Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

[p. 156]

II. Hoofdtstuk.
Van de Regent, de Prelaten en Abbreviateurs van 's Pausen Kanselary; de Pauselyke Geheimschryver en Onder-Geheimschryvers van Staat.

⁺ De Regent van de Apostolische Kanselary word door een gezegelden Brief van den Onder-Kanselier aangestelt, die hem 't vermogen geeft van alle de zaaken van Apellen aan den Referendarissen en Auditeurs de Rota te stellen; 't welk hy doet, hen die door ordens uitdeelende, op dat ieder zyne bezigheit heeft en beurtsgewys zyn voordeel geniet. Twaalf Prelaten Referendarissen zyn er, die men Abbreviateurs van de groote Raadkamer noemt, die een violetverwig lang kleedt draagen: deeze Ampten zyn verkopelyk, en de Onder-Kanselier heeft de benoeming van zes der zelve, de andere zyn⁺ ter keure van den Paus. Het Ampt van Regent kost dertig duizend Ryksdaalders, en het brengt jaarlyks drie duizend Ryksdaalders renten op. Die der Prelaten Referendarissen van wederzyds tekening, zyn Abbreviateurs van de groote Raadkamer, en waardig dertien duizend Ryksdaalders, brengende jaarlyks ieder twaalf hondert Ryksdaalders op. Deeze dertien Prelaten hebben mede in de Pausselyke Kapel hun plaats: maar de Regent laat 'er zich nooit in deeze hoedanigheit, wegens de geschillen van voorzitting, vinden.

⁺ De Abbreviateurs van de groote Raadkamer maaken het ontwerp der Bullen op, op de Verzoekschriften door den Paus geteekent, en vergelyken ze met de zelve na datze op perkement geschreeven zyn; zy zendenze vervolgens naar de Abbreviateurs van de kleine Raadkamer, die de zelve waardeeren, nevens de Griffiers of Apostolische Schryvers. Alle deeze Ampten zouden van zodanig een hooge waarde niet zyn, noch van een inkomen van tien ten hondert bevoordeelt, indien de Bullen die de vergeving van groote bevoorrechtingen begreepen, ongeloont afgevaerdigt wierden; maar men verwerft van de Apostolische Kanselery niets, zonder opschieting van penningen overeenkomende met de waarde der Kerkelyke Ampten, of andere gunstbewyzingen die men verzoekt.

⁺ De Kardinaal-Neef (zoo de Paus een Neef heeft) of een ander by zyne ontbeering, is altoos 's Pausen eerste Geheimschryver van Staat, want dit Ampt nooit dan aan een Kardinaal gegeeven word, en schoon dat hy tien andere Geheimschryvers van Staat heeft, onder wien de Provinciën van den Kerklyken Staat verdeelt zyn, hangen ze echter zodanig van hem af, dat ze niets zonder zyne kennisgeeving verrichten, waarom zy eigentlyk niet dan Onder-Geheimschryvers van den Staat zyn.

De Kardinaal-Geheimschryver teekent⁺ door last van den Paus alle de Brieven aan Vorsten, Nuntiën, Onder-Legaten, Landvoogden, en Opzienders gezonden, als ook de Gezegelde Lastbrieven van alle die voor de Bestiering en Handhaving van den Gerechte in den ganschen Kerkelyken Staat aangestelt zyn: maar de Instellingen van Gouverneurs der Steden, en groote gesloten Burgtschappen, als ook van Legaten, Onder-Legaten en Voorzitters, worden door Brevetten onder 't Zegel van den Visschers Ring afgezonden; en alle, die van deeze Ampten verzien worden, behalven de Kardinalen, leggen den eedt in handen van den Kardinaal Kamerling af, ten overstaan van een Beamptschryver van de Kamer, en zweeren op hun eigen Brevet; maar by 't afweezen geschied dit door den Procureur.

Alle de Afgezanten van Vorsten nadat ze ter Gehoor van den Paus zyn geweest, komen het bezoek by den Kardinaal-Geheimschryver afleggen, voor dat zy dit by eenige Overheden van Rome doen, overzulks de Oppervoogdyschap van den Kerklyken Staat aan zyn Ampt verbonden zy. Deeze twee Ampten bezit hy voor zyn leven, en de Paus verleent ze hem gemeenlyk uit gunst, en somtyds in dringende noodzaakelykheden zyner Staten geniet hy 'er geldt voor; en zyn jaarlyks vyftien duizend Ryksdaalders inkomen waardig.

De Ondergeheimschryvers van Staat zyn⁺ Amptshalven verplicht alle de Ontwerpschriften die de Kardinaal-Geheimschryver noodig heeft, op en in 't net te stellen, als ook alle de Brieven en Bevelschriften die hy teekenen moet. Men geeft dikmaals deeze Ampten den geenen die Geheimschryvers van de Raadgeeving zyn, of van de Congregatie van 't goedt Bestier, als ook aan den Kamermeester en den Auditeur van den Paus, die de Biecht en Verzoekschriften ontfangen, waardoor men 's Pausen genaade

+ Waarin het Ampt van den Regent bestaat,

+ 't Welk verkopelyk is, en wat het opbrengt.

+ d'Abbreviateurs waarin hunne bediening bestaat, aangeweezen.

+ Hoe de Kardinaal-Neef het Ampt van 's Pausen eersten Geheimschryver waarneemt,

+ en waarin zyne verrichting bestaat.

+ Welke verrichtingen de Onder-Geheimschryvers van Staat onder hun bestier hebben,

[p. 157]

of Rechtoeffening verzoekt, wanneer de aangestelde Overheden deswegen niet al te⁺ rechtmatig zyn. Alle deeze Ampten worden door den Paus begeeven, die 'er ook den bezitters van berooft wanneer het hem behaagt: zy zyn vyftien hondert Ryksdaalders in jaarlyksche inkomsten waardig, zonder hunne fyne streeken te reekenen, die noch somtydts vier of vyf hondert Ryksdaalders konnen opbrengen.

⁺ De Geheimschryver die men de byzondere vertrouweling van den Paus noemen kan, is byna altoos een Kardinaal: maar somtyds zyn 'er Pausen die een ander Prelaat verkiezen, en onder zich min of meer Onder-Geheimschryvers heeft, voor zoo veel de regeerende Paus die bekostigen wil, en zyn Hof te luisterryker maaken. Zy draagen violette kleederen, en bedienen de Pausselyke Kapel met een Priesterskap en Bovenrok; hunne wooning is in 't Vatikaan, waarin zy ieder hun verblyf hebben, eveneens als in Monte Cavallo, wanneer de Paus 'er eenig verblyf gaat neemen, 't welk des Zomers gemeenlyk geschied om de groote hitte en quaade lucht van de beneden Stadt te myden. Alle deeze Ampten die de Paus niet dan aan Prelaaten geeft, die hy bequaam oordeelt het geheim te bewaaren van alle de zaaken hun aanvertrouwt, zyn niet verkopelyk noch voor hun leeftydt, en nochtans vinden die geen die 'er gunstiglyk van verzien zyn, nooit genoodzaakt die af te moeten staan, tenzy om een aanzienlyker te bekleeden; nademaal, zoo de Paus hen 'er uit wangunst van beroofde, en onder welk voorwendzel het mogte zyn, zouden ze de gelegenheit waarneemen zaaken te openbaaren die den regeerenden Paus nadeelig waren.

Geen deezer Geheimschryveren is 'er die niet ten minsten twaalf hondert Ryksdaalders jaarlyksche inkomsten heeft, zonder verplicht te zyn van zes tot zes maanden te dienen, noch geduurende deezen tydt niet veel moeiten te hebben; want al hunne bezigheit bestaat niet dan in eenige kleine aantekeningen in 't Pausselyk Kabinet te houden, als ook in 't net te stellen eenige Brieven of Bullen, waarvan de Paus hun de Ontwerpschriften geeft, en om eenige Registers of Dagtafels te houden, die voor een soort van Dagregister verstrekken van alles 't welk de Paus in de tegenwoordigheit van iemandt zegt of doet, en 't geen hy laakt en in 't byzonder besluit, waarvan hy begeert dat 'er de gedachtenis van bewaart zy. Uit deeze Dagregisters is 't, dat Platina zyne Historie van 't leven der Pausen heeft t'zamen gestelt, en dat men die van alle de Conclaven trekt, waarvan men de geslepenheden in 't licht geeft.

Al de Pausen onderhouden geen evengelyk⁺ getal van Geheimschryveren, om de geschatte Brevetten op te maaken, 't welk Brieven zyn waaraan men deezen naam geeft, wanneer die onder den Visschers Ring afgezonden worden, zynde een der drie Zegelringen van den Paus. Somtyds zyn 'er omtrent vierentwintig Geheimschryvers die aan deeze Brevetten arbeiden, waar onder de Paus een voor zyn Huisselyken Prelaat verkiest en voor Referendaris verstrekt, hem geevende een wooning in 't Palais, en de Tafel als aan zynen byzonderen Geheimschryver.

Deeze vierentwintig Ampten zyn verkopelyk, en kosten ieder negen duizend Ryksdaalders. Geen Geheimschryver is 'er die niet ten minsten jaarlyks agthondert Ryksdaalders inkomen heeft: maar alzo hun Ampt met het afsterven van den Paus open valt, en dat zy 't die daar van verzien zyn, niet meer mogen waarneemen, noch iets van de somme ontfangen die zy hebben opgebragt, worden 'er niet altoos menschen gevonden die agt duizend Ryksdaalders willen opschieten, om de voordeden van hun Ampt niet dan geduurende 's Pausen leven te ontfangen, die dagelyks door zynen ouderdom en zyne gebreken met de doodt word gedrygt; derhalven geeft men den geenen⁺ die voor deeze Ampten geldt schieten, verlof van de Brevetten te waardeeren of schatten die zy in diervoegen afzenden, zulks zy 'er eerlang niet alleen hunne uitgeschoten hoofdsom weder van magtig worden; maar ook een goedt voordeel van trekken.

Geen Brevetten zyn 'er waar voor men⁺ grooter sommen geldts betaalen moet, dan voor deeze waarin de Paus volkomen Aflaat verleent, en van bevoorrechte en altoos duurende Autaren, die niet dan voor Kapellen worden toegestaan, alwaar men dagelyks zeven Missen doet. Om deeze reden is 't dat het meerendeel der Kerken alwaar niet genoeg Priesters om zoo veel Missen te zeggen onderhoud vinden, geen ander voorrecht hebben, als ten zeekeren dage van ieder week, geduurende eenige jaaren Missen te doen, ten welk een einde vereischt word, dat de Tytelvoerders of Patronen der Kapellen waar van de Aflaaten geëindigt zyn,^(a) weder hunnen toevlucht by den Paus neemen moeten.

De Geheimschryver der Brevetten ver-⁺

+ en wat hun Ampt waardig zy.

+ Het Ampt van de Geheimschryvers in alle hunne verrichtingen aangemerkt.

+ Vierentwintig Geheimschryvers wier Ampten verkopelyk zyn, en waarin hunne bediening bestaat,

+ die zeer voordeelig zyn,

+ Welk voordeel de verleende Brevetten opbrengen.

(a) Schoon deeze Brevetten gewaardeert zyn, staat nochtans in 't midden van den tytel, Gratis pro Deo, overzulks voor 't oog van een ieder niet blyken zoude, dat men ze voor geldt geeft.

+ Waarin de geheime Brevetten bestaan,

[p. 158]

vaerdigt deeze die hem door den Kardinaal-Neef bevolen zyn, en in zyn afwezen door den Kardinaal-Patroon, die eerste Amptenaar is, of wel door de Geheimschryvers van Staat. Deeze Brevetten worden geheime Brevetten genoemt, naardien de Ontwerpschriften, die men 'er van maakt, van niemandt gezien, noch door den Kardinaal-Prefect der Brevetten geteekent zyn: maar de uittrekzels die men 'er den belanghebbende Personen van geeft, door begunstiging aan hun verleent, zyn door den Kardinaal-Patroon geteekent en gezegelt, die 'er de Ontwerpschriften tot op 's Pausen afsterven van bewaart, en zoodraa de Pausselyke Zetel leedig staat, zend hy ze in de Argiven van 't Kasteel St: Angelo, nevens alle de Registers, en Gedenkschriften der zaaken door zyne handen, geduurende zyne Bediening gegaan. De andere Geheimschryvers en Amptenaren van den overleden Paus, zyn mede verplicht alsdan in deeze Argiven te brengen, alle de Geschriften en papieren, de Staatzaaken raakende, waarvan zy eenige kennis hebben gehadt.

Het Ampt van Geheimschryver der geheime⁺ Brevetten, staat ter Collatie van den Paus, en die 'er van verzien is, hangt niet dan van hem af, en deelt zyne Ontwerpschriften aan niemandt mede, dan die de Paus hem gelast te laaten zien. Hy heest een inkomen van elf duizend Ryksdaalders jaarlyks. Deeze geheime Brevetten behelzen gemeenlyk Ontslagingen of Voorrechten die de Paus aan Mogendheden en andere aanzienlyke Personaadjes verleent, die hy begunstigen wil.

+ en aan wien die verleent worden.