben geen andere inkomsten tot hun onderhoud.

(e) Bibliotheque Critique, Tom. I. Chap. 24.

+ Groote achtinge der Grieken voor het Monnikschap.

(f) Jeremias Patriarch. Resp. I. & 2.

[p. 62]

niken leven hebben aangeprezen, en gehouden voor een gantsch Engelachtig leven: 't geen hy verder bevestigt met de Concilien, waar in men verscheidene fraaje reglementen ten opzichte van de Monniken gemaakt heeft. Metrophanes Critopulus pryst het^(a) Monnikschap ook, als zynde van ouds in de Kerk bekent, en zegt dat hy het zich voor een sieraat rekent. Hunne levenswyze is, volgens den zelven Autheur, zeer streng, omdat zy nooit eenig vleesch nuttigen, niet dat zy zich daar toe door eenige gelofte verbonden hebben, maar alleen door eene gewoonte daar zy nimmer van afstappen. Alle slapen zy niet langer dan vier uuren, en daar zyn 'er die maar twee uuren met slapen doorbrengen. Zy gaan driemaal daags het openbaar gebed in de Kerk doen, en die zich niet op Geleertheit gelegt hebben, arbeiden met hunne handen; invoegen 'er geen een Klooster is, daar men niet allerlei soort van werkgasten vindt.

⁺ ‘^(b) Leo Allatius doet ons een gantsch breed verslag van de Grieksche Monnikken die hedendaagsch in den Levant zyn, en zulks vry nauwkeurig: 't geen my verplicht hier in 't kort ter neder te stellen wat hy daar omtrent opgemerkt heeft.

⁺ ‘Schoon 'er by de Grieken onderscheit van Monniken is, hebben zy echter alle hunnen oorsprong van Basilius, die de eenigste Autheur der Monachale Discipline is. Alle Monnikken houden hem voor hunnen Vader, en het zou by hen voor een misdaat worden opgenomen, iet het minste van zynen Regel af te wyken. Men ziet door gantsch Griekenland veele schoone Kloosters met⁺ welgebouwde Kerken, daar die Monnikken dag en nacht zingen. Zy hebben nogtans niet alle eene en dezelve levenswyze; want daar zyn 'er die zich^(c) Caenobiten noemen, dat is, die in gemeenschap leven, andere voeren eenen naam die naar zyn zin te leven betekent. De eerste woonen by elkander, eeten in een en dezelve zaal, zyn alle eveneens gekleed, en doen alle eenerley oefeningen, zonder iemant uit te zonderen. Daar zyn echter twee Ordens onder hen; want de eene zyn^(d)+ van het groot en Engelsch gewaad, die ook van verhevener en heiliger rang zyn dan de andere, en belydenisse doen van een heiliger manier van leven: deeze maken het grootste getal uit. De andere die van^(e) het klein gewaad zyn,⁺ μιϰρόσχημοι genaamt, zyn van minder rang, en zo volmaakt van levenswyze niet. De tweede soort nu, die men ὶδιόῤῤνϑμοι heet, leven op hunne wyze, en naar hun goeddunken, gelyk hun naam medebrengt. Hierom geven zy, voor dat zy 't gewaad aannemen, eenig geld om eene celle en eenige andere vryheit in 't Klooster te hebben. De^(f) Leekebroer verschaft hun brood en wyn gelyk aan de anderen, maar voor het overige zorgen zy zelve: en dus van 't geen in 't Klooster lastig is, bevryd zynde, nemen zy hun beroep waar. Deeze maken hun goed dat zy⁺ bezitten, 't zy binnen of buiten het Klooster, by Testament aan hunnen dienaar, of makker, dien zy Discipel noemen, en uit de Kloosterlingen gekoren hebben om hen op te passen. Deze Discipel vermeerdert, na des anders doot, door zyne bekwaamheit de aangeërfde goederen, waar van hy de overwinst wederom nalaat aan den geenen die hy tot zynen makker heeft aangenomen: blyvende het overige goed 't welk hy bezat, dat is, 't geen zyn Meester hem op zyn sterfbedde gemaakt hadt, aan het Klooster, 't welk het zelve vervolgens aan den meestbiedenden verkoopt. Desniettegenstaande worden 'er onder die laatstgemelde Monniken gevonden die zo elendig en arm zyn, dat zy niets buiten het Klooster bezittende, genoodzaakt zyn voor het Klooster alleen te werken, en zich tot de allerslordigste bedieningen te laten gebruiken. Al wat deeze doen, is ten voordeele van het Convent: waarom het Convent hun ook het noodwendige bezorgt: en zo 'er van hunnen ar-

(a) Metroph. Crotopul. Epist. Doctr. Eccles. Orient.

+ Leo Allatius

(b) Leo Allat. de Consens. Eccles. Occid. & Orient. Lib. III. Cap. 8.

+ Basilius de Autheur der Monachale dischipline.

+ Onderscheid van Monniken. Caenobiten.

(c) 't Geen overeenkomt met de oude onderscheidinge der Monnikken in Caenobiten en Anachoreten. Tegenwoordig is 'er meer onderscheit.

(d) Τοῦ μεγάλου σχήματος ϰαὶ ἀγγελιϰοῦ.

+ Van het groot gewaad.

(e) οῦ μιϰροῦ σχήματος.

+ Van het klein gewaad.

(f) Deze is een Monnik die het bestel heeft over de mondkost voor het geheele Convent.

+ Erfmakingen dezer Monniken.

[p. 63]

beid een weinig tyds overschiet, besteden zy 't tot het gebed.

⁺ ‘Daar is eene derde Orde van die Monniken, waar aan men den naam van Anachoreten geeft. Deeze, niet konnende arbeiden, noch de andere bedieningen van het Klooster waarnemen, willen echter in rust en eenzaamheit leven. Zy kopen eene Celle buiten het Klooster, nevens een klein stuk lands daar zy van bestaan konnen, en zy begeven zich niet naar 't Klooster, dan op de Heilige dagen om den Kerkdienst by te wonen: daar na keeren zy wederom naar hunne Cellen, tot het waarnemen van hunne eigene zaken, en zy hebben geene vastgestelde uuren voor het gebed. Daar zyn evenwel zommige Anachoreten, die met bewilliging van hunnen Abt uit het Klooster zyn gegaan, om een afgezonderder leven te leiden, en zich te beter tot overdenkinge en gebeden te verledigen. Het Klooster zendt hun eens of tweemaal 's maands levensvoorraat, dewyl zy noch akkers noch wyngaarden bezitten; doch eenige die van den Abt niet willen afhangen, huuren den eenen of den anderen wyngaart in de nabuurschap van hunne Cel, waar van zy de druiven eeten; ook zyn 'er die vygen eeten; andere voeden zich met kerssen of eenig ander diergelyk fruit. Zy zaajen ook boonen in het saizoen. Men vind 'er daar en boven eenige die met het uitschryven van boeken hun kost winnen.

⁺ ‘Behalven de Monniken zyn 'er ook Nonnen die in gemeenschap leven, en in Kloosters onder den Regel van St. Basilius opgesloten zyn. Hunne levenswyze is niet minder gestreng dan die der Monniken, in vasten, in gebeden, en in al 't geen het Monniken leven betreft. Zy verkiezen eene der oudste en deugtzaamste uit haare gemeenschap, om haar voor Abdisse te verstrekken; en die Abdissen doen ten haren opzichte 't geen de Abten doen ten aanzien der Monnikken. Desniettegenstaande hangt dat Vrouwen Klooster af van eenen⁺ Abt, die haar voorziet van een Monnik, uit de oudste en deugtzaamste gekozen, om haare biegt te horen, en haar de andere Sacramenten toe te dienen. Die Monnik woont dicht by haar Klooster, om haar des te gemakkelyker en vaardiger in haare noodwendigheden by te staan. Hy doet ook de Misse voor haar, en heeft het bestel over haare andere dienstplegingen.

‘Die Nonnen dragen alle eenerlei⁺ kleed, 't welk zwart is, en een mantel van dezelve kleur. Haare armen en handen zyn geheel overdekt tot aan de toppen der vingeren. Dat kleed is van gemeene wolle gemaakt. Haar hooft is geschoren, en zy hebben yder eene byzondere Celle, waar in men zo wel boven als onder woonen kan. Die de rykste zyn, hebben een dienstmaagt; ook voeden zy zomwylen jonge dochters op, welke zy onderwyzen in de Godvrucht. Als zy zich van haaren gewoonlyken plicht gequeeten hebben, oefenen zy zich in handwerken met de naalde; en de Turken, die achtinge voor die Nonnen hebben, komen in haare Kloosters om gordelriemen van haar maakzel te kopen. De Abdissen⁺ openen gaarne de poorten van haar Convent voor de Turken die den arbeid van haare Kloosterlingen komen kopen, en zodra de Nonnen haare waaren verkogt hebben, keeren zy terstond te rug in haar vertrek.

‘Ik hebbe een met de hand geschreven⁺ Verhaal gelezen, waar in zo voordeelig van die Nonnen niet gesproken wordt. De Autheur van dat Verhaal merkt aan, dat de Nonnen, Caloyerssen genaamt, welke te Constantinopolen wonen, weduwen zyn, waar van zommige verscheidene mannen versleten hebben, en dat zy het Kloosterleven niet eerder aanvangen, dan wanneer zy reets hoog bejaart geworden zyn: voorts voegt hy 'er by, dat zy geene geloften doen, en dat alle haare heiligheit bestaat in een zwarte kap over haar hooft te dragen, en te zeggen dat zy niet meer trouwen willen; dat zy voor 't overige byna alle in haare cellen blyven, daar zy haar huishouden waarnemen, en zorgdragen voor haare kinderen, en zelfs voor haare bloedvrienden. Hy stemt echter toe, dat 'er eenige zyn die in gemeenschap leven; doch dat deze armer zyn dan de andere: ook zegt hy, dat zy alle mogen gaan daar zy willen; en dat zy onder dat Nonnen gewaad meer vryheit genieten dan ooit te vooren^(a).

+ Anachoreten.

+ Grieksche Nonnen.

+ Een Abt over haar Klooster.

+ Haare kledy.

+ Zy maken handwerken voor de Turken.

+ Wat in haar nadeel verhaalt wordt.

(a) P. Simon heeft dat artykel herhaalt in het 23. Cap. van zyne Bibliotheque Critique, Tom. I. Hy doet 'er alleenlyk by, ‘dat die Nonnen by de Kerk wonen om aalmoessen te ontfangen van die hunne gebeden daar gaan doen, of om haare kost te winnen met den altaar eenigermate te bedienen, met het linnen te wasschen, alles schoon te vegen, enz.

[p. 64]

⁺ ‘Het vasten der Grieken verschilt veel van dat der Latynen: want de Vastendagen dezer laatsten zouden dagen van vrolykheit en goede cier by de Oosterlingen wezen, gemerkt zy zich niet alleen onthouden van vleesch te eeten, en van al 't geen daar van voortkomt, gelyk boter en kaas; maar ook van visch, zich vergenoegende met fruit en groentens, waar over zy een weinigjen olie doen; ook drinken zy zeer weinig wyn. De Monniken vasten nog gestrenger, dewyl zy nooit^(a) wyn noch olie nuttigen, behalven des Saturdags en Zondags. Evenwel is het den Moscoviten geoorloft visch te⁺ eeten, dewyl zy noch^(b) wyn, noch olie hebben. Woensdag en Vrydag onthouden zy zich van vleesch, en van al 't geen daar van voortkoomt; doch visch mogen zy op die dagen wel nuttigen. Ik zal niets melden van hun vasten voor Paaschen, noch van hunne byzondere vastendagen. Ik zal my vergenoegen aan te merken, dat de Grieken en de andere Levantynen het Saturdags vasten der Latynen zeer versoejen, omdat, zeggen zy, die dag een Feestdag is, zo wel als de Zondag; 't geen zy bewyzen met de oude Inzettingen, en met het gebruik der eerste eeuwen. Eindelyk, wat aangaat de⁺ Ceremonien of plechtigheeden, men kan in 't algemeen zeggen, dat 'er geene Natie onder de Christenen is die 'er zo veel heeft. Men kan daar op nazien hun Eucbologos of Kerkgewoonteboek, met de Aantekeningen van P. Goar. De eere, welke zy den Beelden aandoen, gaat zo verre, dat zy in een Handschrift over de dwalingen der Latynen, 't welk ik gelezen hebbe, hun verwyten^(c) geen achtinge voor de Beelden te hebben; 't geen niet wel te begrypen is, ten ware men het zo opvatte dat de Latynen zulke oneindige Ceremonien voor hunne Beelden niet maken, als de Grieken gewoon zyn te doen.^(d) Wanneer het de Feestdag van den eenen of den anderen Heilig is, plaatst men zyn Beeld in het midden

+ Onderscheid tusschen het vasten der Grieken, en dat der Roomsgezinden.

(a) Christophorus Angelus heeft in zyn Boek de statu Graecorum de vasten dier Grieksche Monniken zeer wydlopig beschreven. Zy moeten drie dagen in eene week vasten, te weeten 's Maandags, s' Woensdags, en Vrydags. Op die dagen gaan zy ten twee uuren na den middag naar het gebed, daarna gaan zy het middagmaal houden, bestaande in boonen met een weinig vleeschnat, zonder olie noch boter, of in eenige groentens met azyn toebereid. Des avonds keeren zy weder ten gebede; vervolgens zetten zy zich neder rondom de Kerk, en de Leekebroer deelt aan yder van hun een stuk brood met een glas water uit. Die uitdeelinge geschiedt echter alleen aan de jonge Monniken; de bejaarde krygen niets. Na een kleine tusschenpozing gaan zy weder in de Kerk, om daar een halfuur, en zomwylen een geheel uur, te bidden. In 't uitgaan moeten zy de revue passeeren voor hunnen Superieur of Kloostervoogt, (ηχουμενος) die aan de Kerkdeur staat, en hem om den zegen vragen; de Superieur geeft ze hun met deze woorden, God zy u gunstig, myn Zoon. Na die zegening gaat elk naar zyne celle, en mag tegen niemant meer spreken. Volgens den Regel, moet yder een uur lang by zich zelven op de knien bidden. Die oefening des gebeds word gevolgt van een zeer korten nachtrust: zy staan de klokke een uur na middernacht op, en verzamelen zich tot den ochtentkerkdienst. Dat Officie gedaan zynde gaat men uit de Kerk, en elk begeeft zich aan zyn werk tot het byna eetens tyd is: doch voor dat middagmaal moeten zy nog eens te zamen komen in de Kerk. Terstond na den eeten vragen de Monniken de benedictie aan hunnen Superieur, die aan 't einde van de tafel staat. Indien 'er een Monnik het ongeluk heeft van te laat te komen by den Morgendienst, of de Vroegmetten, moet hy tot straffe zyner luiheit aan 't einde van de tafel overend staan. In dien staat moet hy verscheidene malen, met eene grote neerslagtigheit, deeze woorden hard op herhalen, Ontferm u myner, Heere, naar uwe groote barmhertigheit, zo lang tot alle de andere Monniken van de tafel opstaan. Dan valt de boeteling met zyn aanzicht ter aarde, en smeekt zyne medebroeders om hun medelyden in die vernederde gestalte, roepende, bidt, heilige Vaders, voor deezen zondigen luiaart: waar op alle de broeders van het Convent antwoorden: God vergeve het u, myn Broeder. Daarna gaan alle de Monniken heen, maar de luiaart blyft daar, en eet alleen. Die straf gaat in zulk een geval over allen, en daar is geen onderscheit in rang of ouderdom. Dit gantsch verslag, uit Angelus getrokken, betreft de Monniken van de eerste en van de twede Orde. Die Autheur noemt die van de eerste Orde Monasterici, dat is, die grote gemeenschappen uitmaken, en de andere Anachoreten, dat is, die met hun tweën of driën huishouden niet verre van het Klooster (en den zelven regel volgen) met behulp van een stuk lands dat zy tot hun onderhoud bebouwen. Wat aangaat de derde Orde der Monniken, die Angelus den naam van Ascetes geeft, dat is oefenaars (der deugt namelyk) het zyn ware Kluizenaars even als de onze: de ledigheit is hun verboden, gelyk aan alle anderen, zo wel als aan onze Westersche Monniken. De Ascetes mogen maar eenmaal 's daags eeten, uitgenomen op de Feestdagen. Ik spare tot de volgende Verhandelinge 't geen nog van de Monniken te zeggen valt.

+ De Moskoviten mogen visch eeten.

(b) Doch tot hun geluk hebben zy brandewyn. Overal heeft men middelen uitgevonden tot verzagtinge van de strengheit der Discipline.

+ De Grieken hebben zeer veele plechtigheden. Voornamelyk omtrent het eeren der Beelden.

(c) Ms. Biblioth. Bodlei. Oxon. Tit. Τὰ τῶν Λατίνων σΦκλματκ.

(d) Metroph. Critop.

[p. 65]

van de Kerk, en dat Beeld, of Schildery, vertoont de Historie van het Feest dat men viert; by voorbeeld, de Geboorte, of de Opstandinge van onzen Zaligmaker. Die daar tegenwoordig zyn, kusschen de verbeelding, 't geen in hun Taal genaamt word προσϰυνεῖν, en in 't Latyn adorare. Die adoratie geschiedt niet knielende, noch met eenige buiging, of andere gebaarden, maar enkel met het Beeld te kusschen. Zo het een Beeld onzes Heeren is, kuscht men hem gemeenlyk de voeten: is het dat van de Maagd, men kuscht haar de handen: en is het dat van eenen Heilig, men kuscht hem op het aangezicht.

⁺ ‘Die soorten van plechtigheeden, en veele andere die de Grieken in het eeren van hunne Beelden waarnemen, zyn zeer vermeerdert zedert het 11. Concilie van Nicea, daar de Verdedigers der Beelden eene groote overwinninge op de Beeldstormers behaalden. 't Is voornamelyk zedert dien tyt, dat de Grieken hunne boeken met de Miraculeuse Historien van hunne Beelden hebben opgevult: en even of zy aan hunne eigene Mirakelen nog niet genoeg hadden, hebben zy die te Rome en op andere plaatzen door de kragt der Beelden geschiedt zyn, daar en boven nog gaan opzoeken.

⁺ ‘De Grieken gronden de meeste hunner Ceremonien op hunne Overleveringen. Zy bemoejen zich zeer weinig met onderzoek of die Overleveringen oud zyn, of niet. 't Is genoeg dat ze in gebruik zyn, om voor Apostolisch door te gaan. En dewyl 'er hedendaagsch onder hen weinig bekwame luiden gevonden worden, zyn zy niet in staat om te oordeelen of hunne Overleveringen waarlyk op de Oudheit zyn⁺ gevestigt. Eene der plechtigheden, over welke de Latynen zich meest verwondert hebben, is die zy met een groten toestel waarnemen ten aanzien der Mysteriën, wanneer die op het klein autaar zyn, 't welk zy het Autaar van Voorstellinge noemen; en dat wel voor de Consecratie. Want, 't geen te^(a) verwonderen is, zy bewyzen groote eere aan het brood en den wyn voor dat die zyn geconsacreert, en als 'er nog maar eene enkele Benedictie over gedaan is. Onder het getal der plechtigheden die alleen op de Overleveringe, doch Apostolische, steunen, kan men het grootste gedeelte hunner Sacramenten stellen: om dat zy niet geloven, gelyk wy hebben aangemerkt, dat Christus de onmiddelyke Insteller daar van is. Alle die Sacramenten zyn verzelt van een groot getal Ceremonien, omdat zy zich inbeelden dat men de Heilige dingen geen uiterlyken eerbied genoeg kan aandoen. Hierom is het dat zy de Liturgy en hunne andere Kerkdiensten met veel meer omslag vieren dan men in de Roomsche Kerk gewoon is. Zy⁺ hebben daarenboven een grote menigte van boeken hunner Kerkplichten, zonder echter Getyboeken te hebben tot byzonder gebruik der leeken, gelyk de Latynen; om dat zy zeggen, dat het Officie of de Kerkplicht opentlyk in de Kerk moet gereciteert worden; en niet afzonderlyk in de eene of de andere kamer.^(b) Francois Arcudius⁺ een soort van een Getyboek tot gebruik van de Grieken opgestelt hebbende, 't welk hy uit hunne Officie-boeken hadt gehaalt, leide daar mede zo veel eere niet in, als hy zich verbeeldt hadt: want de Grieken hadden 'er geen achting voor, en de Basilius-Monnikken van het Klooster van Crypta Ferrata, vyftien mylen van Rome, zyn 't alleen die zich daar van op hunne reizen bedienen.

‘De meeste dier Plechtigheden hebben eenen verborgenen of mystiken zin, volgens eenigen hunner Leeraaren die over die stoffe geschreven hebben. Maar al de waerelt weet dat 'er niets ongegronder is dan die^(c) verbloemde en mystike Godgeleertheit.

+ Die Ceremonien vermeerdert zedert het 11. Concilie van Nicea.

+ Worden zonder verder onderzoek op Overleveringen gegrond.

+ Gevolgen daar van.

(a) Zie al 't geen reets boven gezegt is.

+ De Grieken hebben geen Getyboeken voor de Leeken.

(b) Janus Nicius Erythraeus, anders Vittorio Rossi, in Pinacothec.

+ Dat van Arcudius in geene achtinge.

(c) Men zal daar voorbeelden van vinden in de volgende Verhandelingen.