Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

III. Hoofdtstuk.
Van de Kerkbezoeningen in de Vasten en de Plechtigheit van den Aschdag, hoedanig men die viert.

⁺Op Zondag van Septuagesima^(a) is 't Kerkbezoeking in St. Laurens buiten de muuren; en op Zondag van Sexagesima, in St. Paulus: insgelyks in S^ta. Maria in Campitelli, verzelt met de ten toon-stelling van 't Hoogwaardige, Kerkversieringen, Verlichtingen, Muzyk, Vermaaningen, enz.

Op Zondag van Quinquagesima is 't Kerkbezoeking in St. Pieter.

Des Maandags van Sexagesima, begint men de 40. uurs Gebeden^(b) in 't Gebeden Huis van St. Franciscus Xavier; verzelt met Kerkversieringen, Verlichtingen en een uitneemend Muzyk.

Op den eersten Donderdag in de Vasten, stelt men het H. Sakrament, wegens de 40. uurs Gebeden in St. Laurens in Damaso met bywezen van de Kardinalen ten toon, verzelt van Lichtversierzelen en Kerkenopschik: waar by een Vermaaning word gedaan en Muzyk gezongen.

Op den Grooten Vastenavondt of Zondag in de Vasten begint men in de Kerke van Jesus de Gebeden van 40. uuren; als dan is de Kerk met schoone versierzelen opgetooit, nevens eenige Boukundige Werktuigen en fraaye gezichten.

Op Aschdag des Woensdag word 'er in⁺ 't Apostolisch Paleis Kapel gehouden; alsdan zingt de Kardinaal Groot-Biechtvader de Mis; een der Vaderen Theatynen doet een Predikatie; de Paus neemt het werk van met asch te teekenen waar, en daar na van de Kardinalen, Heeren en Amptenaren van 't Roomsche Hof verzelt, gaat hy in Ridderlyke Paardepraal naar S^ta. Sabina, alwaar het Kerkbezoeking is, en naar St. Alexis.

De Plechtigheit van den Aschdag^* is een

+ Kerkbezoekingen en waar gedaan.

(a) Septuagesima word den Zondag genoemt die voor Sexagesima gaat, en de derde voor den eersten Zondag in den Vasten is; Sexagesima is de tweede en Quinguagesima de eerste. Men meendt dat dit woordt van Septuagesima een zinspeeling heeft op der Jooden Babilonische Gevankenisse die zeventig jaaren duurde: maar 't is een Afbeeldzel van de Geestelyke Gevankenisse des zondigen mensche.

(b) De gebeden van veertig uuren, terwyl het H: Sakrament op het Autaar ten toon blyft staan, zyn ingestelt, of om beter te zeggen, door de Pausen Pius den IV. en Clemens den VIII. vernieuwt. Dit gebedt word door een Processie voorgegaan en gevolgt. Terwyl het Hoogwaardige op 't Autaar ten toon staat, moeten twee Noodhelpende Klerken geduurig voor 't zelve bidden tot zy van anderen worden afgelost, 't welk tot aan 't einde der veertig uuren duurt. Om deeze Godtsdienstigheit plechtelyker te doen schynen, moet den Volke dit gebedt bywoonen; want ieder huisgezin moet een uur in deeze Godtvruchtige handeling doorbrengen. Wanneer het uur verscheenen is, schelt een der Noodhelpende Klerken om te kennen te geeven dat het uur verstreeken is, en ook om weder andere gelovigen tot het gebedt te noodigen.

+ Hoedanig men de Plechtigheit van den Aschdag oeffent; en van welk een gebruik en toeëigening men deeze Ceremonie acht te zyn.

* [Onzeker is 't wie de Insteller van den Aschdag is geweest; doch het meeste gevoelen is dat Gregorius de Groote deeze Ceremonie heeft in gebruik gebragt. Op deezen dag worden de Zondaars, die opgelegt zyn openbaare boete te doen, de Gemeente voorgestelt, welke boetoeffening zy geduurende de Vaste zich moeten onderwerpen, waar na zy op Paasche ter Communie wederom worden toegelaaten. Te Halverstadt had men weleer de gewoonte iemandt der Burgeren die ongeregelt geleeft had, in 't zwart te kleeden, die alsdan opgelegt wierd geduurende de Vaste, dagelyks blootshoofdts en barrevoets door de Stadt te moeten gaan, en van de eene tot de andere Kerk boete te doen. Waarna hy eindelyk op den groenen Donderdag met Oly wierd gezalft, en weder van zyne misdaadt vrygesproken; en men noemde zodanig een Boeteling: Adamum Halberstadiensem. of Halverstadsche Adam. Jo: Andr. Schmidius diss. de Adamo Halberstadiensi.]

[p. 14]

overschot deezer aloude wyze van treurigheit, waar van zeer dikmaals in de Boeken des Ouden Testaments gesproken word. 't Is mede een Afbeeldzel, (doch waarlyk zwak van nadruk) van de aloude openbaare Boetoeftening, terwyl een Boeteling van de Vergadering der Christenen afgescheiden bleef en zich aan de Kerkdeur in den zak en assche vertoonde.

De Assche die in de Plechtigheit van den eersten dag van de Vaste dient, moet van Olyftakken^(a) of van andere boomen zyn, in 't voorgaande jaar gezegent. De Sakristyn bereid deeze Asch, plaatst ze in een klein vaas op 't Autaar, ter zyden van 't Epistel, waarna de Dienstdoende Priester de Asch zegent, en ten dien einde steekt men de Waschkaersten op het Autaar op; de Celebrant, nevens zyne Klerken en Akolyten bekleeden zich met de Kerksieraaden overeenkomende met de viering van de Ceremonie, terwyl het Koor met het zingen van de Nones^(b) een einde maakt; waar na de Dienstdoende Priester of Bisschop van den Wierrookvatdrager voorgegaan, en zyne andere Bedienaren, op den voet van het Autaar klimt, het kust en een Gebedt doet, zich een weinig naar de Asch wendende. Vervolgens maakt hy het teken van 't Kruis over de Asch en bewierrookt ze, na dit gedaane kruisteken. De bewierrooking geëindigt zynde, nadert de Celebrant, met den Diaken die de Assche draagt, aan zyne zyde hebbende, en zyn Onderdiaken, voor 't midden van 't Autaar, en keert zich naar de Vergadering. Alsdan gaat de aanzienlykste van de Geestelykheit der Kerke, alwaar de Plechtigheit van den Aschdag verricht worden zal, naar het Autaar en maakt met de Asch een Kruis voor 't voorhoofdt van den Celebrant, zeggende; Memento Homo quia pulvis eos &c. dat is: gedenkt ô mensch, dat gy niet dan stof en assche zyt, enz. Nadat dan de Celebrant de Asch genoten heeft, geeft hy ze op gelyke wyze aan zyne Bedienaren, aan de gansche Geestelykheit en eindelyk aan 't volk^*. De Vrouwen zoo wel als de Mannen ontfangen ze mede voor hun voorhoofdt.

Een Bisschop ontfangt de Asch zittende⁺ en ongemytert van den Kanonik, die deeze bediening waarneemt; waarna de Prelaat zynen Myter weder op zet, en een wit laken voorgedaan hebbende, geeft hy insgelyks de Asch aan den Dienstdoenden Kanonik, die zich voor hem buigt.^(c) De Bisschop geeft de Asch aan den geenen die de Hoogste Waardigheit bekleeden, als den Aartsbisschop of Patriarch. De Vorsten, Afgezanten en aanzienelyke Personaadjes ontfangen de Aschtekening niet dan na de Kanoniken. De Kanoniken en die van de Hoogste Waardigheit ontfangenze gebogen zynde; maar de andere Geestelyken en Leeken genieten ze geknielt. De Paus ontfangt de Asch van den Dienstdoenden Kardinaal,^(d) die voor hem de woorden van Memento &c. niet uitspreekt: maar hy buigt zich en staat overend, wanneer zyne Heiligheit hem de Asch geeft. Indien de Keizer deeze ootmoedige plechtigheit bywoonde, zou hy de Asch niet dan na alle de Kardinalen mogen ontfangen; want de Kerkelyke Vorsten zyn boven de Vorsten der Waereldt gestelt.

(a) Zie Bauldry, Piscara. Cerem. Eccl. Rom.

(b) Piscara Prax. Cerim. Bauldry Manuale Cerim. Gemeenlyk word den Volke 's morgens de Aschtekens gegeeven.

* Zie de nevens gevoegde Afbeelding, waar in de Ceremonie van den Aschdag in 't bovendeel werd verbeeldt: en in 't onder-deel, hoedanig men het Gezegent Broodt ontfangt, waarvan vervolgens zal gesproken worden.

+ Hoe de Geestelyken elkander de Aschceremonie bedienen, aangeweezen.

(c) Bauldry & Caerem. Episc.

(d) Nihil dicens. Caerem. Episc. L. 2.