Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 4

XXII. Hoofdtstuk.
Van hunne Priesters, hunne Toveraars en andere Bygelovigheden.

⁺ IN Tunquin^(c) vind men zoo veel Pagoden of Afgods Tempels als 'er Vlekken zyn. Ieder Tempel heeft ten minsten twee Bonzes, 't welk de Priesters zyn, behalven dat eenige van deeze Tempels met een getal van dertig of veertig Priesters zyn verzien. P. Tissanier zou zich beter uitdrukken met te zeggen; dat zich naby ieder Pagode die een weinig vermaart is, een Gebroederschap van Geestelyken onthoud, die van een eenige Kloostervoogdt afhangt, gelyk in Siam, en in de overige Indiën, en als in Europe zelf, zonder verder te gaan. Deeze die van de Godsdienstigheit der Volkeren leeven, zouden ze zich wel in beter plaatsen konnen onthouden die zonder aflaaten de yver van de Godvruchtigen hernieuwen, en die der Goden Tabernakelen zyn, alwaar men altoos van 's Hemels zegening verzeekert is? Om zich van den Volke te onderscheiden, draagen de Bonzes een soort van Paternoster met hondert kraalen aan den hals, gelyk die van Lao doen, en op 't einde van hunne staf hebben ze een klein houte vogeltje. Deeze Bonzes leeven van Aalmoezen, en beedelen^(d) zeer ootmoedig en beleefdt, neemende nooit iet dan 't geen hen noodig zy. Men verzeekert dat ze zeer liefdaadig zyn en van hunne Aalmoezen Weduwen en Weezen onderhouden.

⁺ De voornaamste Feesten zyn de eerste en vyftiende dag van ieder Maan; zonder van 't Gastmaal dat deeze Afgodendienaars voor de Zielen der verstorvenen aanrechten, gewag te maaken.^(e) In de zesde Maan, vieren de Boeren het Feest van den Afgod Tham-nò, aan wien zy de uitvinding en de bewaaring der graanen toeëigenen. De Bonzes noodigen den Godsdiensteling op 't geluid van zeekere Klokken, en somtyds ook met dat van Trompetten en Kromhoorens.

De orde gedoogt het Huwelyk aan deeze⁺ Geestelyke Priesters: Maar dan moeten ze het Klooster ruimen, zonder nochtans na te laaten Kerkelyken te zyn. De orde der Bonzes die door een Chinees verbeetert zyn geweest, verplicht hen tweemaal 's daags te bidden. Alle de Bonzes bewierooken en verlichten hunne Afgoden door den zelfden Grondregel, die het zelfde in andere Godsdiensten te doen, oplegt. Een andere plicht der Bonzes is, maar die geen opzicht op den Godsdienst heeft, om de Bruggen te hermaaken, en zorg te draagen dat de Reizigers plaats en ververssching op den weg vinden.

Laat ons de Pelgrimaadjes niet vergeeten:⁺ 't Is mede by de Tunquineezen een Godtsdienst-plicht, dat men de Pagoden bezoekt, en dit brengt ongemeene Aalmoezen op.

Met de Tovery en Waarzeggery is 't,⁺ dat ze in hunne onderneemingen raadpleegen. Niets word'er gedaan, noch niets aangevangen, zonder het besluit van een Waarzegger te hebben gehoort. Deeze Man schikt zyn gelaat en gebaarden zodanig, dat hy zich van de lichtgelovigheit der raadvragers verzeekert houd. Een deftigheit met een schyn van vroomheit, ee-

+ Een groot getal Pagoden en Tempels in Tinquin, welker Priesters Bonzes worden genoemt.

(c) P. Tissanier Bericht van Tunquin.

(d) Tavernier Ubi Sup.

+ Wanneer hunne Feesten invallen en geviert worden.

(e) P. Marini Ubi Sup.

+ Wat de plicht der Bonzes is.

+ Der Tonquineezen Pelgrimaadje.

+ Door Waarzeggery en werploten besluiten zy hunne onderneemingen uit te voeren.

[p. 91]

nige half uitgesprooken woorden, en vraagen die men den Raadvraager doet, door welke de Waarzegger verneemt, 't geen hy zelf een ogenblik daar na aan deeze die raadt vraagt, gaat bekent maaken; daar in bestaat zyne geheele Wetenschap. De Waarzegger, voor dat hy op de vraagen antwoordt, neemt een Boek vol van Kringen, Karakters en zeldzaame Afbeeldzels, als om 'er zyne antwoorden uit op te zoeken; vraagt dan de ouderdom van den raadvraagende Persoon, en werpt vervolgens eenige loten.^(a) Deeze Werploten zyn twee of drie kleine stukjes Koper, waarop ter eener zyde eenige letteren geschreeven of gegraveert zyn. Indien deeze stukjes Koper om hoog geworpen, op de aarde vallen met de leedige zyde boven leggende, is 't een quaad voorteken, en in tegendeel goed, indien die anders vallen: maar zoo twee stukjes ieder op een verscheide wyze vallen, is 't een uitmuntende Voorzegging. Dit is nochtans zoo belagchelyk dat men moeiten hebben zou een Europeaansch Kindt daar meede te bedriegen. Niet tegenstaande verzeekert ons de Jesuit, dat de Koning en zyne Hovelingen zich'er van dienen om zaaken van gevolg uit te voeren. Dit word zyne zaaken aan 't lot der Dobbelsteenen over te geeven, genoemt, gelyk de Rechter Bridoie in Rabelais deed.

⁺ In dit Gewest heeft men Toveressen, die aangezien worden een vertrouwelyke en gemeenzaame omgang met den Duivel te hebben, en om de staat der Zielen in de andere Waereldt te weeten. Deeze Toveressen spreeken de Zielen op 't geluid van den Trommel aan, en 't zy door een nabootzing haarer stem, of door eenige andere kunstgreep, zy onderstellen dat de opgeroepen Ziel spreekt, en door haare zin- en werktuigen antwoordt. De Bezendeling voegt 'er by, dat deeze Toveressen hunne eigen Kinderen den Duivel toewyen, en dat hy zodanig een Dochter gezien heeft, lydende zwaare aanvallen van den boozen Geest, schoon zy gedoopt en by gevolg een Christen geworden was.

Ook zyn de Toveraars in Tunquin, Artsen. Somtyds eigenen ze de ziekte aan een Demon toe, en deeze Demon is de eerste die hen in gedachten komt, by voorbeeld, die der Wateren, de Geest der verstorvenen enz. Men tracht deeze Demon door Offerhanden te bevreedigen: Indien dit niet gelukt, gebruikt men geweld om hem te doen verhuizen. De Vrienden van den Zieke bezetten zyn Huis, en vatten de Wapenen op, om den Duivel te verdryven. Naaulyks zou men gelooven dat een zodanig denkbeeldt in Menschelyke harssenen komen kan. Een inbeelding niet min vermaakelyk dan 't voorige, is, dat ze de booze Geest in een Fles vol Water sluiten. Wanneer een Toveraar door zyne Boeken of door eenige andere loosheit in zyne kunst, bewaarheit heeft, dat de ziekte veroorzaakt is door de ziel van een^(b) Overleden Bloedvriendt, stelt hy alles in 't werk om deeze schadelyke Ziel aan te lokken, en als hy die in zyne macht heeft, sluit hy haar in een Fles, tot dat de Zieke geneezen zy. Alsdan werpt hy de Fles aan stukken en geeft aan deeze quaadwerkende ziel wederom vryheit.

De Tunquineezen^(c) doen voor den⁺ geenen, die van de Reize ziek of gebrekkelyk weder komen, op de Kruiswegen een soort van Offerhande. Zy brengen de Rok van den Zieke op een Kruisweg, en plaatsen die op een hooge staak, waar na zy den Kruisweg, of liever den Geleigeest die 'er gebied over heeft, zevenballetjes van Ryst offeren, die de zieke inzwelgen moet. Het gebruik van zeven balletjes Ryst, is gegrond op het getal der zeven levens geesten die zy den Mensch toeëigenen. Ten opzicht der Kruiswegen, zy zyn 't alleen niet die de zelve door Geleigeesten hebben doen bestieren, naardien de Alouden in de zelfde meening waren. De Goden der Kruiswegen waren 't mede van de Reizigers. Maar wy hebben ons reeds te lang opgehouden met deeze alzoo Kinderlyke en Bygelovige Gebruiken. Laat ons nu van de Geneezing der Menschen op een natuurlyker wyze handelen.

De Artsen van Tunquin,^(d) zegt een⁺ van onze Schryvers, geneezen de ziektens die in Europe ongeneesbaar zouden schynen, ‘en zelf, voegt hy 'er by, zoo een Vrouw aan hun klaagt dat haar Man een dronkaart is, geeveu ze hen onfeilbaare Geneesmiddelen om hem ge-

(a) Tavernier Ubi Sup.

+ Toveressen en haar bedryfonder hen aangemerkt.

(b) Zy gelooven, als de Siammers, volgens 't bericht van La Loubere, dat de Zielen der Overledenen geen quaad doen, dan aan Personen van hunne familie. Dus heeft een ieder zorg voor de Zielen van zyn maagschap te draagen, zonder zich met andere Zielen te bemoeien. In deeze Gewesten moet men de levendigen en dooden ontzien. Genoeg is 't voor ons de Menschen geduurende hun leven te ontzien, zelfs in weerwil, en om gevoeglykheits halven, zoo 't niet uit vriendschap zy.

(c) P. Marini, Bericht van Tunquin.

+ Hoe de Tunquineezen de Kruisweg-Goden offeren en waarom.

(d) P. Tissanier Ubi Sup.

+ Artsenykunst van hun aangemerkt.

[p. 92]

maatigd te doen worden, en om hem een ongemeene afkeer van den Wyn voor zyn gansch leven te doen hebben.’ Men gelooft dat de Jooden, die, zoo men voorgeeft, zich eertyds in deeze Landen hadden ter neer gezet, de beginzelen van de Geneeskunde aldaar overgebragt hebben. Deeze Artsen vraagen de Zieken zeer weinig; zy voelen de Pols op de Chineesche wyze, te weeten, op drie plaatsen van de handt, die, volgens hen, eenige overeenkomst met de inwendige deelen des Lichaams hebben, en dit alles geschied met deftigheit en zonder spreeken. Dit is een zaak t'eenemaal de Geneeskunde raakende; wy zullen 'er geen uitbreiding van doen. Alleen zullen we in 't algemeen zeggen, dat ze zeer weinig werk van 't Aderlaaten maaken, en dat Kruiden en Wortelen byna de eenigste dingen zyn, die zy in hunne geneezing gebruiken. Somtyds bezigen zy het vuur, als, by voorbeeldt, om Blutskoortsen te geneezen. Zy neemen alsdan het Merg uit een Bies, weeken 't in een weinig Oly en steeken 't in brandt, daar na leggen ze dit brandend Merg op alle de tekenen die zy van blutsvlekken vinden: en door dit middel verteeren ze het vergif. Men gebruikt dit middel des nachts, nademaal de blutsvlekken zich by den dag niet genoeg vertoonen. De eetregel en onthouding van zekere Levensmidden moeten dit Geneesmiddel verzellen. Men geeft den Zieke niet dan Ryst en gezouten Visch: een zeldzaam gebruik, 't welk alzoo weinig met onze gesteldheit overeenkomen zou, als de Pekelharing die in Hollandt den Zieken word toegestaan. Nochtans moet men diergelyke gebruikelykheden niet te licht afkeuren. Om een Slangebeet te geneezen, dienen zy zich van een Steen, die in 't Hoofdt van dit kruipend Dier gevonden word. Deeze Steen trekt het vergif uit, en valt van de Wonde niet af dan na dat ze al het vergif na zich getrokken heeft. Indien men die vervolgens in Melk legt, ontlast zy zich wederom van 't vergif, en neemt haar voorige kracht weder aan.

Laat ons weder op de Toverkunde komen.^(a)+ De geletterde Tunquineezen bemoeyen zich met te Voorzeggen 't welk toekomende is, door middel van een Spiegel^(b), en zy verzekeren, den geenen voor vast te konnen onderrechten, die raadpleegen over 't geen hen over komen zal, en welk een uitslag hunne onderneeming hebben moet. Zy de Overleedenen Brandewyn aan, en besprengen 'er hunne Aslche mede, om hunnen 't wegen weldaden t'ontfangen. De eerste dag van hun Jaar maaken ze op de Drempels en Deuren zekere bequaame Afbeeldzels, om volgens hun zeggen, de booze Geesten af te schrikken. Vooral neemen ze de driehoekige verbeeldzel in acht. Wy zullen niets melden van de waarneeming der pooten van een hen, noch van 't niezen, noch van de ontmoeting van een mismaakt mensch, zoo men die by ongeval ontmoet als men ten huize uit gaat, noch van die van een Vrouwe, die ook niet van een gelukkige voorwikking is.

Wat de Eklipsen aangaat, zy hebben⁺ de zelfde meening als de Siammers, en alle de Indianen. De Koning laat de Klokken luien, de Trommel roeren en het Volk in de Wapenen komen, om het verduisterde Hemellicht te hulp te komen.

Jaarlyks, omtrent in 't eerste quartier van de tweede Maan van 't Jaar, zamelt men de Areca in, met zeer veel Plechtigheit;^(c) men vergiftigt een deezer Nooten en men geeft die aan een Kindt te eeten, over zulks zy zich door de doodt van dit Slachtoffer een gelukkig Jaar verwerven.

(a) Tavernier Ubi Sup.

+ Hoe zy hunne Toverkunde behandelen.

(b) De Waarzegging door middel van een Spiegel is by Pythagoras bekent geweest. Zie over deeze stoffe een naaukeurige aantekening van de Apologie pour les grands Hommes accusés de Magie, door Naudé, Pag. 423. 1712 t'Amsterdam gedrukt.

+ Hun gedrag onder het verschynen van d'Eklipzen.

(c) Ovington en Tavernier, Ubi Sup.