Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

IX. Hoofdtstuk.
Met hoedanig een Plechtigheit de Paus, en Koningen den Armen de Voeten wassen en ter Maaltydt dienen.

Deeze plechtigheit van 't voeten wassen, noemt men in 't Italiaans Mandato, overzulks de Antienne door de woorden Mandatum novum begint, die by deeze plechtigheit gezongen word. De Kerkgewoonte Boeken noemen deeze plechtigheit insgelyks Mandatum.

Een hedendaagsch Schryver^(g) heeft⁺ deeze Ceremonie als in navolging van Jesus Christus beschreeven, die zyne

(g) Aimon Tableau de la Cour &c. Relatione de la Corte di Roma di Lunadoro.

+ Plechtelyken toestel wanneer de Paus den Armen de voeten wassen zal,

[p. 22]

twaalf Apostelen de voeten waste. De Paus en Kardinalen zich in de Hartoglyke Zaal begeeven hebbende, alwaar de plechtigheit van 't voeten wassen geschieden zal, verzien de Noothelpende Kardinalen Diakenen zyne Heiligheit van de Violette Stool, een rood Koorkleedt en enkele Myter. Alle de Kardinalen verschynen in violette Koorrokken. Zyne Heiligheit werpt twee lepels vol welriekende speseryen in 't wierookvat. ‘en zegent de Kardinaal-Diaken die het Euangelium^(a) Ante diem festum Paschae zingen moet. Nadat dit gezongen is, geeft een Apostolische Onder-Diaken den Paus het Euangeli-Boek te kussen, de Kardinaal Diaken bied hem driewerf het reukwerk van zyn Wierookvat aan. Hier op begint het Koor der Muzykmeesteren het 34. vers van 't aangewezen hoofdtstuk op te heffen, met de woorden Mandatum novum do vobis, dat is: Ik geeve u een nieuw bevel.

⁺ De Paus deeze woorden zingen hoorende, legt zyn Koorkleedt af, en een voorschoot aangedaan hebbende, wast hy de voeten van dertien arme vreemde Priesteren, die op een verheven bank gezeten zyn, en in 't wit kamelot gekleedt, nevens een soort van kap, die hen ter helfte van de armen komt. Men noemt dit aan 't Roomsche Hof een Apostolisch Kleedt. Deeze Priesters zitten met den rechter voet bloot, die vooraf welgewassen zyn, voor dat men die ontbloot, en alsdan komt de Paus die wassen, waarna hy aan een ieder door zynen schatbewaarder een goude en zilvere gedenkpenning geeven laat, die ieder een once weegt, geevende hun 's Pausen Hofmeester een Servet waarmede de Deken der Kardinalen, of een der oudste Bisschoppen van 't Apostolisch Genootschap hun de voeten afdroogt. Vervolgens gaat de Paus weder naar zyn Stoel, doet zyn voorschoot af, wast zyne handen in 't water 't welk hem door de Edelste Waereldlyke van 't gezelschap geschonken word, en droogt ze met het Servet, 't welk hem de eerste Kardinaal Bisschop aanbied. Dit gedaan zynde, trekt de Paus zyn Koorkleedt weder aan, en zet zynen Myter op; vervolgens heft hy het Gebedt onzes Heeren op, en doet veele andere gebeden in 't Latyn. Wanneer deeze gebeden geëindigt zyn, gaat zyne Heiligheit naar de Kleerkamer, en het Pausselyk gewaadt afgelegt hebbende, gaat hy weder naar zyn vertrek, van de Kardinalen verzelt.

Deeze Plechtigheit word byna eveneens in de andere Kerken te Rome afgelegt, en elders door de Bisschoppen en Kerspelpriesters verricht. De plaats alwaar de plechtigheit geschied^(b) moet versiert, en een geur van welriekende kruiden en bloemen hebben. Ten minsten moet men 'er van een Autaarsgewyze tafel welvoegelyk gedekt, verzien zyn. Het Kruis moet met een witte sluier bekleedt zyn, om de zuiverheit aan te wyzen, waar van de Ceremonie van 't voeten wassen het zinnebeeldt is; en alzoo alles met dit denkbeeldt moet overeenkomen, geeven de Kerkgewoonte Boeken te kennen, dat de waschkaerssen die deezen plechtelyken handel verlichten, van 't allerwitste wasch moeten gemaakt zyn. De Kredens-tafels en vaten moeten mede met bloemen zyn versiert.

‘De dertien Priesters die door den Paus⁺ de voeten gewassen zyn, en aan wien men dien dag de naam van Apostelen geeft, worden een uur na deeze verrichting in een schoon vertrek van 't Vatikaan geleidt, alwaar de Veldslag van den Keizer Konstantyn is afgebeeldt, een der schoonste kunststukken van schildery die in Rome zyn te zien. Aldaar onthaalt men deeze dertien Priesters met een deftige maaltydt. De Paus laat er zich vinden wanneer zy aan de tafel gezeeten zyn, en bied hun de eerste schotel met spyze aan; eenige tydt hier na schenkt hy hun het eerste glas wyn in, spreekende gemeenzaam met hen over verscheiden Stoffen, by welke gelegenheit hy hun met veele genaaden en voorrechten begunstigt; waar na hy vertrekt.

Alsdan begint de gewoone Pausselyke Predikant een predikatie in de zelfde Zaal te doen, terwyl deeze dertien Priesters hunne maaltydt eindigen, daar anders een lezing van Geestelyke stoffe in de Kerkelyke Genootschappen onder het houden van den maaltydt word gedaan. Deeze Leeraar is 't die gemeenlyk voor den Paus in zyne kamer geduurend de Vasten en den Advent eenmaal 's weeks predikt. Alsdan onthoudt zich de Paus in een afgezonderde plaats alwaar hem niemandt zien kan, en de Kardinalen zyn rondom zyne Kamer gezeeten met violette Koorrokken, gelyk in 't Konsistorie.

In 's Pausen afweezen doet de Kardinaal-Deken in 't byzyn van 't geheele Apostolische Genootschap deezen dienst van de dertien arme Priesters de voeten te wassen.’ Deeze Plechtigheit eindigt door een deftig onthaal, 't welk den H: Vader aan de Kardinalen geeft, en dit gastmaal word met een uitmuntend muzyk be-

(a) Getrokken uit het 13de. Hoofdtstuk van Johannes Euangeli.

+ 't Welk zyne Heiligheit aan dertien arme Priesters volvoert.

(b) Bauldry Manuale Caerem.

+ En hoe deeze Priesters vervolgens onthaalt worden.

[p. t.o. 23]

N^o 40.
Ceremonie de laver les pieds a douze PAUVRES le JEUDI SAINT.

B. Picart sculp. dir. 1724.
L'ADORATION de la CROIX par le PEUPLE le VENDREDI SAINT.

[p. 23]

sloten. Dusdanig is 't dat Rome jaarlyks het Afbeeldzel van Jesus Christus Avondmaal met zyne Apostelen weder hernieuwt. De Overheden des Roomschen Volks woonen de voeten-wassing by, die in 't Gasthuis van St. Jan van Lateranen word gedaan; en de zelfde dienst oeffent men mede plechtelyk in dat van de Consolatie en elders.

⁺ Deeze zelfde Ceremonie word by alle de Roomschgezinde Mogendheden van Europe op den goeden Vrydag waargenomen. In Frankryk verkiest 's Konings eerste Arts twaalf kinderen,^* wiens voeten zyne Koninglyke Majesteit wast, en hun de schotels op de tafel voorzet. Vervolgens deelt men aan hun van 's Koningswegen, geldt, broodt en kleederen uit. De Koning van Spanje^(a) quyt zich in deeze Plechtigheit binnen zyn Voorvertrek, nadat hy in zyne Kapel de Godtsdienstplichten heeft afgelegt. Men schikt ten dien einde eenige banken in 't Voorvertrek in orde, om 'er de armen te laaten zitten, tegen over de zelve plaatst men lange tafels, waar aan men hun ter maaltydt dient. Ook brengt men in de zelve kamer het laken voor hunne kleederen bestelt, en voor ieder van hun een beurs waarin een Aalmoes van zilver geldt is. De Amptenaren van de Broodkamer, dekken voor de armen de tafel, die van de Kelder bezorgen het water en den wyn, de Ooftbezorgers dienen om de tafel met bloemen enz. te versieren. De Klerk der Aalmoezen laat de armen op de bestemde banken zitten, om aldaar de voeten te wassen; de Arts van de Kamer onderzoekt of ze ook met besmettelyke gebreeken behebt zyn; de Apoteker, de Klerk der Aalmoezen, de groot Hofmeester, en de groot Aalmoezenier wassen hun de voeten, overzulks ze schoon zyn, om voor zyne Majesteit geen afkeer van een quaade lucht te veroorzaaken.

‘Zoo dra het H: Sakrament in het Tabernakel van 't graf is geplaatst, vertrekt de Koning uit de Kapel, en begeeft zich in Processie naar het Voorvertrek, verzelt van zyne Hofmeesters met hunne Staven: en die deeze week het beschik hebben om den Volke in Orde te houden.

's Konings Lyfwacht onthoud zich in de groote Zaal, weerzyds in ryen geschaart, en de Onderhopman die over hun het bevel heeft, onthoud zich aan 't einde van de tafel deezer Armen met twee wachten verzelt.

De Koning binnen getreeden zynde, begint de Diaken het Euangeli te zingen, en alsdan legt zyne Majesteit zyn hoedt en degen af, omgord zich met een Servet hem door den Groot Aalmoezenier aangeboden, en in zyn afweezen de Sumiller van de Gordyn, en wast alsdan de voeten der Armen.

De wassing gedaan zynde, neemt de Koning zyn hoedt en degen weder op, en de Klerk der Aalmoezen laat de armen aan de tafel zitten.

De Koning begint hen voor te dienen,⁺ overgeevende aan den Saucier^(b) die zich geknielt houd, en omgord is met een tafellaken, de eerste gerechten die op de tafel zyn, die de zelve in korven legt.

Terwyl de Koning het eerste gerecht den eersten arme voordient, gaan de Edellieden van de Kamer naar rang van hunnen ouderdom de andere aan de deur van de eetzaal aanneemen, en ieder van hun door hunne Huisgenooten gedient, brengt het geen voor een der armen bestelt is, en in handen van den Controleur, die den Koning twee schotels aanbiedt, als zyne Majesteit alsdan een der armen voorzet. De Saucier ontfangt de andere van 's Konings handt en legt ze in den korf.

De Keldermeester onthoud zich achter de tafel en geeft acht om den armen hunnen drank in te schenken.

Wanneer men zich van alle de gerechten gedient heeft, gaan de Edellieden van de Kamer de nagerechten haalen; de Koning neemt ze van hunne handt aan, en dient die aan ieder arme voor, die dit in een Servet ontfangt, en ter zelver tydt neemt de Saucier het broodt, de zoutvaten, mes, lepels en vorken weder af, en legt alles in de korf. Dit gedaan zynde, neemt het Hoofdt van de Broodkamerbedienden het tafelkleedt weg, en de Edellieden van de Kamer gaan de kleederen der armen haalen, die zy den

+ Hoe dit voeten wassen aan twaalf arme kinderen word verricht, aangemerkt.

* Zie het hier nevens gevoegde Afbeeldzel, waarvan het bovendeel de Ceremonie van 't Voetenwassen van twaalf Armen op den Heiligen Donderdag verbeeldt; en 't onderdeel, des Volks Aanbidding van 't Kruis op den Goeden Vrydag; gelyk vervolgens verklaart zal worden: en deeze Afbeeldzels zyn te Parys naar 't leven geteekent.

(a) Zie Etat de l'Espagne door den Abt van Vairac.

+ De Plechtigheit van de Armen ter maaltydt te bedienen aangeweezen.

(b) Dit is een Amptenaar die des Konings tafel bedient.

[p. 24]

Koning aanbieden, en zyne Majesteit deelt ze de een na den anderen, den armen uit.

De uitdeeling der kleederen gedaan zynde, zegt de Groot Aalmoezenier de Dankzegging en geeft den Zegen.