Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

IV. Hoofdtstuk.
Van de Dataris of Kanselier van den Paus, en andere Bedienaren van de Kanselary of Datarie.

⁺ De Datarie en Kanselary van den Paus waren eertyds niet dan een en de zelve: maar de veelvuldige bezigheden hebben veroorzaakt, dat 'er twee Gerechtsbanken van zyn gemaakt, die met elkander zodanig een betrekking hebben, dat de Kanselary niet doet dan afvaerdigen, 't geen door de Datarie verhandelt is.

De Dataris is een Prelaat, en somtyds een Kardinaal die de Paus afzendt, om alle de Verzoekschriften die hem aangeboden worden, te ontfangen, de inkomsten van Kerkelyke Ampten raakende. Door dit Ampt heeft de Dataris het gezag zonder 's Pausen deelachtigmaking de Kerkelyke Ampten te begeeven, die jaarlyks niet boven 24 Dukaten inkomsten hebben; maar wat de andere aangaat, die meer waardig zyn, is 't noodig dat hy de brieven den Paus laat teekenen, die hem daar toe dagelyks gehoor verleent. Hy heeft het vermogen wien het hem behaagt te begunstigen, byaldien den Verzoeker de vereischte hoedanigheden bezit. De Dataris heeft twee duizend Ryksdaalders inkomen, zonder de erkentenissen te rekenen, die hy van den geenen ontfangt om by hem wel te staan, zulks zy eenig Kerkelyk Ampt verwerven mogen. Om van dit Ampt volkomen onderrecht te zyn, zullen we vervolgens hier van bericht geeven.

De Onder-Dataris van den Paus is een Prelaat gelyk de Dataris zyn Ampt bekleedende, en die byna zo veel aanzien als hy by den H. Vader heeft, hem duizend Ryksdaalders jaarloon geevende: maar hy heeft geen vermogen eenig Kerkelyk Ampt te begeeven zonder zyne bewilliging of die van den Kardinaal-Dataris. Om, wat deeze twee Ampten aangaat, beter te verstaan, zullen we de orde van rechtsplegingen voorstellen, die men voor de afvaerdiging van een Bul of ontslaging waar te neemen heeft.

Wanneer een Kerklyk Ampt door de⁺ doodt van den bezitter openvalt, moet men zich by de per Obitum vervoegen, die als een medehulp van den lasthebbende Dataris is, wiens Ampt mede jaarlyks duizend Ryksdaalders opbrengt. In alle de andere gevallen en voor alle andere gunstbewyzingen, als Overdragten, Amptsverwisselingen, Verkrygingen van Kerkelyke Ampten en diergelyken, moet men zich aan den Dataris zelf, of by den Onder-Dataris vervoegen: maar voor welke zaaken het zoude mogen zyn, is het beste middel om die wel te doen slaagen, zyn Verzoekschriften den Paus zelf aan te bieden, 't zy door middel van eenig Kardinaal, of Afgezant den regeerende Paus bevriend, die de zelve vervolgens den Dataris overgeeft, en hem gelast den Smeekeling te begunstigen.

Nadat men van 's Pausen toestemming verzeekert is, en dat de Dataris het Smeekschrift met deeze woorden: Annuit Sanctissimus, dat is: De allerheiligste Vader bewilligt het, onderschryft, moet men een ander bezegelt Verzoekschrift opstellen, met de zaaken en bepalingen, die men begeert breeder in de Bul ingelyft en gestelt te zien, en wanneer alles naar den behoorlyken styl is geschikt, brengt men 't by den Onder-Dataris, die beneden aan met weinig woorden den inhoudt schryft van 't geen 'er in vervat is, en geeft het den Dataris, zich van nieuws den ganschen inhoudt erinnerende.

Hier na brengt de Dataris het Smeekschrift by den Paus, die het teekent, staan-

+ Wat het Ampt van Dataris is, en waarin zyne bediening bestaat,

+ en over welke zaaken hy het beschik heeft.

[p. 161]

de het Gunstbewys door deeze woorden toe: fiat ut petitur; dat het volgens 't verzoek geschiedde. Vervolgens geeft de zelve Dataris of zyn Medehulp het Verzoekschrift den Prefect der verdragmakingen over.

⁺ De Prefect der Verdragmakingen is aangestelt om de Verzoekschriften te waarderen, die volgens de hoedanigheit der gevallen moeten betaalt worden. Wanneer men de overeengekomen somme betaalt heeft, of de waardeering waar op het Smeekschrift is gestelt, moet beneden het zelve de quitantie van den Prefect der Verdragmakingen gestelt worden, en men geeft het aan een Bedienaar, der kleine Dagteekening dus genoemt, die de dag te weeten noodig heeft, wanneer het geteekent is, om die beneden aan te teekenen. Men moet dan mede aan hem zoo veel ten hondert naar waarde van 't Kerkelyk Ampt betaalen. Deeze die met zyn handt onderteekent, stelt geen dagteekening, op dat een ander plaats vinde mede iet te winnen, gaande zich by deezen onderrechten die het vergeeten heeft, om mede eenig gewin aan de Bedienaars der kleine Dagteekening te verschaffen. Dit Verzoekschrift dan geteekent en gedagteekent zynde, als gezegt is, gaat vervolgens door de handen der Onderzoekers en andere Personen.

⁺ Vier Onderzoekers of Overzieners zyn 'er in de Datarie, door den Paus benoemt, die wanneer het hem behaagt verandert worden, vermits zy hunne Ampten niet dan door aanbeveeling oeffenen. De eerste deezer Overzieners schrapt door en verbeetert 't geen hy noodig oordeelt in de Verzoekschriften door den Meester der kleine Dagtekeningen hem overgegeeven. Van den eersten Overziener gaat het tot den tweeden over, die verandert, of verbeetert en somtyds wederom wegneemt, 't geen de eerste heeft gestelt, indien hy 't buiten den regel vind.

De derde Overziener is de zorg aanbevolen alle de Verzoekschriften voor de vryspreeking der graden van bloedverwantschap en gemeenschap te laaten tekenen, en de Huwelyks-vryspreekingen te verbeeteren. De vierde overziet alle de Verzoekschriften, waarin men de Afkundiging en Kerkbanning verzoekt om iets te openbaaren.

Deeze Smeekschriften verbeetert en overzien zynde, brengt men ze by de Registerschryvers, die de zelve op een Register uitschryven, en vervolgens den Register-Meester overgeeven, die woordt voor woordt deeze Geschriften vergelykt, en daarna zynen naam op den rug van ieder in 't midden van een groote R. zet, 't welk geregistreert beteekent.

Twintig Register-schryvers zyn 'er, die⁺ ieder hun Ampt voor vier duizend Ryksdaalders koopen, en hen omtrent drie duizend vyf hondert Ryksdaalders jaarlyks opbrengt, zonder het verval te reekenen.

Nadat de Verzoekschriften registreert zyn, komen ze wederom in handen van den Dataris, die 'er de Dagtekening met deeze woorden opschryft: Datum Romae apud S. &c. Gegeeven te Rome in 't Pausselyk Paleis enz. uitdrukkende de naam van 't Vatikaan, of Monte Cavallo, volgens de plaats alwaar zich de Paus bevind, nevens het jaartal en den dag, 't welk op ieder Smeekschrift aangeteekent word, en hier van is de naam van Datarie afkomstig.

Deeze Smeekschriften worden eindelyk in handen van een Amptenaar overgegeeven, die men van de Missis noemt, te weeten van Afvaerdigingen, die dan de zelve naar de Kanselery brengt, zonder dat ze weder, ten zy by toeval, in handen van den Afvaerdiger konnen vallen.

Alle de Afvaerdigingen van de Datarie worden in handen van den Regent der Kanselery gestelt, die het gezag heeft van de Smeekschriften aan een der Prelaten uit te geeven, Abbreviateurs van de groote Raadkamer genoemt, om het ontwerpschrift der Bullen te maaken, aan wien het gedoogt is die te verbeeteren, wanneer hy 'er eenigen misslag in vind, en om ter uitvoering te zenden, alwaar het hem goedt dunkt.

Deeze Prelaat vervaerdigt of laat door⁺ zyn Noodhulp het ontwerpschrift van de Bul vervaerdigen, 't welk men aan een der hondert Apostolische Schryvers overgeeft, die het ruimwydig met eigen hande op perkement in geschrift stelt, en alle de Schryvers gezamentlyk waardeeren 't geen aan hun moet betaalt worden, naar reden voor zoo veel het Kerkelyk Ampt van waarde word geacht, of 't welk de stoffe vereischt. Hunne waardeering dient tot een regel in andere gevolgen, nademaal de Bul by andere Bedienden word gebragt, die geen ander Rechtsgebiedt hebben, en geen ander gebruik van deeze Bul maaken dan die elkander over te geeven, om 'er eenig geldt van te trekken. Het getal van deeze Afknevelaars is zoo groot, dat 'er wel een gansch boek toe vereischt wierd om alles te verhaalen, 't geen hen aangaande is, en wat hun bedryf zy: overzulks zullen we ons vergenoegen, alhier een Lyst

+ Waarin de Bediening van den Prefect der verdragmakingen bestaat, en de gevolge van dien aangeweezen.

+ Het Ampt van Vier Onderzoekers in de Datarie, en hunne verrichting aanmerkt.

+ Insgelyks dat van twintig Registerschryvers.

+ Hoedanig een Afkneevelary onder de kleine beampten omgaat;

[p. 162]

deezer verscheiden Bedienaren te laaten volgen, die by honderden elkander voorthelpen.

⁺ De Bullen uit de Detarie gekomen, gaan noch door de handen van meer dan duizend Personen, die zich in vyftien verscheiden Commiskamers onthouden, alwaar men hun geldt brengen moet, naar maate men aan de hondert Apostolische Schryvers gegeeven heeft. Deeze Commiskamers zyn ingestelt onder den naam van:

⁺ Hondert Apostolische Kamerdienaars, waar van ieder Bediening 1700. Ryksdaalders kost, en jaarlyks aan ieder Kamerdienaar 170. Ryksdaalders opbrengt.

⁺ Hondert Apostolische Stalmeesters, waar van ieder Bediening 1300. Ryksdaalders kosten moet, en jaarlyks 130. Ryksdaalders uitlevert.

⁺ Hondert Ridders van St. Pieter, waar van ieder Bediening 1500. Ryksdaalders kost, en 150. Ryksdaalders jaarlyks opbrengt.

Hondert Ridders van Paulus, waar van ieder Bediening 1600. Ryksdaalders kost, en 160. Ryksdaalders jaarlyks uitlevert.

⁺ Hondert Ridders van de Leli, waar van ieder Bediening 1500. Ryksdaalders waardig is, opbrengende jaarlyks 150. Ryksdaalders.

Hondert Ridders der Lauretanen, waar van ieder Bediening 1400. Ryksdaalders kost, en jaarlyks 140. Ryksdaalders opbrengt.

⁺ Hondert Janissaren, waar van ieder Bediening 1700. Ryksdaalders geldt, en 170. Ryksdaalders jaarlyks opbrengt.

⁺ Hondert Brevetschryvers, waar van ieder Bediening 1200. Ryksdaalders kost, en 120. Ryksdaalders jaarlyks inkomst heeft.

't Agtig Abbreviateurs van de Groote⁺ Raadkamer, waar van ieder Bediening 2000. Ryksdaalders kost, en 200. Ryksdaalders jaarlyks opbrengt.

't Agtig Registerschryvers der Bullen,⁺ waar van ieder 3400. Ryksdaalders waardig is, en 340. Ryksdaalders aan twaalf van hun jaarlyks opbrengt, die geen ander jaargeldt hebben: maar de twaalf oudsten hebben byna eens zoo veel inkomen. Deeze registreeren de Bullen nadat ze door alle de Commiskamers gepasseert zyn, waar van we gesproken hebben.

Noch zyn 'er zes Register-Meesters die deeze Bullen overzien, waar van ieder Bediening 6000. Ryksdaalders waardig is, en jaarlyks 600. Ryksdaalders opbrengt.

Deeze zes Register-Meesters hangen van⁺ een Archiefschryver af, die de Registers van alle de Bullen bewaardt. Zyn Ampt is 2000. Ryksdaalders waardig, en brengt jaarlyks 300. Ryksdaalders op.

Eindelyk is 'er een Sommist en Ontfanger,⁺ die de Uitrekzels van de Bullen afvaerdigt, waar aan hy het loode zegel hecht. Zyn Ampt kost 3000. Ryksdaalders, en 't brengt hem jaarlyks 600. Ryksdaalders op, behalven de toevalligheden, die tweemaal meer bedraagen.

Geene deezer Bedienaaren zyn 'er wier slinkse streeken niet meer opbrengen dan hun jaargelden, waar van wy gehandelt hebben, die op den voet van tien ten hondert belopen, van 't geen zy opschieten om deeze Ampten te bekomen. Men kan hier uit wel oordeelen hoe veel ieder Bul komt te kosten, eer dat die door zoo veel handen gaat; en welk een groote somme geldts deeze Commiskamer van de Datarie opbrengt, voornamentlyk wanneer men 'er de Amptbrieven van veele Bisdommen en andere ryke Kerkelyke Ampten afvaerdigt.

+ en waar in die bestaan:

+ Als Apostolische Kamer Dienaars,

+ Apostolische Stalmeesters,

+ Ridders van St. Pieter en Paulus.

+ Ridders van de Leli, en anderen.

+ Janitsaren,

+ Brevetschryvers.

+ Abbreviateurs,

+ Registerschryvers,

+ en Registermeesters,

+ nevens en Sommist of Ontfanger.