Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

XIII. Hoofdtstuk.
Van de Uitvaart en Lykstatie van den Overleden Paus.

⁺ Wy zullen nu de Stedehouder van 's Waerelds Heilandt in zyn Graf beschouwen.^(b) Deeze die door zyn vermogen en zyne waardigheit boven alle sterflyken verheven is; hy die op aarde bind en ontbind, is niet machtig de banden des doods te breeken, wanneer zyn uur gekomen is. Dit is 't, 't welk de Heilig Vader zich erinneren moet, dat op zyne aanvaerding van 't Pausschap alle eere der Waereldt hem als

+ Hoe voorbereidzelen van een naakende doodt voor den Paus dienen overlegt te worden, aangeweezen.

(b) Idem ibid. L.I.

[p. t.o. 151]

N^o 58.
La RECONNOISSANCE du CORPS du PAPE défunt &c.

Les OBSÈQUES du PAPE DÉFUNT.

Le CORPS du PAPE porté à L' EGLISE de SAINT PIERRE.

Le CORPS du PAPE exposé trois jours au peuple dans l'Eglise de S^t. PIERRE.

CATAFALQUE du PAPE DÉFUNT.

B. Picart sculp. dir. 1724
CONVOI FUNEBRE du PAPE.

[p. 151]

een voorby-gaanden rook word vertoont. Wy zullen hier geen breed verhaal der voorbereidzelen van zyne doodt doen. Hy moet alles by zich zelf overdenken, zyn gewisse onderzoeken, belydenis doen of biechten, van zyn Biechtvader een volkomen vergiffenis van zonden verzoeken, en eenige vergoeding den geenen doen die hy geduurendezyn leven beleedigt heeft; vervolgens moet hy het H: Kerkrecht ontfangen, het Gewyde Genootschap doen vergaderen, de belydenis van zyn Geloof afleggen, en bidden dat haare Eminentiën hem vergeeven van 't geen hy tegen den een of anderen met beleediging geduurende zyn regeering mogt hebben begaan. Onder andere zaaken begeert het Roomsch Ceremoniaal, dat zyne Heiligheit op zyn sterfbedt den Kardinalen aanbeveelt een waardig Herder der Christenen te verkiezen: maar deeze achtgeeving is overmaatig, door dien haare Eminentiën om een Paus te maaken niet arbeiden dan na den H. Geest te hebben aangeroepen.

⁺ ‘Wanneer de Paus op zyn uiterste legt, neemen zyne Neven en Huisgenoten van zyn Paleis, alle de roerende Goederen die daar te vinden zyn, weg. Zoodraa als zyne Heiligheit den Geest gegeeven heeft, komen de Amptenaren van de Apostolische Kamer, om zich van alle zyne goederen te verzeekeren: maar des Overledens Vrienden draagen zoo goede zorg, dat 'er niets dan de vier muuren overgebleeven zyn, en het Lyk op een slechte stroozak, nevens een oude houte kandelaar, waarin noch naauwelyks een end van een Waschkaers brandt.

⁺ Ten zelven tyde komt de Kardinaal-Kamerling^† in 't violet gekleedt, verzelt van de Kamer-Klerken in een zwardt gewaadt, om het Lichaam van den Paus t'onderzoeken. Hy roept hem driewerf by zyn Doopnaam, en alzoo hy noch antwoordt noch bewys van leven ontfangt en verneemt, laat hy een Getuigschrift door de Apostolische Protonotarissen over 's Pausen doodt opmaaken. Hy eischt van des Pausen Kamermeester, den Visschers Ring, 't welk 's Pausen Zegel is, van stevig goudt en hondert Ryksdaalders waardig, welke Ring hy breeken laat en geeft de stukken den Ceremoni-Meester, die de zelven behoud. De Dataris en de Geheimschryvers, die de andere Zegels van den overleden Paus in hunne bewaaring hebben, zyn verplicht die by den Kardinaal-Kamerling te brengen, die de zelve in 't overstaan van den Auditeur van de Kamer, van den Schatbewaarder en de Apostolische Klerken breekt, en aan geene andere Kardinalen is het toegelaaten deeze bediening by te woonen.

Vervolgens zyn de Kardinaal-Patroon en 's Pausen Neeven genoodzaakt het Paleis te verlaaten, alwaar de Paus overleden is, 't welk gemeenlyk in 't Vatikaan, of Monte-Cavallo voorvalt, wanneer hy zyn leven door geen schielyke en onverwachte doodt eindigt. De Kardinaal-Kamerling neemt dan van deeze Paleizen uit den naam van de Apostolische Kamer bezit; en nadat hy 'er met alle vereischte omstandigheden, reeds gemeld, gekomen is, laat hy 'er een beknopt Boedelschrift van de aldaar vindende Huissieraden maaken; doch vind 'er zomtyds niets, gelyk wy gezegt hebben.

Ondertusschen draagen de Biechtvaders van St. Pieter, en de Kapellanen van den Overledenen zorg om zyn Lyk te balzemen, na het wel te hebben doen scheeren. Men bekleedt het met het Pausselyk Gewaadt, hebbende den Myter op 't hoofdt, en de Kelk in de handt. De Kamerling draagt verder zorg aanstonds de Lyfwacht af te zenden, om zich van de Stadtspoorten, het Kasteel St. Angelo, en andere posten te verzekeren. De Caporioni of Hoplieden der Wyken, doen by dag en nacht de Ronde met hun krygsvolk, om den opstant der geenen te beletten, die kuiperyen mogten aanrechten voor de verkiezing van een nieuwen Paus.

Nadat de Kamerling ter verzeekering van de rust in Rome alles heeft verzorgt, vertrekt hy uit het Apostolisch Paleis, en ryd, in een Karos gezeten, rondom de Stadt, verzelt van Zwitzers en den Kapitein der Lyfwachten, die gemeenlyk den overleden Paus verzelden. Wanneer nu den optogt begint, luidt men de groote Klok van 't Kapitool; want deeze Klok word nooit geluidt, dan om aan de bewoonders van de Stadt te berichten, dat de Paus Overleeden is.

Op het teken van deeze klok, worden

+ Het gedrag van zyne Huisgenoten gehouden.

+ Ceremoniën op het overlyden van den Paus in gebruik, en waar in die bestaan.

† Zie het nevens gevoegde Afbeeldzel, in 6 Verbeeldingen afgebeeldt; waar van de eerste verbeelding de Onderzoeking van des overleden 's Pausen Lyk verbeeldt; de tweede, de Brandende Kapel van den Overleden Paus; de derde, hoe 's Pausen Lyk naar St. Pieters Kerk gedragen word; de vierde, hoe 's Pausen Lyk drie dagen in St. Pieters Kerk voor 't volk ten toon legt; de vyfde, het Ledig Graf of Praalgraf van den Overleden Paus; en de zesde, het Geleide van 's Pausen Lykstatie.

[p. 152]

de Rota en alle de Rechtbanken in hunne oeffeningen gestaakt, en de Daterie gesloten, uit krachte van de Bul in eligendis door Pius den IV. verleent. Men vaerdigt dan geen meer Bullen af: alle de Congregatiën over gewoone zaaken houden mede op, overzulks 'er niet dan door den Kardinaal-Kamerling en den Kardinaal Groot-Biechtvader de belanghebbende zaaken behandelt worden.

Alzoo de Pausen de St: Pieters Kerk voor hunne begraaf-plaats verkooren hebben, wanneer zy in 't Quirinaal overleden zyn, (tegenwoordig Monte Cavallo genoemt) of in een der andere Pausselyke Paleizen, brengt men hun Lyk naar 't Vatikaan, in^(a) een open groote Rosbaar, waar in een Praalbedt is, en waarop de Paus in zyn Pausselyk gewaadt voor 't Volk ten toon legt.

⁺ Voor de Rosbaar gaat een voortroep van Ruiters en gedoofde Trompetters met half zwarte en half violette afhangende floerssen. Deeze Trompetters ryden aan 't hoofdt van de eerste Kompagnie, op appelgraauwe Paerden gezeten, waarvan de Dekkleeden van de zelfde kleur als de afhangende Sluiers zyn, aan de beugels der trompetten gehecht: maar die van de voortroep zyn van zwart floers, met goude en zilvere Sluiers. Deeze Ruiters voeren slepende spiessen; hunne Standaarden hebben voor ieder Ruiterbende den voortogt, in 't midden van deeze bende onthouden zich hunne Keteltromslagers, laatende op hunne Keteltrommen een doffe en treurige toon hooren.

Eenige Zwitzersche Krygstroepen volgen hier op; de helft deezer Zwitzers voeren Musketten, de andere helft omgekeerde Hellebaarden -- Deeze worden wederom van vier en twintig Palfreniers gevolgt, die even zoo veel Telpaerden geleiden met zwarte dekkleeden gedekt, ter aarde sleepende. Verscheiden Stafiers van den Overleden Paus gaan zonder orde tusschen deeze Telpaerden, draagende brandende geele Waschtoortsen in hande.

De twaalf Biechtvaders van St: Pieters Kerke volgen, ieder toortsen in handen hebbende, in 't midden van de Zwitzersche Lyfwacht, die Slagzwaarden en Hellebaarden draagen, rondom de Rosbaar van den overleden Paus. De Kruisdrager gaat onmiddelyk voor de Rosbaar, gezeten op een groot paerdt, hebbende een gemaliet dekkleedt, als een Krygspaerdt omhangen. Achter het Praalbedt, waarop het Lyk van den Paus legt, ziet men 's Paussen Stalmeester op een zwart paerdt, zonder ooren, hebbende voor Paerdetuig niet dan linne banden, een wit Satyn laken en een kuif van drie regels glasdraadt en klatergoudt op 't hoofdt.

Vervolgens ziet men vier en twintig andere Palfreniers, geleidende zwarte Muilezels met witte dekkleeden, overdekt van zwart floers. Deeze worden van een Kompagnie lichtgewapende Ruiters gevolgt, alle in 't violet gekleedt. Daarna komt een bende geharnasde Voetknechten, en eindelyk het overige van de Zwitzersche Lyfwacht, waarvan de voorttogt door een Kompangnie Karabynders gesloten word, die eenige stukken Geschut van verguld metaal geleiden, op hunne affuiten voortgetrokken, enz.

Wanneer de Paus in 't Vatikaan gestorven⁺ is, brengt men 't Lyk aanstonds, langs een geheime trap, in de Kapel van Sixtus. Nadat men 't aldaar vier en twintig uuren gelaaten heeft, balzemt men het zelve, en brengt het op dien dag^(b) in St. Pieters Kerke over, zonder eenig ander geleide, als die van de Biechtvaders, Kapellanen en andere Kerkelyken, die het Lyk van den overleden Paus tot in 't Portaal van de Hoofdtkerk volgen. De Kanoniken van de zelve Kerk komen het ontfangen, zingende de gewoone Gebeden voor de Dooden, waarna zy het in de Kapel van de Heilige Drievuldigheit brengen, alwaar het drie dagen op een verheven Praalbedt voor al het Volk ten toon gestelt word, 't welk in meenigte komt om zyne Heiligheits voeten te kussen, door een yzere tralie steekende, die voor een Afschutzel en ringtralie van deeze Kapel dient.

Na het eindigen van deeze drie dagen, legt men het gebalzemd Lyk in een loode Doodkist, op welker bodem de Kardinalen die hy gevordert heeft, goude en zilvere gedenkpenningen leggen, die ter eener zyde de overleden Paus, hunnen Weldoener, verbeelden, en ter andere, zyne merkwaardigste bedryven. Men bekleedt vervolgens deeze Doodkist met een andere van Sypressenhout, en men laat die achter het muurwerk van eenige Kapel in bewaring staan, tot dat men 't Praalgraf in St: Pieters Kerke heeft opgerecht, of elders, indien het den Overledenen zelf in zyn leven verzorgt heeft: want 't is somtyds een

(a) Zie de laatste Verbeelding van 't Afbeeldzel Pag. 151. Men zal genoeg merken dat deeze beschryving omstandiger als de Verbeelding is, te Rome geteekent.

+ Hoe het Lyk van den Paus plechtelyk naar 't Vatikaan word overgebragt,

+ en in St. Pieters Kerke op een praalbedt gelegt, de voetkussing van 't volk word toegelaaten.

(b) Zie de derde Verbeelding van voorgemelde Afbeelding.

[p. 153]

order die eenige te vooren daar toe geeven. Maar als de Paus by Testament, of noch in leven zynde, verklaart dat hy een andere Kerk als die van St. Pieter voor zyn graf verkoren heeft, mag de overvoering van zyn lyk niet dan een jaar daarna geschieden, sedert het in een der Kapellen van deeze Hoofdtkerk bewaart is geweest; en men mag het Lyk van den Paus niet vervoeren, zonder een groote somme geldts aan 't Kapittel van St. Pieter te voldoen. Somtyds komt die meer dan een millioen te kosten, wanneer het vereischt word voor een lyk van zodanigen Paus met een geur van Heiligheit gestorven, en waarvan men gedachten zou konnen hebben van de een of anderen tydt gekononiseert te worden.

⁺ De Apostolische Kamer betaalt de kosten voor 's Pausen graf, welke kosten op hondert en vyftig duizend gulden is bepaalt, zoo wel voor de Lykstatie en Uitvaart waarvan wy reeds gesproken hebben, als voor het opmaaken van 't Praalgraf in St. Pieters Kerke, nevens een brandende Kapel^(a), alwaar men alle vroegmetten^(b) een Mis van 't Requiem geduurende agt dagen zingt, en zulks in 't overstaan van 't Gewyde Genootschap, voor de rust der ziele van den overleeden Paus. Het besluit van deeze Ceremonie tot de Uitvaart word op den negenden dag, door een andere Plechtelyke Mis gedaan, die een Kardinaal-Bisschop zingt, door vier andere Gemyterde Kardinalen voor 't Autaar geholpen, die nevens den Celebrant op het einde van den Dienst de bewierooking over de ten toonstelling van de Doodkist, en de besprenging in het Kerkgewoonte-Boek bevolen, doen, en zulks in 't overstaan van andere Kardinalen, en van alle de Prelaten en Amptenaren van 't Hof van den overleden Paus, die wederom aanstonds vertrekken wanneer zy het laatste Requiescat in Pace hebben gehoort. Waarop zy antwoorden: Amen.’ Na des Paus overlyden zegt men de Dienst van de Mis volgens des tydts omstandigheit, en een der Morgen-Lessen^(c) word aan 't Gewyde Genootschap toegepast.

+ Hoe des Pausen uitvaart door Plechtelyke Missen besloten word.

(a) Zie de tweede Verbeelding van 't Afbeeldzel Pag. 151.

(b) De eerste en laatste dag van den negendaagschen Dienst, worden 'er twee hondert Missen voor 't wel zyn van des overledens H. Vaders ziele gezongen: wordende de Plechtelyke Mis door een Kardinaal-Bisschop gedaan: maar op de andere tusschen dagen zegt men 'er hondert. Sacr. Cerim. Eccl. Rom. L. 1.

(c) Domini sunt cardines terrae, & posuit super eos orbem: getrokken uit het Roomsch Ceremoniaal.